Sốt xuất huyết là một trong những bệnh lý phổ biến và gây ra nhiều lo ngại về sức khỏe cộng đồng ở các quốc gia nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Với đặc điểm dễ lây lan và tiềm ẩn biến chứng nguy hiểm, việc hiểu rõ bản chất của bệnh là vô cùng quan trọng để chủ động phòng tránh và điều trị kịp thời. Một trong những câu hỏi thường gặp nhất về căn bệnh này chính là: Sốt xuất huyết có phải bệnh truyền nhiễm không? Bài viết này sẽ giải đáp chi tiết thắc mắc đó và cung cấp những thông tin cần thiết về bệnh sốt xuất huyết.
Sốt xuất huyết có phải bệnh truyền nhiễm không?
Vâng, sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm. Đây là một bệnh do virus Dengue gây ra, lây truyền từ người bệnh sang người khỏe mạnh thông qua vật chủ trung gian là muỗi vằn (Aedes aegypti và Aedes albopictus). Do đó, nó hoàn toàn phù hợp với định nghĩa của một bệnh truyền nhiễm, tức là bệnh có khả năng lây lan từ cá thể này sang cá thể khác.
Sốt xuất huyết lây truyền qua đường nào?
Sốt xuất huyết không lây truyền trực tiếp từ người sang người như cúm hay cảm lạnh thông qua tiếp xúc thông thường, ho, hắt hơi. Con đường lây truyền duy nhất và chủ yếu của bệnh sốt xuất huyết là qua trung gian muỗi vằn:
- Chu trình lây truyền: Một người bệnh sốt xuất huyết (đang có virus Dengue trong máu) bị muỗi vằn cái đốt. Virus sẽ nhân lên trong cơ thể muỗi. Sau một thời gian ủ bệnh (khoảng 8-12 ngày) trong muỗi, con muỗi đó sẽ mang mầm bệnh và có khả năng truyền virus sang người khỏe mạnh khác khi chúng đốt.
- Loài muỗi truyền bệnh: Chủ yếu là muỗi Aedes aegypti, thường sống và sinh sản ở những nơi có nước đọng trong nhà và xung quanh nhà, chúng hoạt động mạnh vào ban ngày. Muỗi Aedes albopictus cũng có thể truyền bệnh nhưng vai trò dịch tễ ít quan trọng hơn.
Triệu chứng và diễn biến của bệnh sốt xuất huyết
Các triệu chứng của sốt xuất huyết thường xuất hiện sau 4-10 ngày kể từ khi bị muỗi mang mầm bệnh đốt và có thể kéo dài 2-7 ngày. Bệnh thường diễn biến qua ba giai đoạn chính:
- Giai đoạn sốt (2-7 ngày đầu):
- Sốt cao đột ngột (39-40 độ C), khó hạ.
- Đau đầu dữ dội, đau nhức hốc mắt.
- Đau mỏi cơ, khớp.
- Buồn nôn, nôn, chán ăn.
- Có thể nổi ban đỏ, phát ban hoặc xung huyết da.
- Giai đoạn nguy hiểm (thường vào ngày thứ 3-7 của bệnh, sau khi sốt đã giảm hoặc hết sốt):
- Đây là giai đoạn cần đặc biệt chú ý vì các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.
- Thoát huyết tương gây tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng bụng, phù nề.
- Xuất huyết: Chấm xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết tiêu hóa (phân đen hoặc nôn ra máu), nặng hơn có thể xuất huyết não.
- Hạ huyết áp, sốc, suy tạng.
- Người bệnh có thể vẫn tỉnh táo nhưng có dấu hiệu lờ đờ, li bì, đau bụng vùng hạ sườn phải, nôn nhiều.
- Giai đoạn hồi phục (sau 24-48 giờ giai đoạn nguy hiểm):
- Hết sốt, tình trạng toàn thân cải thiện.
- Tái hấp thu dịch đã thoát, tiểu nhiều.
- Sức khỏe dần hồi phục, tuy nhiên cần nghỉ ngơi đầy đủ.
Các yếu tố nguy cơ và biến chứng của sốt xuất huyết
Mọi đối tượng đều có nguy cơ mắc sốt xuất huyết, nhưng một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh nặng hoặc biến chứng:
- Sống trong vùng dịch tễ: Những người sống ở khu vực có dịch sốt xuất huyết lưu hành cao có nguy cơ mắc bệnh lớn hơn.
- Mắc bệnh lần hai: Khi một người đã từng mắc sốt xuất huyết do một chủng virus Dengue (có 4 chủng huyết thanh) và sau đó lại bị nhiễm một chủng khác, nguy cơ diễn biến nặng sẽ cao hơn rất nhiều.
- Trẻ em, người già, người có bệnh nền: Các đối tượng này thường có hệ miễn dịch yếu hơn hoặc cơ thể kém đáp ứng với bệnh, dễ dẫn đến biến chứng.
Các biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết bao gồm:
- Sốc Dengue: Tình trạng hạ huyết áp nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy đa tạng và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
- Xuất huyết nặng: Chảy máu trong các cơ quan nội tạng, đặc biệt là xuất huyết não hoặc xuất huyết tiêu hóa, gây nguy hiểm tính mạng.
- Suy tạng: Gan, thận, tim có thể bị tổn thương nặng.
- Tràn dịch màng phổi, màng bụng: Do thoát huyết tương quá mức.
Phòng ngừa sốt xuất huyết hiệu quả
Vì chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc xin chỉ có tác dụng hạn chế, việc phòng ngừa là biện pháp quan trọng nhất để kiểm soát sốt xuất huyết:
- Diệt muỗi và lăng quăng (bọ gậy):
- Loại bỏ các vật dụng chứa nước đọng không cần thiết (chum, vại, lốp xe cũ, vỏ dừa, chai lọ…).
- Đậy kín các vật chứa nước sinh hoạt để muỗi không vào đẻ trứng.
- Thay nước bình hoa, chậu cây cảnh định kỳ 3-5 ngày/lần.
- Thả cá vào các dụng cụ chứa nước lớn để diệt lăng quăng.
- Phun thuốc diệt muỗi theo khuyến cáo của cơ quan y tế.
- Bảo vệ bản thân khỏi muỗi đốt:
- Mặc quần áo dài tay, sáng màu khi ra ngoài, đặc biệt vào ban ngày.
- Ngủ màn cả ban ngày lẫn ban đêm, kể cả khi đang ở trong nhà.
- Sử dụng kem chống muỗi, xịt chống muỗi.
- Sử dụng vợt điện bắt muỗi, hương muỗi.
- Lưới chống muỗi cho cửa sổ, cửa ra vào.
- Phun hóa chất diệt muỗi: Khi có dịch bùng phát hoặc nguy cơ bùng phát dịch, cơ quan y tế sẽ tiến hành phun hóa chất diệt muỗi diện rộng.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ và các biện pháp điều trị
Khi có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ sốt xuất huyết, đặc biệt là sốt cao đột ngột, cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
- Chẩn đoán: Dựa vào triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm máu (test nhanh Dengue NS1, PCR, tổng phân tích tế bào máu).
- Điều trị: Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho sốt xuất huyết. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ và điều trị triệu chứng:
- Hạ sốt: Dùng Paracetamol đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không dùng Aspirin hoặc Ibuprofen vì có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.
- Bù dịch: Uống nhiều nước lọc, nước oresol, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh…) để tránh mất nước do sốt và nôn.
- Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi đầy đủ tại giường.
- Theo dõi sát sao: Đặc biệt là trong giai đoạn nguy hiểm, người bệnh cần được theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu cảnh báo như đau bụng, nôn nhiều, li bì, xuất huyết, tay chân lạnh… để kịp thời xử lý biến chứng.
- Truyền dịch: Đối với các trường hợp nặng có dấu hiệu thoát huyết tương, sốc, cần được truyền dịch tại bệnh viện dưới sự giám sát của bác sĩ.
Tóm lại, sốt xuất huyết chắc chắn là một bệnh truyền nhiễm, lây lan thông qua muỗi vằn và có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nâng cao ý thức phòng bệnh, đặc biệt là diệt muỗi và lăng quăng, bảo vệ bản thân khỏi muỗi đốt, là chìa khóa để kiểm soát và đẩy lùi căn bệnh này. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ, hãy nhanh chóng đến các cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và có hướng điều trị phù hợp, đảm bảo an toàn cho sức khỏe của bản thân và cộng đồng.
Nội dung này có hữu ích với bạn không?
