Trong hành trình mang thai đầy kỳ diệu, việc chăm sóc sức khỏe cho cả mẹ và bé luôn là ưu tiên hàng đầu. Một trong những sàng lọc quan trọng được thực hiện trong thai kỳ là xét nghiệm tiểu đường thai kỳ. Đây là tình trạng lượng đường trong máu tăng cao xuất hiện lần đầu tiên khi mang thai, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện và quản lý kịp thời. Câu hỏi mà nhiều thai phụ quan tâm là khi nào thì nên thực hiện xét nghiệm quan trọng này để đảm bảo kết quả chính xác và kịp thời nhất?
Bao giờ làm xét nghiệm tiểu đường thai kỳ?
Thời điểm chuẩn để thực hiện xét nghiệm sàng lọc tiểu đường thai kỳ được khuyến cáo rộng rãi là vào khoảng tuần thứ 24 đến tuần thứ 28 của thai kỳ. Đây là giai đoạn mà sự thay đổi hormone trong cơ thể thai phụ diễn ra mạnh mẽ, có thể ảnh hưởng đến khả năng sử dụng insulin của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ. Việc thực hiện xét nghiệm trong khoảng thời gian này giúp phát hiện sớm tình trạng tăng đường huyết, tạo điều kiện thuận lợi cho việc can thiệp và quản lý kịp thời, giảm thiểu rủi ro cho cả mẹ và bé. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định thai phụ thực hiện xét nghiệm sớm hơn, ngay từ lần khám thai đầu tiên hoặc trong ba tháng đầu của thai kỳ. Điều này thường áp dụng cho những thai phụ có các yếu tố nguy cơ cao như:
- Có tiền sử bị tiểu đường thai kỳ trong lần mang thai trước.
- Có tiền sử gia đình (cha, mẹ, anh chị em ruột) mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
- Thừa cân hoặc béo phì trước khi mang thai.
- Tăng cân quá nhanh trong ba tháng đầu thai kỳ.
- Từng sinh con nặng cân (>4kg) hoặc thai lưu không rõ nguyên nhân.
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
- Có glucose niệu trong lần khám thai định kỳ. Nếu kết quả xét nghiệm sớm là âm tính, thai phụ vẫn sẽ được khuyến cáo thực hiện lại xét nghiệm vào tuần 24-28 theo lịch trình chuẩn.
Tiểu đường thai kỳ là gì và tại sao cần xét nghiệm?
Tiểu đường thai kỳ là một dạng tiểu đường chỉ xảy ra trong thời gian mang thai. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể thai phụ không thể sản xuất đủ insulin hoặc sử dụng insulin hiệu quả (đề kháng insulin) để điều chỉnh lượng đường trong máu, do ảnh hưởng của các hormone thai kỳ. Việc xét nghiệm sàng lọc đóng vai trò cực kỳ quan trọng vì tiểu đường thai kỳ thường không có triệu chứng rõ ràng hoặc dễ bị nhầm lẫn với các biểu hiện bình thường của thai nghén (như mệt mỏi, khát nước). Nếu không được phát hiện và kiểm soát tốt, tiểu đường thai kỳ có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi, bao gồm:
- Đối với mẹ: Tăng nguy cơ tiền sản giật, cần phải sinh mổ, nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 sau thai kỳ cao hơn.
- Đối với thai nhi: Tăng nguy cơ sinh non, thai quá lớn (macrosomia) dẫn đến khó khăn khi sinh thường hoặc chấn thương khi sinh, hạ đường huyết sau sinh, vàng da, các vấn đề về hô hấp, và nguy cơ mắc bệnh béo phì, tiểu đường tuýp 2 khi trưởng thành. Xét nghiệm giúp phát hiện sớm tình trạng này, từ đó bác sĩ có thể đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp (thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục, theo dõi đường huyết, và đôi khi cần sử dụng thuốc) để kiểm soát lượng đường trong máu, giảm thiểu tối đa các rủi ro tiềm ẩn.
Quy trình xét nghiệm tiểu đường thai kỳ diễn ra như thế nào?
Phương pháp sàng lọc tiểu đường thai kỳ phổ biến nhất là Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống (Oral Glucose Tolerance Test – OGTT). Quy trình này thường kéo dài khoảng 2-3 giờ và bao gồm các bước sau:
- Thai phụ cần nhịn ăn và chỉ uống nước lọc trong ít nhất 8 giờ trước khi làm xét nghiệm (thường là nhịn ăn qua đêm).
- Tại cơ sở y tế, nhân viên y tế sẽ lấy mẫu máu đầu tiên để đo lượng đường huyết lúc đói của thai phụ.
- Sau đó, thai phụ được cho uống một lượng dung dịch đường glucose tiêu chuẩn (thường chứa 75 gram glucose) pha với nước. Cần uống hết trong khoảng 5-10 phút.
- Thai phụ cần ngồi yên tại phòng chờ, không ăn uống hay vận động gắng sức trong suốt thời gian làm xét nghiệm.
- Mẫu máu tiếp theo sẽ được lấy sau 1 giờ và 2 giờ kể từ khi uống nước đường.
- Lượng đường huyết trong cả ba mẫu máu (lúc đói, sau 1 giờ, sau 2 giờ) sẽ được phân tích. Dựa vào kết quả của ba lần đo, bác sĩ sẽ chẩn đoán thai phụ có mắc tiểu đường thai kỳ hay không theo các tiêu chuẩn nhất định.
Kết quả xét nghiệm tiểu đường thai kỳ nói lên điều gì?
Kết quả xét nghiệm OGTT sẽ được so sánh với các ngưỡng tiêu chuẩn để chẩn đoán. Theo khuyến cáo, thai phụ được chẩn đoán mắc tiểu đường thai kỳ nếu có ít nhất một trong ba chỉ số đường huyết sau đây đạt hoặc vượt ngưỡng:
- Đường huyết lúc đói: ≥ 92 mg/dL (5.1 mmol/L)
- Đường huyết sau 1 giờ: ≥ 180 mg/dL (10.0 mmol/L)
- Đường huyết sau 2 giờ: ≥ 153 mg/dL (8.5 mmol/L)\nNếu kết quả cho thấy thai phụ bị tiểu đường thai kỳ, bác sĩ sẽ thảo luận về các bước tiếp theo. Kế hoạch quản lý thường bắt đầu bằng việc thay đổi chế độ ăn uống lành mạnh hơn (hạn chế tinh bột, đường, tăng cường chất xơ), tập thể dục nhẹ nhàng đều đặn, và theo dõi lượng đường huyết tại nhà. Nếu các biện pháp này không đủ để kiểm soát đường huyết, thai phụ có thể cần được điều trị bằng insulin hoặc các loại thuốc khác dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa.
Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ?
Ngoài thời điểm làm xét nghiệm, việc nhận biết các yếu tố nguy cơ cũng giúp thai phụ chủ động hơn trong việc trao đổi với bác sĩ về khả năng cần sàng lọc sớm. Các yếu tố nguy cơ chính bao gồm:
- Tuổi tác: Thai phụ trên 25 tuổi có nguy cơ cao hơn.
- Cân nặng: Thừa cân hoặc béo phì trước khi mang thai (BMI ≥ 25) là yếu tố nguy cơ đáng kể.
- Tiền sử cá nhân hoặc gia đình: Đã từng bị tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai trước hoặc có người thân (cha, mẹ, anh chị em) mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
- Chủng tộc: Một số nhóm chủng tộc có nguy cơ cao hơn.
- Tiền sử y tế: Từng sinh con nặng cân (>4kg), tiền sử thai lưu không rõ nguyên nhân, hội chứng buồng trứng đa nang.
- Tăng cân quá nhanh: Tăng cân vượt mức khuyến cáo trong thai kỳ, đặc biệt là trong ba tháng đầu.\nNếu bạn có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ này, hãy thông báo cho bác sĩ để được tư vấn về thời điểm và tần suất xét nghiệm phù hợp.
Xét nghiệm tiểu đường thai kỳ là một phần không thể thiếu của quá trình chăm sóc tiền sản hiện đại. Việc biết rõ “bao giờ làm xét nghiệm tiểu đường thai kỳ” và tuân thủ đúng lịch trình khám thai theo chỉ định của bác sĩ là cách tốt nhất để phát hiện sớm, quản lý hiệu quả và giảm thiểu các nguy cơ liên quan. Đừng ngần ngại trao đổi với bác sĩ sản khoa của bạn về bất kỳ lo lắng nào liên quan đến xét nghiệm này và sức khỏe thai kỳ nói chung. Sức khỏe của mẹ và bé trong thai kỳ luôn là ưu tiên hàng đầu và việc chủ động thực hiện các sàng lọc cần thiết sẽ góp phần đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn.
