Yết hầu

Yết hầu là gì?

Yết hầu, hay còn gọi là quả táo Adam, là một phần nhô ra ở phía trước cổ, được hình thành bởi sụn giáp lớn nhất của thanh quản. Yết hầu đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thanh quản và dây thanh âm, đồng thời hỗ trợ các chức năng hô hấp và phát âm. Mặc dù thường được xem là đặc điểm nam tính, yết hầu có ở cả nam và nữ, nhưng thường dễ nhận thấy hơn ở nam giới do sự phát triển thanh quản lớn hơn trong tuổi dậy thì. Về mặt sinh học, yết hầu không có chức năng riêng biệt mà là một phần của cấu trúc thanh quản phức tạp, góp phần vào các quá trình sống còn của cơ thể.

Tổng quan về Yết hầu

Cấu trúc

Yết hầu được tạo thành từ sụn giáp, một trong chín mảnh sụn tạo nên thanh quản. Sụn giáp bao gồm hai bản sụn hình tứ giác hợp lại ở đường giữa cổ, tạo thành một góc mở ra phía sau. Ở nam giới, góc này thường nhọn hơn (khoảng 90 độ) so với nữ giới (khoảng 120 độ), tạo nên hình dạng nhô ra đặc trưng của yết hầu. Phần nhô ra này tương ứng với chỗ hợp nhau của hai bản sụn giáp và nằm ngay dưới da, dễ dàng quan sát và sờ thấy.

Cơ chế

Yết hầu không có cơ chế hoạt động riêng biệt mà là một phần của thanh quản, hoạt động phối hợp với các cấu trúc khác trong hệ hô hấp và phát âm. Thanh quản, bao gồm cả sụn giáp tạo nên yết hầu, di chuyển lên xuống trong quá trình nuốt và phát âm. Khi nuốt, thanh quản di chuyển lên trên và ra trước để đóng kín đường thở, ngăn thức ăn và chất lỏng xâm nhập vào khí quản. Trong quá trình phát âm, sự rung động của dây thanh âm trong thanh quản tạo ra âm thanh, và hình dạng cũng như vị trí của thanh quản, bao gồm cả sụn giáp, có thể ảnh hưởng đến âm sắc và độ cao của giọng nói.

Chức năng của Yết hầu

Chức năng chính của yết hầu, như một phần của thanh quản, là bảo vệ đường thở và hỗ trợ phát âm. Thanh quản đóng vai trò như một van bảo vệ, ngăn chặn thức ăn, nước uống và các vật lạ xâm nhập vào khí quản và phổi. Trong quá trình hô hấp, thanh quản điều chỉnh luồng không khí đi vào và ra khỏi phổi. Ngoài ra, thanh quản chứa dây thanh âm, là bộ phận chính tạo ra âm thanh khi không khí từ phổi đi qua làm rung dây thanh. Yết hầu, với cấu trúc sụn giáp chắc chắn, góp phần bảo vệ các cấu trúc thanh quản quan trọng này khỏi các tác động bên ngoài.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Kích thước và hình dạng của yết hầu có thể thay đổi giữa các cá nhân, đặc biệt là giữa nam và nữ, và thường phát triển rõ rệt hơn ở nam giới trong tuổi dậy thì do ảnh hưởng của hormone testosterone lên sự phát triển của thanh quản. Sự thay đổi kích thước yết hầu thường là một quá trình sinh lý bình thường và không gây hại. Tuy nhiên, những thay đổi bất thường về kích thước, hình dạng hoặc cảm giác đau ở yết hầu có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe cần được chú ý.

Bình thường với bất thường

Các bệnh lý liên quan

• Viêm thanh quản (Laryngitis): Viêm thanh quản là tình trạng viêm nhiễm thanh quản, thường do nhiễm virus, vi khuẩn, hoặc do sử dụng giọng nói quá mức. Viêm thanh quản có thể gây đau yết hầu, khàn tiếng, ho và khó chịu ở cổ.
• U nang giáp móng (Thyroglossal cyst): U nang giáp móng là một loại u nang bẩm sinh phát triển từ ống giáp móng, ống dẫn tuyến giáp từ sàn miệng xuống cổ trong quá trình phát triển phôi thai. U nang này có thể xuất hiện ở vùng cổ trước, gần yết hầu, và có thể gây sưng, đau hoặc nhiễm trùng.
• Ung thư thanh quản (Laryngeal cancer): Ung thư thanh quản là một loại ung thư ác tính phát triển trong thanh quản. Các triệu chứng có thể bao gồm khàn tiếng kéo dài, đau họng, khó nuốt, ho ra máu, và sưng ở cổ. Yết hầu có thể bị ảnh hưởng nếu khối u phát triển ở vị trí này.
• Polyp dây thanh (Vocal cord polyps): Polyp dây thanh là những khối u lành tính phát triển trên dây thanh âm, thường do lạm dụng giọng nói hoặc hút thuốc. Polyp có thể gây khàn tiếng, thay đổi giọng nói và khó chịu ở cổ. Mặc dù polyp không trực tiếp ảnh hưởng đến yết hầu, nhưng chúng liên quan đến chức năng của thanh quản và có thể gây ra các triệu chứng tương tự.

Chẩn đoán và điều trị khi bất thường

Các phương pháp chẩn đoán

• Nội soi thanh quản (Laryngoscopy): Đây là phương pháp chẩn đoán phổ biến nhất để kiểm tra trực tiếp thanh quản và yết hầu. Bác sĩ sử dụng một ống nội soi mềm hoặc cứng, có gắn camera và đèn chiếu sáng, để quan sát cấu trúc bên trong thanh quản, phát hiện các bất thường như viêm nhiễm, khối u, polyp hoặc tổn thương dây thanh âm.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thăm khám vùng cổ, sờ nắn yết hầu để đánh giá kích thước, hình dạng và độ mềm của nó. Hỏi bệnh sử và các triệu chứng liên quan như khàn tiếng, khó nuốt, đau cổ.
• Sinh thiết (Biopsy): Nếu phát hiện khối u hoặc tổn thương nghi ngờ trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết, lấy một mẫu mô nhỏ để xét nghiệm tế bào học, xác định bản chất của tổn thương (lành tính hay ác tính).
• Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp, có thể cần đến các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, chụp CT scan hoặc MRI để đánh giá chi tiết hơn về cấu trúc thanh quản và các vùng lân cận, đặc biệt khi nghi ngờ có khối u lớn hoặc lan rộng.

Các phương pháp điều trị

• Điều trị nội khoa: Đối với các tình trạng viêm nhiễm như viêm thanh quản, điều trị thường bao gồm nghỉ ngơi giọng nói, uống nhiều nước, sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm, hoặc kháng sinh (nếu có nhiễm khuẩn).
• Phẫu thuật: Trong trường hợp u nang giáp móng, polyp dây thanh, hoặc ung thư thanh quản, phẫu thuật có thể là phương pháp điều trị cần thiết để loại bỏ khối u hoặc tổn thương. Phẫu thuật có thể được thực hiện bằng phương pháp nội soi hoặc phẫu thuật mở, tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.
• Xạ trị và hóa trị: Đối với ung thư thanh quản, xạ trị và hóa trị có thể được sử dụng đơn độc hoặc kết hợp với phẫu thuật để tiêu diệt tế bào ung thư và ngăn chặn sự tái phát.
• Liệu pháp giọng nói: Sau điều trị các bệnh lý thanh quản hoặc phẫu thuật, liệu pháp giọng nói có thể giúp phục hồi chức năng giọng nói và cải thiện chất lượng giọng.

Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể

Hệ hô hấp

Yết hầu là một phần của thanh quản, đóng vai trò trung tâm trong hệ hô hấp. Thanh quản nằm ở vị trí giao nhau giữa đường ăn và đường thở, đảm bảo không khí đi vào khí quản và phổi, đồng thời ngăn chặn thức ăn và chất lỏng xâm nhập vào đường thở. Chức năng bảo vệ đường thở của thanh quản là vô cùng quan trọng để duy trì sự sống.

Hệ tiêu hóa

Mặc dù không trực tiếp thuộc hệ tiêu hóa, yết hầu và thanh quản có mối liên hệ mật thiết với hệ tiêu hóa trong quá trình nuốt. Khi nuốt, thanh quản di chuyển lên trên và ra trước để đóng nắp thanh môn (epiglottis), ngăn thức ăn và nước uống đi vào khí quản và chuyển hướng chúng vào thực quản, một phần của hệ tiêu hóa.

Hệ thần kinh

Hoạt động của yết hầu và thanh quản được điều khiển bởi hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh ngoại biên. Các dây thần kinh sọ não, đặc biệt là dây thần kinh X (dây thần kinh lang thang), đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các cơ thanh quản, điều khiển cử động của thanh quản trong hô hấp, nuốt và phát âm.

Mọi người cũng hỏi

Yết hầu có tác dụng gì?

Yết hầu, thực chất là sụn giáp nhô ra, không có tác dụng riêng biệt mà là một phần của thanh quản. Thanh quản đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đường thở, ngăn chặn dị vật xâm nhập vào khí quản và phổi. Ngoài ra, thanh quản chứa dây thanh âm, giúp tạo ra âm thanh khi nói.

Tại sao con trai có yết hầu?

Cả nam và nữ đều có yết hầu, nhưng ở nam giới, yết hầu thường lớn và nhô ra hơn do ảnh hưởng của hormone testosterone trong quá trình dậy thì. Testosterone kích thích sự phát triển của thanh quản, làm cho sụn giáp lớn hơn và góc giữa hai bản sụn giáp nhọn hơn, tạo nên yết hầu rõ rệt hơn.

Yết hầu to có sao không?

Kích thước yết hầu khác nhau giữa mỗi người và thường không phải là vấn đề đáng lo ngại. Yết hầu to hơn thường gặp ở nam giới và là đặc điểm sinh lý bình thường. Tuy nhiên, nếu yết hầu sưng to bất thường kèm theo các triệu chứng khác như đau, khó nuốt, khàn tiếng, thì nên đi khám bác sĩ để loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn.

Yết hầu nổi hạch là bệnh gì?

Nếu bạn cảm thấy có hạch nổi ở vùng yết hầu, đó có thể là hạch bạch huyết sưng to, không phải là yết hầu nổi hạch. Hạch bạch huyết sưng có thể do nhiều nguyên nhân như nhiễm trùng, viêm nhiễm hoặc các bệnh lý khác. Cần đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân và có biện pháp điều trị phù hợp.

Yết hầu có ảnh hưởng đến giọng nói không?

Có, yết hầu là một phần của thanh quản, nơi chứa dây thanh âm. Kích thước và hình dạng của thanh quản, bao gồm cả yết hầu, có thể ảnh hưởng đến âm sắc và độ cao của giọng nói. Sự phát triển thanh quản lớn hơn ở nam giới trong tuổi dậy thì làm cho giọng nói của họ trầm hơn so với nữ giới.

Yết hầu và thanh quản có phải là một không?

Không hoàn toàn. Yết hầu là phần nhô ra phía trước cổ do sụn giáp tạo thành, còn thanh quản là một cơ quan phức tạp hơn bao gồm sụn giáp, sụn nhẫn, sụn phễu, dây thanh âm, và các cơ thanh quản. Yết hầu chỉ là một bộ phận bên ngoài của thanh quản, dễ dàng quan sát và sờ thấy.

Nữ giới có yết hầu không?

Có, nữ giới cũng có yết hầu vì họ cũng có sụn giáp tạo nên thanh quản. Tuy nhiên, do góc giữa hai bản sụn giáp ở nữ giới thường rộng hơn và thanh quản không phát triển lớn như ở nam giới, nên yết hầu ở nữ giới thường ít nhô ra và khó nhận thấy hơn.

Khi nào cần đi khám yết hầu?

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu gặp các vấn đề liên quan đến yết hầu như: yết hầu sưng to bất thường, đau ở yết hầu kéo dài, khó nuốt, khàn tiếng hoặc thay đổi giọng nói không rõ nguyên nhân, hoặc khi phát hiện bất kỳ khối u hoặc sự thay đổi nào ở vùng cổ trước.

Yết hầu có liên quan đến tuyến giáp không?

Yết hầu và tuyến giáp nằm ở vùng cổ trước và có vị trí gần nhau, nhưng chúng là hai cấu trúc khác nhau. Yết hầu là một phần của thanh quản, liên quan đến hệ hô hấp và phát âm, trong khi tuyến giáp là một tuyến nội tiết sản xuất hormone tuyến giáp, tham gia vào quá trình điều hòa chuyển hóa của cơ thể. Tuy nhiên, các bệnh lý tuyến giáp có thể gây sưng vùng cổ và có thể ảnh hưởng đến các cấu trúc lân cận, bao gồm cả thanh quản.

Có thể phẫu thuật thẩm mỹ yết hầu không?

Phẫu thuật thẩm mỹ yết hầu là một thủ thuật có thể thực hiện để giảm kích thước yết hầu ở những người cảm thấy tự ti về yết hầu quá lớn của mình. Tuy nhiên, đây không phải là một phẫu thuật phổ biến và cần được cân nhắc kỹ lưỡng về rủi ro và lợi ích, cũng như tìm đến các cơ sở y tế uy tín và bác sĩ có kinh nghiệm.

Tài liệu tham khảo về Yết hầu

• Giải phẫu người – Nhà xuất bản Y học
• Sinh lý học người – Nhà xuất bản Y học
• Netter’s Atlas of Human Anatomy
• Gray’s Anatomy for Students
• Mayo Clinic – Adam’s apple
• National Institutes of Health (NIH)
• MedlinePlus – U.S. National Library of Medicine