Xương cùng

Xương cùng là gì?

Xương cùng là một xương lớn, hình tam giác nằm ở đáy cột sống, ngay phía trên xương cụt. Nó được hình thành bởi sự hợp nhất của năm đốt sống (S1-S5) giữa tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành. Xương cùng đóng vai trò then chốt trong việc nâng đỡ trọng lượng của phần trên cơ thể khi ngồi và đứng, đồng thời kết nối cột sống với xương chậu. Sự khỏe mạnh và chức năng bình thường của xương cùng rất quan trọng đối với sự ổn định, tư thế và khả năng vận động của cơ thể.

Tổng quan về Xương cùng

Cấu trúc

Xương cùng có hình dạng một tam giác dẹt, với đỉnh hướng xuống dưới và đáy hướng lên trên. Mặt trước (mặt chậu) lõm và nhẵn, trong khi mặt sau (mặt lưng) lồi và gồ ghề hơn. Các đặc điểm cấu trúc chính bao gồm:

• Nền xương cùng: Phần trên rộng của xương cùng, khớp với đốt sống thắt lưng L5.
• Mỏm nhô: Gờ xương nhô ra ở phía trước và trên của nền xương cùng, là một mốc giải phẫu quan trọng.
• Các lỗ cùng trước và sau: Bốn cặp lỗ ở mặt trước và mặt sau của xương cùng, cho phép các dây thần kinh và mạch máu đi qua.
• Mào cùng giữa: Một gờ dọc ở giữa mặt sau, đại diện cho các gai đốt sống hợp nhất.
• Mào cùng bên: Hai gờ ở hai bên mào cùng giữa, hình thành từ các mỏm khớp hợp nhất.
• Ống cùng: Một kênh chạy dọc theo chiều dài của xương cùng, chứa các rễ thần kinh cột sống.
• Diện khớp nhĩ: Các bề mặt khớp lớn ở hai bên xương cùng, khớp với xương chậu tại khớp cùng chậu.
• Đỉnh xương cùng: Phần dưới hẹp của xương cùng, khớp với xương cụt.

Nguồn gốc

Xương cùng bắt nguồn từ năm đốt sống riêng biệt (S1 đến S5) trong quá trình phát triển của thai nhi. Các đốt sống này bắt đầu hợp nhất với nhau trong khoảng tuổi từ 18 đến 30, tạo thành một cấu trúc xương duy nhất là xương cùng. Quá trình hợp nhất này mang lại sự ổn định và sức mạnh cần thiết cho vùng xương chậu để hỗ trợ trọng lượng cơ thể và tạo điều kiện cho việc đi lại.

Cơ chế

Xương cùng hoạt động chủ yếu như một nền tảng vững chắc kết nối cột sống với khung chậu. Nó truyền trọng lượng của phần trên cơ thể xuống xương chậu và hai chi dưới. Các khớp cùng chậu, nơi xương cùng khớp với xương chậu, cho phép một lượng nhỏ chuyển động, giúp hấp thụ sốc trong quá trình đi lại và duy trì sự ổn định của khung chậu. Các dây thần kinh đi qua các lỗ cùng chi phối các cơ quan vùng chậu và chi dưới, đóng vai trò quan trọng trong chức năng vận động và cảm giác.

Chức năng của Xương cùng

Nâng đỡ trọng lượng cơ thể

Chức năng chính của xương cùng là nâng đỡ trọng lượng của phần trên cơ thể, bao gồm đầu, cổ, thân và hai chi trên. Trọng lượng này được truyền từ cột sống thắt lưng xuống xương cùng, sau đó phân tán sang xương chậu.

Kết nối cột sống với xương chậu

Xương cùng đóng vai trò là cầu nối giữa cột sống và xương chậu, tạo thành một vòng xương vững chắc bảo vệ các cơ quan vùng chậu và hỗ trợ sự vận động của chi dưới.

Điểm bám cho cơ và dây chằng

Nhiều cơ và dây chằng quan trọng bám vào xương cùng, bao gồm các cơ mông, cơ lưng dưới và các dây chằng hỗ trợ khớp cùng chậu. Những cấu trúc này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tư thế, ổn định cột sống và thực hiện các cử động của hông và chân.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Xương cùng bình thường có cấu trúc vững chắc và các bề mặt khớp nhẵn, cho phép chuyển động hạn chế nhưng ổn định tại khớp cùng chậu. Khi xương cùng hoặc các khớp cùng chậu gặp vấn đề, nó có thể dẫn đến đau lưng dưới, đau lan xuống chân, khó khăn khi đi lại và các vấn đề sức khỏe khác.

Bình thường với bất thường

Trạng thái	Mô tả
Bình thường	Xương cùng có hình dạng và kích thước bình thường, các đốt sống hợp nhất hoàn toàn, không có dấu hiệu tổn thương hoặc thoái hóa. Các khớp cùng chậu có khả năng vận động nhẹ nhàng và không gây đau.
Sai khớp cùng chậu	Sự mất cân bằng hoặc lệch lạc của khớp cùng chậu, có thể gây đau ở lưng dưới, hông và lan xuống chân. Nguyên nhân có thể do chấn thương, mang thai hoặc các hoạt động lặp đi lặp lại.
Viêm khớp cùng chậu	Tình trạng viêm một hoặc cả hai khớp cùng chậu, gây đau, cứng khớp và hạn chế vận động. Viêm khớp cùng chậu có thể liên quan đến các bệnh lý tự miễn như viêm cột sống dính khớp.
Gãy xương cùng	Vết nứt hoặc gãy trên xương cùng, thường do chấn thương trực tiếp, chẳng hạn như ngã hoặc tai nạn giao thông. Gãy xương cùng có thể gây đau dữ dội và ảnh hưởng đến chức năng thần kinh.
Khối u xương cùng	Sự phát triển bất thường của các tế bào trong xương cùng, có thể lành tính hoặc ác tính. Khối u có thể gây đau, chèn ép thần kinh và các triệu chứng khác tùy thuộc vào kích thước và vị trí.

Các bệnh lý liên quan

• Đau lưng dưới: Các vấn đề về xương cùng và khớp cùng chậu là một nguyên nhân phổ biến gây đau lưng dưới.
• Đau thần kinh tọa: Sự chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh tọa, thường do các vấn đề ở vùng thắt lưng hoặc xương cùng, gây đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh xuống chân.
• Viêm cột sống dính khớp: Một bệnh viêm khớp tự miễn mãn tính chủ yếu ảnh hưởng đến cột sống, bao gồm cả xương cùng và khớp cùng chậu.
• Hội chứng Piriformis: Tình trạng cơ piriformis ở mông chèn ép dây thần kinh tọa, có thể gây đau tương tự như đau thần kinh tọa và có thể liên quan đến sự mất ổn định của khớp cùng chậu.
• Loãng xương: Tình trạng mật độ xương giảm, làm tăng nguy cơ gãy xương cùng, đặc biệt ở người lớn tuổi.

Chẩn đoán và điều trị khi bất thường

Các phương pháp chẩn đoán

• Khám sức khỏe: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng và thực hiện khám thực thể, bao gồm kiểm tra tầm vận động, cảm giác và phản xạ.
• Chụp X-quang: Phương pháp chẩn đoán hình ảnh ban đầu để đánh giá cấu trúc xương cùng và phát hiện các dấu hiệu gãy xương, viêm khớp hoặc các bất thường khác.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cung cấp hình ảnh chi tiết về các mô mềm, bao gồm dây thần kinh, đĩa đệm và dây chằng, giúp phát hiện các vấn đề như thoát vị đĩa đệm, chèn ép thần kinh hoặc viêm khớp cùng chậu.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Kết hợp nhiều hình ảnh X-quang để tạo ra hình ảnh cắt ngang chi tiết về xương, có thể hữu ích trong việc đánh giá các trường hợp gãy xương phức tạp hoặc các bất thường về xương.
• Tiêm khớp cùng chậu: Tiêm thuốc gây tê cục bộ và/hoặc corticosteroid vào khớp cùng chậu có thể giúp xác định xem khớp có phải là nguồn gốc gây đau hay không và đồng thời giảm đau.
• Xạ hình xương: Một xét nghiệm hình ảnh hạt nhân có thể giúp phát hiện các vùng xương bị tổn thương, viêm nhiễm hoặc có khối u.

Các phương pháp điều trị

• Nghỉ ngơi và chườm đá/nóng: Các biện pháp tự chăm sóc tại nhà có thể giúp giảm đau và viêm trong giai đoạn cấp tính.
• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc không kê đơn như ibuprofen hoặc naproxen, hoặc thuốc giảm đau kê đơn có thể được sử dụng để kiểm soát cơn đau.
• Thuốc giãn cơ: Có thể được kê đơn để giảm co thắt cơ xung quanh xương cùng.
• Vật lý trị liệu: Các bài tập và kỹ thuật vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện sức mạnh, tính linh hoạt và ổn định của vùng lưng dưới và xương chậu.
• Nẹp lưng: Đeo nẹp lưng có thể giúp hỗ trợ và ổn định cột sống và xương cùng.
• Tiêm corticosteroid: Tiêm corticosteroid vào khớp cùng chậu hoặc vùng xung quanh có thể giúp giảm viêm và đau.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật hiếm khi cần thiết cho các vấn đề về xương cùng, nhưng có thể được xem xét trong trường hợp gãy xương nghiêm trọng, khối u hoặc chèn ép thần kinh không đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn.
• Châm cứu: Một số người thấy châm cứu hữu ích trong việc giảm đau lưng dưới và các vấn đề liên quan đến xương cùng.
• Liệu pháp nắn chỉnh cột sống: Các chuyên gia nắn chỉnh cột sống có thể sử dụng các kỹ thuật thủ công để điều chỉnh sự lệch lạc của cột sống và xương chậu.

Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể

Hệ cơ xương

Xương cùng là một phần không thể thiếu của hệ cơ xương, kết nối cột sống với xương chậu. Nó là điểm bám cho nhiều cơ quan trọng ở lưng dưới, hông và chân, cho phép thực hiện các cử động như đi, đứng và ngồi. Sự ổn định của xương cùng rất quan trọng đối với chức năng tổng thể của hệ cơ xương.

Hệ thần kinh

Ống cùng chứa các rễ thần kinh cột sống tiếp tục xuống chi dưới. Các dây thần kinh này chi phối cảm giác và vận động cho chân, bàn chân và các cơ quan vùng chậu. Bất kỳ tổn thương hoặc chèn ép nào lên các dây thần kinh này ở vùng xương cùng đều có thể dẫn đến các triệu chứng như đau, tê bì hoặc yếu ở chân.

Hệ tiết niệu và sinh sản

Các dây thần kinh đi qua xương cùng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chức năng của bàng quang, ruột và các cơ quan sinh sản. Các vấn đề ở xương cùng có thể ảnh hưởng đến chức năng của các hệ thống này, dẫn đến các triệu chứng như tiểu không tự chủ hoặc rối loạn chức năng tình dục.

Mọi người cũng hỏi

Xương cùng nằm ở đâu trên cơ thể?

Xương cùng nằm ở đáy cột sống, ngay phía trên xương cụt và giữa hai xương chậu. Nó tạo thành phần sau của khung chậu.

Xương cùng có chức năng gì?

Chức năng chính của xương cùng là nâng đỡ trọng lượng của phần trên cơ thể, kết nối cột sống với xương chậu và cung cấp điểm bám cho nhiều cơ và dây chằng quan trọng.

Điều gì có thể gây đau ở xương cùng?

Đau ở xương cùng có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm sai khớp cùng chậu, viêm khớp cùng chậu, gãy xương cùng, thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống hoặc các vấn đề về cơ và dây chằng xung quanh.

Làm thế nào để giảm đau xương cùng?

Các phương pháp giảm đau xương cùng bao gồm nghỉ ngơi, chườm đá hoặc nóng, dùng thuốc giảm đau, vật lý trị liệu, tiêm corticosteroid và trong một số trường hợp hiếm hoi, phẫu thuật.

Viêm khớp cùng chậu có chữa được không?

Viêm khớp cùng chậu thường không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát các triệu chứng như đau và cứng khớp, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tập thể dục nào tốt cho xương cùng?

Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội và yoga có thể giúp tăng cường các cơ hỗ trợ xương cùng và cải thiện tính linh hoạt. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia vật lý trị liệu để có một chương trình tập luyện phù hợp.

Mang thai có ảnh hưởng đến xương cùng không?

Mang thai có thể gây căng thẳng lên xương cùng và khớp cùng chậu do sự thay đổi гормон và trọng lượng tăng thêm, dẫn đến đau lưng dưới và đau vùng chậu.

Khi nào tôi nên đi khám bác sĩ nếu bị đau xương cùng?

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu cơn đau xương cùng nghiêm trọng, không cải thiện sau vài tuần điều trị tại nhà, hoặc đi kèm với các triệu chứng khác như tê bì, yếu chân, hoặc rối loạn chức năng ruột hoặc bàng quang.

Xương cùng có thể bị gãy không?

Có, xương cùng có thể bị gãy do chấn thương trực tiếp, chẳng hạn như ngã hoặc tai nạn giao thông. Gãy xương cùng là một chấn thương nghiêm trọng và cần được điều trị y tế kịp thời.

Xương cùng có liên quan đến đau thần kinh tọa không?

Có, các vấn đề ở xương cùng và khớp cùng chậu có thể gây ra hoặc góp phần vào đau thần kinh tọa do chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh tọa.

Tài liệu tham khảo về Xương cùng

• Giải phẫu người của Frank H. Netter
• Sách giáo khoa Giải phẫu học của Gray
• Hiệp hội các nhà phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ (AAOS)
• Viện Quốc gia về Viêm khớp và Bệnh cơ xương và Da (NIAMS)
• Mayo Clinic