Vì sao chân bị sưng phù?

Sưng phù chân là một triệu chứng khá phổ biến, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và gây không ít lo lắng. Tình trạng này xảy ra khi lượng dịch tích tụ quá mức trong các mô mềm của chân, khiến chân trông to hơn bình thường, da căng bóng và đôi khi gây cảm giác nặng nề, khó chịu. Hiểu rõ nguyên nhân dẫn đến sưng phù chân là bước đầu tiên quan trọng để tìm ra giải pháp phù hợp và kịp thời, bởi lẽ đây có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, từ đơn giản đến phức tạp.

Vì sao chân bị sưng phù?

Sưng phù chân, hay còn gọi là phù nề, là hiện tượng dịch lỏng từ lòng mạch thoát ra ngoài và tích tụ trong khoảng kẽ giữa các tế bào. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, có thể phân loại thành các nhóm chính sau:

Nguyên nhân toàn thân (liên quan đến các bệnh lý của cơ quan trong cơ thể):

• Suy tim: Khi tim không bơm máu hiệu quả, máu có thể ứ đọng lại ở các chi dưới, gây tăng áp lực trong mạch máu và đẩy dịch ra ngoài mô kẽ. Phù do suy tim thường đối xứng ở cả hai chân và có xu hướng nặng hơn vào cuối ngày.
• Bệnh thận: Thận đóng vai trò lọc bỏ chất lỏng dư thừa và muối ra khỏi cơ thể. Khi chức năng thận suy giảm, cơ thể không thể loại bỏ dịch hiệu quả, dẫn đến tích tụ dịch và gây phù, thường xuất hiện ở cả chân và quanh mắt. Mất protein qua nước tiểu (trong hội chứng thận hư) cũng làm giảm áp lực keo trong máu, khiến dịch dễ thoát ra ngoài.
• Bệnh gan: Gan sản xuất albumin, một loại protein giúp giữ dịch trong lòng mạch máu. Khi chức năng gan suy giảm (ví dụ như trong xơ gan), lượng albumin sản xuất ra ít đi, làm giảm áp lực keo và gây phù, thường xuất hiện ở chân và bụng (cổ trướng).
• Bệnh tuyến giáp: Suy giáp nặng có thể gây ra tình trạng phù niêm (myxedema), một dạng phù khác biệt, thường không ấn lõm và có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận trên cơ thể, bao gồm cả chân.
• Suy dinh dưỡng nặng: Thiếu hụt protein trầm trọng cũng làm giảm albumin máu, tương tự như bệnh gan, gây phù.

Nguyên nhân tại chỗ (liên quan trực tiếp đến chân):

• Suy giãn tĩnh mạch chi dưới mạn tính: Các van trong tĩnh mạch chân bị tổn thương, khiến máu khó lưu thông về tim và ứ đọng lại ở chân, gây tăng áp lực và phù. Phù thường nặng hơn khi đứng lâu và giảm bớt khi gác chân cao.
• Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT): Cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch sâu của chân gây tắc nghẽn dòng chảy của máu, dẫn đến sưng, đau, đỏ và nóng ở chân bị ảnh hưởng. Đây là tình trạng cấp tính cần được chẩn đoán và điều trị khẩn cấp.
• Viêm mạch bạch huyết hoặc tắc nghẽn (Lymphedema): Hệ thống bạch huyết có nhiệm vụ dẫn lưu dịch dư thừa ra khỏi các mô. Khi hệ thống này bị tổn thương hoặc tắc nghẽn (do phẫu thuật, xạ trị, nhiễm trùng…), dịch bạch huyết tích tụ lại gây phù, có thể rất nặng và thường ở một hoặc hai chân.
• Chấn thương hoặc nhiễm trùng tại chỗ: Bong gân, gãy xương, vết thương hở hoặc nhiễm trùng ở chân đều có thể gây sưng do phản ứng viêm của cơ thể.
• Viêm mô tế bào (Cellulitis): Nhiễm trùng da và mô mềm dưới da gây sưng, đỏ, nóng, đau và có thể sốt.

Nguyên nhân liên quan đến lối sống và thuốc:

• Đứng hoặc ngồi lâu: Trọng lực làm máu khó lưu thông về tim, dẫn đến ứ đọng dịch ở chân.
• Mang thai: Sự thay đổi nội tiết tố, trọng lượng tăng lên và áp lực của tử cung lên tĩnh mạch vùng chậu đều có thể gây phù chân ở phụ nữ mang thai, đặc biệt là vào cuối thai kỳ.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Nhiều loại thuốc có thể gây phù chân như tác dụng phụ, bao gồm một số thuốc huyết áp (như thuốc chẹn kênh canxi), thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), corticosteroid, thuốc điều trị đái tháo đường và thuốc chứa estrogen.
• Chế độ ăn nhiều muối: Ăn quá nhiều muối khiến cơ thể giữ nước, góp phần gây phù.

Phù chân vô căn: Một số trường hợp sưng phù chân không rõ nguyên nhân, thường gặp ở phụ nữ. Chẩn đoán này chỉ được đưa ra sau khi đã loại trừ tất cả các nguyên nhân khác.

Các triệu chứng đi kèm sưng phù chân

Ngoài tình trạng chân to hơn bình thường, sưng phù có thể đi kèm với các triệu chứng khác tùy thuộc vào nguyên nhân:

• Da vùng chân bị sưng có thể căng, bóng và có cảm giác chặt.
• Khi ấn ngón tay vào vùng da bị phù và bỏ ra, có thể để lại vết lõm tạm thời (phù ấn lõm).
• Cảm giác nặng nề hoặc khó chịu ở chân.
• Có thể kèm theo đau, nóng, đỏ nếu nguyên nhân là do viêm, nhiễm trùng hoặc huyết khối tĩnh mạch sâu.
• Nếu nguyên nhân là do bệnh lý toàn thân, có thể có các triệu chứng khác như khó thở (suy tim, bệnh thận), vàng da (bệnh gan), mệt mỏi (suy giáp, suy tim), thay đổi cân nặng…
• Giảm khả năng vận động linh hoạt của khớp mắt cá chân hoặc đầu gối.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Sưng phù chân có thể là dấu hiệu của những tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Bạn nên đi khám bác sĩ ngay nếu gặp một trong các trường hợp sau:

• Sưng phù chân xuất hiện đột ngột, đặc biệt chỉ ở một bên chân.
• Chân bị sưng kèm theo đau, đỏ, nóng hoặc sốt.
• Sưng phù chân kèm theo khó thở, đau ngực hoặc cảm giác nặng ngực.
• Bạn có tiền sử bệnh tim, thận, gan hoặc đang dùng thuốc mà xuất hiện sưng phù chân.
• Sưng phù chân không cải thiện sau vài ngày hoặc có xu hướng nặng hơn.
• Vùng da bị sưng bị kéo căng đến mức nứt hoặc rỉ dịch.

Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây phù là rất quan trọng để có phương pháp điều trị kịp thời và hiệu quả, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Một số biện pháp hỗ trợ tại nhà

Trong khi chờ đợi đi khám hoặc nếu tình trạng sưng phù nhẹ do các nguyên nhân không nguy hiểm (như đứng/ngồi lâu), bạn có thể thử một số biện pháp hỗ trợ sau. Lưu ý, các biện pháp này không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y tế:

• Gác chân cao: Nâng cao chân lên ngang hoặc cao hơn mức tim khi nghỉ ngơi để giúp máu và dịch lưu thông tốt hơn.
• Vận động nhẹ nhàng: Đi bộ hoặc thực hiện các bài tập co duỗi chân đơn giản để kích thích bơm máu.
• Hạn chế muối: Giảm lượng muối trong chế độ ăn để giảm giữ nước.
• Sử dụng vớ áp lực: Vớ áp lực có thể giúp ngăn dịch tích tụ ở chân, nhưng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo phù hợp với tình trạng của bạn.
• Tránh đứng hoặc ngồi quá lâu: Nếu công việc đòi hỏi phải đứng hoặc ngồi lâu, hãy cố gắng thay đổi tư thế và vận động chân thường xuyên.
• Mát xa nhẹ nhàng: Nhẹ nhàng xoa bóp từ mắt cá chân hướng lên phía đùi có thể giúp đẩy dịch về tim.

Tóm lại, sưng phù chân là một triệu chứng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, từ những yếu tố lối sống đơn giản đến các bệnh lý nền phức tạp và cần được quan tâm đúng mức. Việc tự theo dõi các triệu chứng đi kèm và đặc biệt là tìm kiếm sự tư vấn y tế khi có các dấu hiệu cảnh báo là cực kỳ quan trọng. Chỉ có bác sĩ mới có thể xác định chính xác nguyên nhân gây phù chân thông qua thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất, giúp bạn giải quyết dứt điểm tình trạng này và bảo vệ sức khỏe tổng thể của mình.