U não và Ung thư não

Có hơn 120 loại u não được xác định dựa trên mô não bị ảnh hưởng. Không phải tất cả u não đều là ung thư, nhưng kể cả u lành tính ở não cũng có thể gây nguy hiểm cho bệnh nhân tùy thuộc vào kích thước & vị trí khối u.

Khối u não là gì?

U não là các tế bào bất thường trong não. Não có cấu trúc giải phẫu phức tạp, mỗi khu vực chịu trách nhiệm điều khiển các chức năng thần kinh khác nhau. U não có thể phát triển ở bất kỳ vị trí nào trong não hoặc sọ, bao gồm cả màng não, nền sọ, cuống não, xoang và khoang mũi và các vị trí khác. Có hơn 120 loại u não được xác định tùy thuộc vào vị trí khởi phát.

U não có phải loại u thường gặp không? Mức độ nguy hiểm của u não?

Ở Hoa Kỳ, khoảng 30 trong 100.000 người trưởng thành bị u não. U não là bệnh nguy hiểm vì có thể chèn ép các mô lành (phần não không bị bệnh) hoặc di căn đến các cơ quan khác. Một số loại u não là u ác tính (ung thư) hoặc có thể tiến triển thành ung thư. Khối u có thể gây tắc dòng chảy của dịch não tủy làm tăng áp lực nội sọ. Một số loại tế bào u có thể lan tới các vị trí xa hơn tại não hay cột sống qua dịch não tủy.

Khối u não khác với tổn thương não thế nào?

Khối u là một loại tổn thương đặc thù ở não. Tổn thương là thuật ngữ để mô tả bất kỳ tổn hại nào ở mô. Mọi khối u đều là tổn thương, nhưng không phải mọi tổn thương đều là u. Các tổn thương khác có thể do nguyên nhân như tai biến, chấn thương, viêm não và dị dạng mạch não.

U não & Ung thư não

Ung thư não là u não, nhưng không phải khối u nào cũng là ung thư. Các khối u không ung thư được gọi là u não lành tính.

U não lành tính thường tiến triển chậm, ranh giới rõ và hiếm khi lan rộng. Khối u não cũng có thể gây nguy hiểm khi chèn ép não làm suy giảm nghiêm trọng chức năng. U não lành tính ở các vị trí trọng yếu cũng có thể nguy hiểm đến tính mạng. U não lành tính hiếm khi tiến triển thành ung thư. Một số loại u não như u màng não, u dây thần kinh thính giác & u tuyến yên… là u lành tính.

Khối u ác tính còn được gọi là ung thư. Ung thư thường phát triển nhanh và xâm lấn các mô lành xung quanh. Ung thư não có thể đe dọa tính mạng khi làm thay đổi cấu trúc ở các phần sống còn trên não. Các loại u ác tính khởi phát tại não hoặc gần não gồm u nguyên bào thần kinh, sarcoma sụn và u nguyên bào tủy.

U não nguyên phát và di căn

U não nguyên phát là các khối u khởi phát ở não, như u màng não & u thần kinh đệm. Hiếm khi các khối u này di căn đến nơi khác ở não & tủy sống. Phổ biến hơn là khối u di căn tới não từ các cơ quan khác.

U não di căn, còn được gọi là u não thứ phát, là các khối u ác tính từ cá cơ quan khác di căn tới não. U não di căn phổ biến hơn 4 lần so với u não nguyên phát, có khả năng tiến triển nhanh chóng, chèn đẩy và xâm lấn các mô não lành xung quanh.

Các bệnh ung thư có thể di căn não gồm:

• Ung thư vú
• Ung thư đại trực tràng
• Ung thư thận
• Ung thư phổi
• Ung thư da

Vị trí khối u não

U não có thể khởi phát từ bất kể vị trí nào trong não, nhưng có một số loại u đặc thù chỉ hình thành ở một số vùng nhất định:

• U màng não hình thành ở màng não, là lớp niêm mạc mỏng bảo vệ não
• U tuyến yên hình thành ở tuyến yên
• U nguyên bào tủy hình thành ở tiểu não hoặc cuống não
• U nền sọ (đáy sọ) phát triển ở phần dưới não hay còn gọi là nền sọ

Các loại u não khác được phân loại & đặt tên theo loại tế bào. Ví dụ như u đệm thần kinh có các tế bào đệm thần kinh.

U não ở Trẻ em

U não là loại khối u đặc phổ biến nhất ở trẻ em & vị thành niên, mỗi năm ảnh hưởng đến khoảng 5.000 trẻ ở Hoa Kỳ. Một số loại u não chỉ xảy ra ở trẻ em như u sao bào (là một loại u nguyên bào thần kinh đệm), u thần kinh đệm, u màng nội tủy & u nguyên bào tủy.

Triệu chứng của u não

Mỗi vùng não khác nhau có những chức năng kiểm soát, điều khiển khác nhau. Vì vậy triệu chứng của u não phụ thuộc vào vị trí khối u. Ví dụ như u ở tiểu não phía sau đầu có thể làm cho bệnh nhân khó vận động, đi lại, giữ thăng bằng hoặc phối hợp các cử động. Khối u ở vùng điều khiển thị giác có thể ảnh hưởng đến thị lực của bệnh nhân.

Kích thước & tốc độ tiến triển của khối u cũng gây các triệu chứng khác nhau.

Nhìn chung, các triệu chứng phổ biến nhất của u não gồm:

• Đau đầu
• Cơn co giật hoặc động kinh
• Khó nghĩ, khó nói hoặc tìm được từ ngữ thích hợp
• Thay đổi tính cách hoặc hành vi
• Tê, yếu hoặc liệt một phần hoặc một bên cơ thể
• Mất thăng bằng, loạng choạng, chóng mặt
• Mất, giảm thính lực
• Thay đổi thị lực
• Lú lẫn và mất phương hướng
• Mất trí nhớ

Hình minh họa: Cấu trúc và chức năng của não bộ

Tôi có thể bị u não mà không có triệu chứng không?

U não không phải lúc nào cũng có triệu chứng. Thực tế loại u não phổ biến nhất ở người trưởng thành, u màng não, thường tiến triển chậm hầu như không thế nhận biết triệu chứng. Khối u thường không gây triệu chứng cho đến khi kích thước đủ lớn làm ảnh hưởng tới các mô lành xung quanh.

Nguyên nhân & Yếu tố nguy cơ của U não

Cho đến nay, nguyên nhân khiến cho một số tế bào hình thành khối u vẫn chưa được xác định, có thể do gene hoặc do môi trường hoặc cả 2 yếu tố này. Các yếu tố nguy cơ của u não có thể gồm:

• Ung thư di căn từ các nơi khác đến não
• Một vài tình trạng bất thường ở gene kích thích tế bào quá sản
• Phơi nhiễm với một số loại phóng xạ

U não có di truyền không?

Gene di truyền được coi là chiếm một phần nhỏ (dưới 5%) trong các ca u não. Một số bệnh di truyền dưới đây cũng làm tăng nguy cơ u não:

• U xơ thần kinh
• Bệnh Von Hippel-Lindau
• Hội chứng Li-Fraumeni
• Hội chứng Lynch
• Hội chứng đa tổn thương ung thư tế bào đáy (Hội chứng Gorlin)
• Xơ cứng củ
• Hội chứng Cowden