GÓI KHÁM DỊCH VỤTrĩ là một căn bệnh phổ biến ảnh hưởng đến tĩnh mạch ở hậu môn và trực tràng dưới, gây ra nhiều khó chịu cho người bệnh. Khi mắc bệnh, nhiều người thường băn khoăn về nguyên nhân gây bệnh, đặc biệt là liệu trĩ có phải là bệnh di truyền hay không. Câu hỏi này phản ánh mối lo ngại về khả năng bệnh có thể được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác trong gia đình.
Trĩ có phải bệnh di truyền không?
Trĩ không được xem là một bệnh di truyền theo nghĩa trực tiếp, tức là không có gen đơn lẻ nào được xác định chắc chắn là nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh trĩ và truyền lại từ cha mẹ sang con cái như các bệnh di truyền điển hình (ví dụ: máu khó đông, xơ nang). Tuy nhiên, yếu tố gia đình có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của bệnh trĩ. Thay vì di truyền trực tiếp, các thành viên trong cùng một gia đình có thể có chung một số đặc điểm hoặc yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ. Điều này có thể bao gồm:
- Cơ địa thành mạch máu: Một số người có thể có thành tĩnh mạch yếu hơn bẩm sinh, dễ bị giãn hoặc sưng dưới áp lực. Đặc điểm này có thể có xu hướng di truyền trong gia đình.
- Thói quen sinh hoạt: Các thành viên trong gia đình thường có chung thói quen ăn uống (ít chất xơ), lối sống (ngồi hoặc đứng lâu), hoặc khuynh hướng gặp các vấn đề tiêu hóa như táo bón mạn tính. Những thói quen này là các yếu tố nguy cơ chính gây bệnh trĩ. Vì vậy, mặc dù không phải là bệnh di truyền theo nghĩa chặt chẽ, việc có người thân trong gia đình mắc bệnh trĩ có thể cho thấy bạn có nguy cơ cao hơn do sự kết hợp của yếu tố cơ địa và môi trường sống chung.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh trĩ
Bệnh trĩ chủ yếu phát triển do sự tăng áp lực lên các tĩnh mạch ở vùng hậu môn và trực tràng dưới. Các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ phổ biến bao gồm:
Táo bón hoặc tiêu chảy mạn tính
Việc phải rặn nhiều khi đi tiêu do táo bón hoặc đi tiêu lỏng liên tục trong thời gian dài đều làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch vùng hậu môn.
Ngồi hoặc đứng lâu
Duy trì một tư thế quá lâu, đặc biệt là ngồi trên bồn cầu, có thể làm cản trở lưu thông máu và tăng áp lực trong các tĩnh mạch ở hậu môn.
Mang thai và sinh nở
Sự thay đổi nội tiết tố khi mang thai làm giãn nở các tĩnh mạch, cùng với áp lực từ thai nhi và quá trình rặn khi sinh, đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ.
Chế độ ăn ít chất xơ
Thiếu chất xơ khiến phân trở nên khô và cứng, gây khó khăn khi đi tiêu và đòi hỏi phải rặn nhiều hơn.
Béo phì
Trọng lượng cơ thể dư thừa tạo thêm áp lực lên vùng chậu và hậu môn.
Tuổi tác
Khi lớn tuổi, các mô liên kết nâng đỡ tĩnh mạch ở trực tràng và hậu môn có thể bị suy yếu và giãn ra.
Yếu tố gia đình và cơ địa
Như đã đề cập, khuynh hướng có thành mạch máu yếu hoặc các đặc điểm cơ địa khác có thể làm tăng tính nhạy cảm với bệnh trĩ.
Làm sao để phòng ngừa bệnh trĩ?
Mặc dù yếu tố gia đình có thể tồn tại, phần lớn các yếu tố nguy cơ gây bệnh trĩ đều liên quan đến lối sống và thói quen. Do đó, bạn hoàn toàn có thể chủ động giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh bằng cách:
Tăng cường chất xơ trong chế độ ăn
Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp làm mềm phân và thúc đẩy nhu động ruột đều đặn. Uống đủ nước cũng rất quan trọng.
Tránh rặn khi đi tiêu
Không cố gắng rặn mạnh hoặc nín thở khi đi tiêu. Nên đi vệ sinh ngay khi có cảm giác mắc.
Không ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh
Hạn chế thời gian ngồi trên bồn cầu, tránh đọc sách hoặc dùng điện thoại.
Tập thể dục đều đặn
Vận động giúp kích thích nhu động ruột và cải thiện lưu thông máu, giảm áp lực lên tĩnh mạch.
Tránh ngồi hoặc đứng lâu
Nếu công việc đòi hỏi phải ngồi hoặc đứng lâu, hãy tranh thủ đứng dậy đi lại vài phút sau mỗi giờ.
Duy trì cân nặng hợp lý
Giảm cân (nếu thừa cân hoặc béo phì) giúp giảm áp lực tổng thể lên vùng chậu.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Nếu bạn có các triệu chứng của bệnh trĩ như chảy máu khi đi cầu, đau, ngứa, sưng hoặc có búi trĩ sa ra ngoài, đặc biệt nếu triệu chứng kéo dài hoặc nặng hơn, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp. Chảy máu hậu môn cũng có thể là dấu hiệu của các tình trạng nghiêm trọng khác.
Tóm lại, trĩ không phải là bệnh di truyền trực tiếp, nhưng khuynh hướng mắc bệnh có thể có liên quan đến yếu tố gia đình do cơ địa hoặc thói quen sinh hoạt chung. Hiểu rõ về các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ không di truyền là chìa khóa để chủ động phòng ngừa và kiểm soát bệnh. Thay đổi lối sống lành mạnh là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh trĩ, ngay cả khi bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh.
