GÓI KHÁM DỊCH VỤKhi sờ thấy một cục nhỏ hoặc cảm nhận thấy sự sưng lên ở vùng sau đầu của trẻ, nhiều phụ huynh không khỏi lo lắng và tự hỏi liệu tình trạng này có nguy hiểm không. Hiện tượng trẻ nổi hạch sau đầu khá phổ biến và trong đa số trường hợp, đây là một phản ứng bình thường của cơ thể. Tuy nhiên, việc hiểu rõ về nó và biết khi nào cần tìm kiếm sự tư vấn y tế là điều rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe của trẻ. Bài viết này sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc về hạch sưng sau đầu ở trẻ.
Trẻ nổi hạch sau đầu có sao không? Nguyên nhân thường gặp là gì?
Việc trẻ nổi hạch sau đầu, đặc biệt là ở vùng gần chân tóc phía sau gáy (còn gọi là hạch chẩm), là một hiện tượng khá phổ biến. Trong phần lớn các trường hợp, sự sưng hạch này là một dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch của trẻ đang hoạt động để chống lại một tác nhân gây bệnh nào đó. Đây thường là phản ứng tự nhiên và lành tính.
Hạch bạch huyết là một phần quan trọng của hệ miễn dịch. Chúng hoạt động như những trạm lọc, giúp bắt giữ và tiêu diệt vi khuẩn, virus hoặc các tế bào bất thường. Khi cơ thể đối diện với một tác nhân gây nhiễm trùng ở vùng lân cận, các hạch bạch huyết gần đó sẽ sưng lên do tăng cường sản xuất tế bào miễn dịch để chống lại mầm bệnh. Vùng sau đầu thường liên quan đến các nhiễm trùng ở da đầu, tai, hoặc một số bệnh lý toàn thân nhẹ.
Do đó, trong đa số trường hợp, trẻ nổi hạch sau đầu không phải là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Tuy nhiên, điều quan trọng là cần theo dõi và đánh giá kỹ lưỡng các đặc điểm của hạch cũng như các triệu chứng đi kèm để xác định nguyên nhân chính xác và mức độ cần can thiệp y tế.
Hạch bạch huyết là gì và vai trò của chúng?
Hệ thống hạch bạch huyết là một mạng lưới phức tạp các mạch và các tuyến nhỏ hình hạt đậu (gọi là hạch bạch huyết) trải khắp cơ thể. Chúng là một phần không thể thiếu của hệ miễn dịch.
Vai trò chính của hạch bạch huyết là lọc dịch bạch huyết (một chất lỏng chứa tế bào miễn dịch) và bắt giữ các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, tế bào ung thư và các chất lạ khác. Khi mầm bệnh đi vào cơ thể, chúng sẽ được dẫn đến các hạch bạch huyết gần nhất. Tại đây, các tế bào miễn dịch trong hạch sẽ nhận diện và tấn công mầm bệnh.
Khi có nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm xảy ra ở một khu vực nào đó, các hạch bạch huyết ở vùng dẫn lưu bạch huyết của khu vực đó sẽ sưng to và mềm hơn. Đây là dấu hiệu cho thấy hạch đang hoạt động tích cực để chống lại tác nhân gây bệnh. Hạch bạch huyết tập trung ở nhiều vị trí trên cơ thể, bao gồm cổ, nách, bẹn, và cả vùng sau đầu (hạch chẩm).
Các nguyên nhân cụ thể khiến trẻ nổi hạch sau đầu
Có nhiều nguyên nhân khác nhau có thể dẫn đến tình trạng trẻ nổi hạch sau đầu. Các nguyên nhân này có thể từ rất nhẹ đến nghiêm trọng hơn, nhưng phần lớn là do các phản ứng miễn dịch thông thường:
- Nhiễm trùng da đầu hoặc vùng lân cận: Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất. Các vấn đề như chấy rận, nấm da đầu, viêm nang lông, gàu nặng, hoặc thậm chí là những vết trầy xước nhỏ, vết côn trùng cắn trên da đầu hoặc sau gáy có thể gây viêm và khiến hạch vùng chẩm sưng lên.
- Nhiễm trùng tai hoặc mắt: Mặc dù hạch sau đầu chủ yếu liên quan đến vùng da đầu, nhưng các nhiễm trùng ở tai (như viêm tai giữa, viêm tai ngoài) hoặc mắt cũng có thể ảnh hưởng đến các hạch bạch huyết gần đó, bao gồm cả hạch vùng chẩm hoặc sau tai.
- Các bệnh nhiễm virus thông thường: Nhiều bệnh nhiễm virus nhẹ, đặc biệt là các bệnh có phát ban, có thể gây sưng hạch toàn thân hoặc khu trú ở một số vùng. Các bệnh như sởi, rubella (sởi Đức), thủy đậu, hoặc thậm chí là cảm cúm thông thường cũng có thể làm hạch sau đầu sưng nhẹ.
- Phản ứng sau tiêm chủng: Một số loại vắc-xin được tiêm ở vùng cánh tay hoặc vai có thể gây sưng hạch bạch huyết ở vùng lân cận, đôi khi có thể cảm nhận được ở vùng cổ hoặc sau đầu tùy thuộc vào cơ địa và vị trí tiêm chính xác.
- Viêm hạch bạch huyết: Bản thân hạch bạch huyết có thể bị viêm nhiễm trực tiếp do vi khuẩn hoặc virus, gây sưng to, đau, đỏ và nóng.
- Các nguyên nhân ít phổ biến hơn: Trong một số ít trường hợp, hạch sưng có thể là dấu hiệu của các tình trạng nghiêm trọng hơn như bệnh lao hạch, một số bệnh lý hệ thống (ví dụ: bệnh cat scratch), hoặc hiếm gặp hơn là ung thư (như ung thư hạch – lymphoma). Tuy nhiên, các nguyên nhân này thường kèm theo các triệu chứng khác và đặc điểm của hạch cũng khác biệt (ví dụ: cứng, dính).
Khi nào cần lo lắng và đưa trẻ đi khám bác sĩ?
Mặc dù đa số các trường hợp nổi hạch sau đầu ở trẻ là lành tính, nhưng phụ huynh cần theo dõi sát sao và tìm kiếm sự tư vấn y tế nếu nhận thấy một trong các dấu hiệu sau:
- Kích thước hạch: Hạch sưng to nhanh chóng, có kích thước lớn (thường lớn hơn 1-2 cm).
- Đặc điểm của hạch: Hạch cứng, không di động khi sờ nắn, cảm giác dính vào mô xung quanh.
- Triệu chứng tại chỗ: Vùng da trên hạch đỏ, nóng, sưng tấy và trẻ kêu đau nhiều khi chạm vào hạch.
- Thời gian sưng hạch: Hạch sưng kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng mà không có dấu hiệu xẹp đi hoặc nhỏ lại.
- Triệu chứng toàn thân đi kèm: Trẻ bị sốt cao kéo dài không rõ nguyên nhân, sụt cân không giải thích được, đổ mồ hôi đêm nhiều, mệt mỏi, chán ăn, xuất hiện các vết bầm tím hoặc chấm xuất huyết bất thường.
- Hạch sưng ở nhiều vị trí khác nhau: Không chỉ sưng hạch sau đầu mà còn sưng hạch ở các vùng khác như cổ, nách, bẹn cùng lúc.
- Trẻ có tiền sử bệnh lý khác: Trẻ có các bệnh lý mạn tính hoặc đang điều trị các bệnh ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
Nếu trẻ chỉ nổi một hoặc vài hạch nhỏ, mềm, di động, không đau, và trẻ vẫn ăn ngủ, chơi đùa bình thường, không có các triệu chứng đáng lo ngại khác, thì thường không cần quá lo lắng. Tuy nhiên, nếu có bất kỳ nghi ngờ nào hoặc nếu hạch có các đặc điểm bất thường kể trên, việc đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi là cần thiết để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm (nếu có).
Chẩn đoán và xử lý hạch sưng sau đầu ở trẻ
Khi đưa trẻ đến khám, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng cẩn thận. Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của trẻ, thời gian xuất hiện hạch, các triệu chứng đi kèm (sốt, phát ban, đau, mệt mỏi…), các nhiễm trùng gần đây (tai, mũi, họng, da đầu), và tiền sử tiêm chủng.
Tiếp theo, bác sĩ sẽ sờ nắn hạch để đánh giá kích thước, hình dạng, mật độ (mềm, chắc, cứng), khả năng di động, và xem vùng da trên hạch có bị đỏ, nóng hay không.
Trong hầu hết các trường hợp nổi hạch lành tính do nhiễm trùng nhẹ, bác sĩ có thể chỉ cần theo dõi. Nếu nghi ngờ nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh hoặc kháng virus phù hợp (nếu có chỉ định). Việc điều trị nguyên nhân gây sưng hạch (ví dụ: điều trị chấy, nấm da đầu) sẽ giúp hạch dần xẹp xuống.
Trong một số trường hợp khi hạch có đặc điểm bất thường hoặc bác sĩ nghi ngờ các nguyên nhân nghiêm trọng hơn, các xét nghiệm cận lâm sàng có thể được chỉ định như:
- Xét nghiệm máu (công thức máu, CRP, xét nghiệm tìm virus…) để đánh giá tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm.
- Siêu âm hạch để đánh giá cấu trúc bên trong hạch.
- Chụp X-quang hoặc các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác (ít phổ biến hơn cho hạch sau đầu đơn thuần).
- Sinh thiết hạch (lấy một phần hoặc toàn bộ hạch để xét nghiệm mô bệnh học) trong những trường hợp rất hiếm, khi nghi ngờ ác tính hoặc các bệnh lý phức tạp khác mà các phương pháp khác không chẩn đoán được.
Quá trình xử lý chủ yếu tập trung vào việc xác định và điều trị nguyên nhân gốc rễ. Hạch sưng do phản ứng miễn dịch thông thường sẽ tự nhỏ lại sau khi cơ thể kiểm soát được nhiễm trùng. Phụ huynh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và theo dõi sự thay đổi của hạch theo thời gian.
Nổi hạch sau đầu ở trẻ em là một hiện tượng thường gặp và đa số là lành tính, phản ánh hoạt động của hệ miễn dịch. Tuy nhiên, phụ huynh không nên chủ quan. Việc theo dõi sát sao các đặc điểm của hạch và các triệu chứng đi kèm là rất quan trọng. Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như hạch sưng to nhanh, cứng, không di động, đau nhiều, hoặc kèm theo sốt cao kéo dài, sụt cân…, hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi ngay lập tức. Bác sĩ sẽ là người đưa ra chẩn đoán chính xác và tư vấn hướng xử lý phù hợp nhất để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho trẻ.
