Tại sao đái tháo đường lại tiểu nhiều?

Đái tháo đường là một bệnh mạn tính phức tạp, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Một trong những triệu chứng ban đầu và phổ biến nhất mà nhiều người bệnh thường gặp phải là tình trạng đi tiểu nhiều, hay còn gọi là đa niệu. Vậy, nguyên nhân sâu xa nào khiến người mắc đái tháo đường lại phải đối mặt với tình trạng tiểu tiện thường xuyên như vậy?

Tại sao đái tháo đường lại tiểu nhiều?

Tình trạng tiểu nhiều, hay đa niệu, ở người đái tháo đường là kết quả của một chuỗi các phản ứng sinh lý phức tạp trong cơ thể khi lượng đường trong máu tăng cao bất thường. Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần tìm hiểu về cơ chế hoạt động của thận và vai trò của glucose.

Đường huyết cao vượt ngưỡng thận

Thận đóng vai trò như một bộ lọc tự nhiên của cơ thể, loại bỏ chất thải và giữ lại những chất cần thiết. Khi máu đi qua thận, nước và các chất hòa tan, bao gồm cả glucose (đường), sẽ được lọc ra khỏi máu để tạo thành dịch lọc ban đầu. Bình thường, hầu hết glucose trong dịch lọc sẽ được thận tái hấp thu hoàn toàn trở lại vào máu để cung cấp năng lượng cho cơ thể.

Tuy nhiên, thận chỉ có khả năng tái hấp thu glucose đến một giới hạn nhất định, được gọi là ngưỡng thận. Đối với hầu hết người trưởng thành, ngưỡng thận này nằm trong khoảng 180-200 mg/dL (hoặc 10-11.1 mmol/L) đường huyết. Khi lượng đường trong máu của người bệnh đái tháo đường tăng cao vượt quá ngưỡng này, thận không thể tái hấp thu hết toàn bộ glucose trở lại.

Hiệu ứng thẩm thấu của glucose

Khi glucose không được tái hấp thu hết sẽ tiếp tục tồn tại trong lòng ống thận. Glucose là một chất có hoạt tính thẩm thấu mạnh, nghĩa là nó có khả năng “kéo” nước. Sự hiện diện của một lượng lớn glucose không được tái hấp thu trong ống thận sẽ làm tăng áp lực thẩm thấu ở đó.

Để cân bằng áp lực thẩm thấu này, nước từ các mô xung quanh sẽ bị kéo vào lòng ống thận. Điều này dẫn đến việc tăng lượng dịch trong ống thận và cuối cùng là tăng thể tích nước tiểu được bài xuất ra ngoài. Đây chính là nguyên nhân trực tiếp gây ra tình trạng tiểu nhiều ở người đái tháo đường.

Chu trình khát nước và tiểu nhiều

Việc đi tiểu nhiều, kéo theo một lượng lớn nước từ cơ thể, sẽ dẫn đến tình trạng mất nước. Khi cơ thể bị mất nước, trung tâm khát ở não bộ sẽ được kích hoạt, gây ra cảm giác khát dữ dội và khiến người bệnh uống nhiều nước hơn bình thường (còn gọi là đa niệu).

Tuy nhiên, việc uống nhiều nước chỉ là một giải pháp tạm thời. Nếu đường huyết vẫn không được kiểm soát, lượng glucose dư thừa vẫn tiếp tục kéo nước ra ngoài qua thận, tạo thành một vòng luẩn quẩn: tiểu nhiều dẫn đến khát nước, uống nhiều nước lại dẫn đến tiểu nhiều hơn. Chu trình này không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng điện giải và các biến chứng khác.

Tiểu nhiều có phải là dấu hiệu duy nhất của đái tháo đường?

Mặc dù tiểu nhiều là một trong những dấu hiệu đặc trưng và dễ nhận biết của đái tháo đường, đây không phải là triệu chứng duy nhất. Bệnh đái tháo đường thường biểu hiện qua một bộ ba triệu chứng kinh điển còn được gọi là “3 nhiều”:

• Tiểu nhiều (Đa niệu): Như đã giải thích ở trên.
• Uống nhiều (Đa khát): Do cơ thể mất nước quá nhiều qua đường tiểu.
• Ăn nhiều (Đa thực): Mặc dù có đủ đường trong máu nhưng do insulin hoạt động không hiệu quả (hoặc thiếu insulin), đường không thể đi vào tế bào để tạo năng lượng, khiến cơ thể luôn cảm thấy đói và thèm ăn.

Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng khác như sụt cân không rõ nguyên nhân (do cơ thể phải sử dụng chất béo và cơ bắp để tạo năng lượng), mệt mỏi, mờ mắt, tê bì chân tay, vết thương lâu lành, hoặc nhiễm trùng tái phát.

Khi nào cần lo lắng về tiểu nhiều?

Tiểu nhiều có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, không chỉ riêng đái tháo đường. Tuy nhiên, bạn nên đặc biệt lưu ý và đi khám bác sĩ nếu tình trạng tiểu nhiều có các đặc điểm sau:

• Tiểu tiện bất thường cả ngày lẫn đêm, đặc biệt là phải thức dậy nhiều lần vào ban đêm để đi tiểu.
• Kèm theo cảm giác khát nước dữ dội và liên tục.
• Có sụt cân không giải thích được mặc dù ăn uống bình thường hoặc ăn nhiều hơn.
• Bạn có tiền sử gia đình mắc đái tháo đường hoặc các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, lối sống ít vận động.
• Các triệu chứng trên ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Việc đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và kịp thời là vô cùng quan trọng, giúp phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Kiểm soát tiểu nhiều ở người đái tháo đường

Cách hiệu quả nhất để kiểm soát tình trạng tiểu nhiều ở người đái tháo đường chính là kiểm soát tốt lượng đường trong máu. Khi đường huyết được duy trì ở mức ổn định trong giới hạn cho phép, thận sẽ không phải làm việc quá sức để loại bỏ đường dư thừa, từ đó giảm thiểu tình trạng mất nước và tiểu nhiều.

Các biện pháp kiểm soát đường huyết bao gồm:

• Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ: Uống thuốc theo toa hoặc tiêm insulin đúng liều lượng và thời gian.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế thực phẩm nhiều đường, tinh bột tinh chế, tăng cường rau xanh, chất xơ và protein.
• Thường xuyên vận động thể chất: Tập thể dục giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn và hạ đường huyết.
• Theo dõi lượng nước uống: Đảm bảo uống đủ nước để bù đắp lượng nước mất đi nhưng tránh uống quá mức cần thiết, đặc biệt là các loại đồ uống có đường.
• Thăm khám định kỳ: Kiểm tra đường huyết thường xuyên và tái khám bác sĩ để điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần.

Tình trạng tiểu nhiều ở người đái tháo đường không chỉ là một triệu chứng gây khó chịu mà còn là một dấu hiệu quan trọng cho thấy cơ thể đang cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa. Việc hiểu rõ cơ chế này giúp người bệnh và người thân nhận thức được tầm quan trọng của việc kiểm soát đường huyết chặt chẽ. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế khi bạn hoặc người thân có những dấu hiệu nghi ngờ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.