Rốn

Rốn là gì?

Rốn là vết sẹo lõm hoặc lồi trên bụng tại vị trí dây rốn gắn liền với cơ thể mẹ để nuôi dưỡng bào thai khi còn trong bụng mẹ. Rốn là một đặc điểm phổ biến trên cơ thể người, thường được xem là một đặc điểm thẩm mỹ và không có chức năng sinh lý cụ thể sau khi sinh. Tuy nhiên, rốn có thể phản ánh một số vấn đề sức khỏe và cần được chăm sóc đúng cách.

Tổng quan về Rốn

Cấu trúc

Rốn là một vết sẹo hình thành sau khi dây rốn bị cắt và cuống rốn rụng đi sau sinh. Cấu trúc của rốn bao gồm:

• Da: Lớp da bao phủ rốn tương tự như da ở các vùng khác trên cơ thể, nhưng có thể có nếp gấp và hình dạng khác nhau tùy thuộc vào cách cuống rốn lành lại.
• Mô sẹo: Bên dưới lớp da là mô sẹo, kết quả của quá trình lành vết thương sau khi dây rốn bị cắt. Mô sẹo này tạo nên hình dạng lõm hoặc lồi của rốn.
• Linea alba: Rốn nằm trên đường trắng giữa bụng (linea alba), một dải mô liên kết chạy dọc giữa bụng từ xương ức đến xương mu. Linea alba được hình thành bởi sự kết hợp của các cơ bụng.

Nguồn gốc

Rốn có nguồn gốc từ dây rốn, một cấu trúc quan trọng kết nối thai nhi đang phát triển với nhau thai của người mẹ. Dây rốn chứa các mạch máu (tĩnh mạch rốn và động mạch rốn) vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ sang con, đồng thời loại bỏ chất thải từ con sang mẹ. Sau khi em bé được sinh ra, dây rốn không còn cần thiết nữa và sẽ bị cắt. Phần còn lại của dây rốn (cuống rốn) sẽ khô và rụng đi trong vòng 1 đến 3 tuần, để lại vết sẹo mà chúng ta gọi là rốn.

Chức năng của Rốn

Về cơ bản, rốn không có chức năng sinh lý nào sau khi sinh. Nó chỉ đơn thuần là một vết sẹo. Tuy nhiên, rốn có thể có ý nghĩa thẩm mỹ và đôi khi được coi là một đặc điểm nhận dạng cá nhân. Trong một số nền văn hóa, rốn có thể mang ý nghĩa văn hóa hoặc tâm linh nhất định.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Rốn thường không gây ra vấn đề sức khỏe nào, nhưng đôi khi nó có thể trở thành nơi tích tụ bụi bẩn, mồ hôi và vi khuẩn nếu không được vệ sinh sạch sẽ. Điều này có thể dẫn đến nhiễm trùng rốn. Ngoài ra, rốn cũng có thể liên quan đến một số tình trạng bệnh lý khác.

Bình thường với bất thường

Các bệnh lý liên quan

• Nhiễm trùng rốn (Viêm rốn):

  Nguyên nhân: Vệ sinh rốn kém, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển. Thường gặp ở trẻ sơ sinh và người có hệ miễn dịch suy yếu.

  Hậu quả: Gây đau, sưng đỏ, chảy mủ, có thể lan rộng nhiễm trùng nếu không điều trị kịp thời.

• Thoát vị rốn:

  Nguyên nhân: Do sự đóng không hoàn toàn của thành bụng ở vị trí rốn sau sinh, tạo ra một lỗ hổng khiến các tạng trong ổ bụng (thường là mạc nối lớn hoặc ruột) thoát ra ngoài qua lỗ rốn.

  Hậu quả: Gây lồi rốn, có thể gây đau hoặc khó chịu, nguy cơ nghẹt ruột nếu thoát vị không được điều trị.

• U hạt rốn (Umbilical granuloma):

  Nguyên nhân: Sự phát triển quá mức của mô hạt trong quá trình lành cuống rốn ở trẻ sơ sinh.

  Hậu quả: Xuất hiện khối mô màu hồng, ẩm ướt ở rốn, có thể chảy dịch và cản trở quá trình lành rốn hoàn toàn.

• U nang ống niệu rốn (Patent urachus cyst):

  Nguyên nhân: Ống niệu rốn là một cấu trúc tồn tại trong thời kỳ bào thai, nối bàng quang với rốn. Thông thường, ống này sẽ đóng lại sau sinh. Nếu ống niệu rốn không đóng hoàn toàn, có thể hình thành u nang hoặc rò rỉ nước tiểu ra rốn.

  Hậu quả: Gây chảy dịch từ rốn (có thể là nước tiểu), nhiễm trùng, đau bụng.

Chẩn đoán và điều trị khi bất thường

Các phương pháp chẩn đoán

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ quan sát trực tiếp vùng rốn để đánh giá tình trạng sưng đỏ, dịch tiết, hình dạng bất thường.
• Siêu âm ổ bụng: Siêu âm có thể giúp xác định thoát vị rốn, u nang rốn hoặc các bất thường khác bên dưới rốn.
• Cấy dịch rốn: Trong trường hợp nghi ngờ nhiễm trùng, bác sĩ có thể lấy dịch tiết từ rốn để cấy vi khuẩn và xác định loại vi khuẩn gây bệnh, từ đó lựa chọn kháng sinh phù hợp.
• Chụp X-quang bụng: X-quang có thể được sử dụng để đánh giá các biến chứng của thoát vị rốn hoặc loại trừ các nguyên nhân khác gây đau bụng.

Các phương pháp điều trị

• Vệ sinh rốn: Đối với nhiễm trùng rốn nhẹ, vệ sinh rốn bằng dung dịch sát khuẩn (ví dụ: cồn 70 độ, povidine-iodine) có thể giúp làm sạch và ngăn ngừa nhiễm trùng lan rộng.
• Kháng sinh: Trong trường hợp nhiễm trùng rốn nặng, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh đường uống hoặc tiêm để tiêu diệt vi khuẩn.
• Phẫu thuật thoát vị rốn: Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính cho thoát vị rốn, đặc biệt là ở trẻ em lớn và người lớn. Phẫu thuật giúp đóng lỗ thoát vị và đưa các tạng thoát vị trở lại ổ bụng.
• Đốt u hạt rốn: Đốt u hạt rốn bằng nitrat bạc là một phương pháp điều trị hiệu quả cho u hạt rốn ở trẻ sơ sinh.
• Phẫu thuật cắt bỏ u nang ống niệu rốn: Phẫu thuật có thể cần thiết để cắt bỏ u nang ống niệu rốn và sửa chữa ống niệu rốn nếu cần thiết.

Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể

Thành bụng

Rốn nằm trên thành bụng trước, là một phần của hệ thống cơ và mô liên kết bảo vệ các cơ quan bên trong ổ bụng. Rốn là điểm yếu nhất của thành bụng, nơi các lớp cơ và cân cơ không liên tục, do đó dễ bị thoát vị rốn.

Linea alba

Như đã đề cập, rốn nằm trên linea alba. Linea alba là một dải gân giữa bụng, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của thành bụng và hỗ trợ các cơ bụng. Rốn là điểm mà linea alba bị gián đoạn do sự đi qua của dây rốn trong thời kỳ bào thai.

Phúc mạc

Phúc mạc là một lớp màng mỏng bao phủ các cơ quan trong ổ bụng. Ở vị trí rốn, phúc mạc có thể dính liền với thành bụng, tạo thành một điểm yếu tiềm ẩn cho thoát vị rốn.

Mọi người cũng hỏi

Rốn lồi có ý nghĩa gì không?

Rốn lồi (outie) hay rốn lõm (innie) chỉ là hình dạng khác nhau của rốn và thường không có ý nghĩa y tế gì đặc biệt. Hình dạng rốn phụ thuộc vào cách mô sẹo hình thành sau khi cuống rốn rụng. Một số người có rốn lồi do mô sẹo đẩy ra ngoài, trong khi những người khác có rốn lõm do mô sẹo kéo vào trong. Cả hai hình dạng đều là bình thường.

Tại sao rốn lại có mùi hôi?

Rốn có thể có mùi hôi nếu không được vệ sinh sạch sẽ. Rốn là một nếp gấp da, dễ tích tụ mồ hôi, bụi bẩn, tế bào chết và bã nhờn. Sự tích tụ này tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn và nấm phát triển, gây ra mùi hôi. Để ngăn ngừa mùi hôi, cần vệ sinh rốn thường xuyên bằng xà phòng và nước, sau đó lau khô.

Rốn bị chảy máu có nguy hiểm không?

Rốn bị chảy máu có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Ở trẻ sơ sinh, chảy máu rốn có thể do u hạt rốn hoặc nhiễm trùng rốn. Ở người lớn, chảy máu rốn có thể do chấn thương, nhiễm trùng, hoặc hiếm khi là dấu hiệu của các bệnh lý ác tính. Nếu rốn bị chảy máu, đặc biệt là chảy máu nhiều hoặc kèm theo các triệu chứng khác như đau, sưng đỏ, dịch tiết, cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Có nên ngoáy rốn thường xuyên không?

Không nên ngoáy rốn quá thường xuyên hoặc quá mạnh. Ngoáy rốn quá mạnh có thể gây kích ứng da, tổn thương niêm mạc rốn và tạo điều kiện cho nhiễm trùng. Chỉ cần vệ sinh rốn nhẹ nhàng khi tắm bằng xà phòng và nước, sau đó lau khô là đủ. Nếu rốn có nhiều chất bẩn tích tụ, có thể dùng tăm bông mềm thấm nước muối sinh lý hoặc dầu em bé để làm sạch nhẹ nhàng.

Rốn của trẻ sơ sinh bị ướt và có mùi hôi phải làm sao?

Rốn của trẻ sơ sinh bị ướt và có mùi hôi có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng rốn. Cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay để được khám và điều trị. Bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh và hướng dẫn cách chăm sóc rốn đúng cách. Trong khi chờ đợi đi khám, có thể vệ sinh rốn cho bé bằng dung dịch sát khuẩn nhẹ theo hướng dẫn của nhân viên y tế.

Rốn có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Rốn không có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản. Rốn chỉ là một vết sẹo trên thành bụng và không liên quan đến các cơ quan sinh sản bên trong. Tuy nhiên, một số bệnh lý liên quan đến rốn, chẳng hạn như thoát vị rốn lớn không được điều trị, có thể gây khó chịu hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, nhưng không trực tiếp gây vô sinh.

Rốn có thể bị ung thư không?

Ung thư rốn rất hiếm gặp. Hầu hết các khối u ở rốn là lành tính, chẳng hạn như u nang bã đậu hoặc u mỡ. Tuy nhiên, ung thư có thể di căn đến rốn từ các cơ quan khác trong ổ bụng hoặc vùng chậu. Nếu phát hiện khối u ở rốn, đặc biệt là khối u phát triển nhanh, đau, chảy máu hoặc kèm theo các triệu chứng toàn thân, cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán loại trừ ung thư.

Vệ sinh rốn như thế nào là đúng cách?

Vệ sinh rốn đúng cách bao gồm các bước sau: Khi tắm, dùng xà phòng và nước nhẹ nhàng rửa vùng rốn. Sau khi tắm, lau khô rốn bằng khăn mềm hoặc tăm bông. Có thể dùng tăm bông thấm cồn 70 độ hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ để vệ sinh rốn 1-2 lần/ngày, đặc biệt là sau khi vận động mạnh hoặc ra mồ hôi nhiều. Tránh ngoáy rốn quá mạnh hoặc dùng vật sắc nhọn để cạy gỉ rốn. Nếu rốn có nhiều chất bẩn tích tụ, có thể dùng dầu em bé hoặc vaseline để làm mềm và dễ dàng lau sạch hơn.

Rốn có thể bị dị ứng không?

Da rốn cũng có thể bị dị ứng giống như các vùng da khác trên cơ thể. Dị ứng rốn có thể do tiếp xúc với các chất gây dị ứng như xà phòng, sữa tắm, kem dưỡng da, quần áo hoặc trang sức. Triệu chứng dị ứng rốn bao gồm ngứa, đỏ da, phát ban, mụn nước. Để điều trị dị ứng rốn, cần xác định và tránh các chất gây dị ứng. Có thể dùng kem dưỡng ẩm, kem chống viêm corticoid nhẹ hoặc thuốc kháng histamine để giảm triệu chứng.

Rốn có liên quan đến phong thủy không?

Trong phong thủy, rốn thường được coi là một điểm quan trọng trên cơ thể, liên quan đến tài lộc và sức khỏe. Tuy nhiên, quan niệm về rốn trong phong thủy mang tính tâm linh và không có cơ sở khoa học. Hình dạng, vị trí và các đặc điểm khác của rốn có thể được diễn giải theo nhiều cách khác nhau trong phong thủy, nhưng không nên dựa vào đó để đưa ra các quyết định về sức khỏe hoặc cuộc sống.

Tài liệu tham khảo về Rốn

• Sách Giải phẫu người của GS.TS. Trịnh Văn Minh
• Sách Sinh lý học Y khoa của GS.TS. Nguyễn Văn Báu
• Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)
• Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC)
• National Institutes of Health (NIH)
• MedlinePlus
• Mayo Clinic