Ống dẫn trứng

Ống dẫn trứng là gì?

Ống dẫn trứng, hay còn gọi là vòi trứng, là hai ống mỏng nối từ buồng trứng đến tử cung ở phụ nữ. Chúng đóng vai trò thiết yếu trong quá trình sinh sản, tạo điều kiện cho trứng di chuyển từ buồng trứng đến tử cung và là nơi thường xảy ra sự thụ tinh giữa trứng và tinh trùng. Theo thống kê, các vấn đề liên quan đến ống dẫn trứng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở nữ giới.

Tổng quan về Ống dẫn trứng

Cấu trúc

Mỗi ống dẫn trứng dài khoảng 10-12 cm và có đường kính khoảng 0.5-1 cm. Ống dẫn trứng không trực tiếp gắn vào buồng trứng mà có một đầu mở ra gần buồng trứng, được gọi là loa vòi. Loa vòi có các tua nhỏ gọi là các nhung mao, giúp hứng trứng khi rụng từ buồng trứng.

• Loa vòi (Infundibulum): Phần phễu rộng ở đầu ống dẫn trứng, gần buồng trứng.
• Nhung mao (Fimbriae): Các tua nhỏ bao quanh loa vòi, có nhiệm vụ “bắt” trứng sau khi rụng.
• Bóng vòi (Ampulla): Phần rộng nhất và dài nhất của ống dẫn trứng, nơi thường xảy ra quá trình thụ tinh.
• Eo vòi (Isthmus): Phần hẹp hơn của ống dẫn trứng, nối bóng vòi với tử cung.
• Đoạn nội mạc (Intramural part): Phần ống dẫn trứng xuyên qua thành tử cung để thông với buồng tử cung.

Về mặt vi mô, thành của ống dẫn trứng được cấu tạo bởi ba lớp: lớp niêm mạc bên trong, lớp cơ trơn ở giữa và lớp thanh mạc bên ngoài. Lớp niêm mạc có các tế bào trụ có lông chuyển và các tế bào tiết, giúp di chuyển trứng và cung cấp môi trường cho sự thụ tinh và phát triển sớm của phôi.

Nguồn gốc

Ống dẫn trứng có nguồn gốc từ ống Muller (hay ống cận trung thận) trong quá trình phát triển phôi thai của nữ giới. Khi phôi thai phát triển, ống Muller sẽ phát triển thành tử cung, ống dẫn trứng và phần trên của âm đạo. Ở nam giới, ống Muller sẽ thoái hóa.

Cơ chế

Cơ chế hoạt động của ống dẫn trứng bao gồm nhiều yếu tố phối hợp. Sau khi trứng rụng từ buồng trứng, các nhung mao của loa vòi sẽ di chuyển và “bắt” lấy trứng. Các lông chuyển trên bề mặt tế bào niêm mạc bên trong ống dẫn trứng tạo ra các dòng chảy dịch giúp đẩy trứng về phía tử cung. Đồng thời, các cơn co thắt của lớp cơ trơn trong thành ống dẫn trứng cũng góp phần vào quá trình vận chuyển này. Nếu quá trình thụ tinh xảy ra, thường là ở bóng vòi, thì trứng đã thụ tinh (zygote) sẽ bắt đầu phân chia và di chuyển dần về phía tử cung để làm tổ.

Chức năng của Ống dẫn trứng

Chức năng chính của ống dẫn trứng là tạo điều kiện cho quá trình sinh sản bằng cách vận chuyển trứng từ buồng trứng đến tử cung và cung cấp môi trường cho sự thụ tinh và phát triển sớm của phôi. Sự thông suốt và chức năng bình thường của ống dẫn trứng là rất quan trọng đối với khả năng sinh sản của phụ nữ.

Vận chuyển trứng

Ống dẫn trứng có chức năng thu nhận trứng sau khi rụng từ buồng trứng và vận chuyển chúng về phía tử cung.

Nơi xảy ra thụ tinh

Thông thường, quá trình thụ tinh giữa trứng và tinh trùng diễn ra ở bóng vòi của ống dẫn trứng.

Vận chuyển phôi

Sau khi thụ tinh, ống dẫn trứng có vai trò vận chuyển phôi đã thụ tinh về tử cung để làm tổ và phát triển thành thai nhi.

Cung cấp môi trường cho thụ tinh và phát triển sớm của phôi

Dịch tiết từ các tế bào niêm mạc trong ống dẫn trứng cung cấp các chất dinh dưỡng và môi trường phù hợp cho sự tồn tại của tinh trùng, quá trình thụ tinh và sự phát triển sớm của phôi trước khi nó di chuyển đến tử cung.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Sự thông suốt và chức năng bình thường của ống dẫn trứng là yếu tố then chốt đối với khả năng sinh sản của phụ nữ. Bất kỳ sự tắc nghẽn, tổn thương hoặc bất thường nào ở ống dẫn trứng đều có thể dẫn đến các vấn đề về sinh sản, bao gồm vô sinh và tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

Bình thường với bất thường

Trạng thái	Mô tả
Bình thường	Ống dẫn trứng thông suốt, không bị tắc nghẽn, cấu trúc và chức năng hoạt động bình thường, cho phép trứng và tinh trùng di chuyển dễ dàng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thụ tinh và di chuyển của phôi về tử cung.
Bất thường – Tắc nghẽn ống dẫn trứng	Một hoặc cả hai ống dẫn trứng bị tắc nghẽn do nhiều nguyên nhân khác nhau như nhiễm trùng, lạc nội mạc tử cung, phẫu thuật trước đó. Sự tắc nghẽn ngăn cản trứng gặp tinh trùng hoặc phôi di chuyển về tử cung.
Bất thường – Tổn thương ống dẫn trứng	Ống dẫn trứng bị tổn thương do nhiễm trùng (ví dụ: viêm vùng chậu), lạc nội mạc tử cung, hoặc phẫu thuật. Tổn thương có thể ảnh hưởng đến chức năng vận chuyển của ống dẫn trứng.
Bất thường – Ứ dịch vòi trứng (Hydrosalpinx)	Ống dẫn trứng bị tắc nghẽn ở đầu xa (gần buồng trứng), dẫn đến tích tụ dịch bên trong lòng ống. Dịch này có thể gây khó khăn cho quá trình làm tổ của phôi.

Các bệnh lý liên quan

• Viêm ống dẫn trứng (Salpingitis): Thường do nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) như Chlamydia hoặc lậu cầu gây ra. Viêm nhiễm có thể dẫn đến sẹo và tắc nghẽn ống dẫn trứng, làm tăng nguy cơ vô sinh và mang thai ngoài tử cung.
• Tắc nghẽn ống dẫn trứng: Có thể do nhiều nguyên nhân như viêm nhiễm, lạc nội mạc tử cung, tiền sử phẫu thuật vùng chậu hoặc bụng. Tắc nghẽn ngăn cản sự di chuyển của trứng và tinh trùng.
• Lạc nội mạc tử cung ở ống dẫn trứng: Tình trạng mô nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, bao gồm cả ở ống dẫn trứng. Điều này có thể gây viêm, sẹo và tắc nghẽn, ảnh hưởng đến chức năng của ống dẫn trứng.
• Thai ngoài tử cung (Ectopic pregnancy): Xảy ra khi trứng đã thụ tinh làm tổ và phát triển bên ngoài tử cung, thường là ở ống dẫn trứng. Đây là một tình trạng nguy hiểm cần được can thiệp y tế kịp thời. Nguyên nhân thường liên quan đến tổn thương hoặc tắc nghẽn ống dẫn trứng, cản trở phôi di chuyển về tử cung.
• Ứ dịch vòi trứng (Hydrosalpinx): Tình trạng ống dẫn trứng bị tắc nghẽn và chứa đầy dịch. Dịch này có thể rò rỉ vào tử cung, gây khó khăn cho quá trình làm tổ của phôi và giảm tỷ lệ thành công của các phương pháp hỗ trợ sinh sản.
• Ung thư ống dẫn trứng: Một loại ung thư hiếm gặp phát triển ở ống dẫn trứng.

Chẩn đoán và điều trị khi bất thường

Các phương pháp chẩn đoán

• Chụp tử cung vòi trứng (HSG – Hysterosalpingography): Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X và thuốc cản quang để kiểm tra hình dạng của tử cung và sự thông suốt của ống dẫn trứng.
• Siêu âm đầu dò âm đạo: Có thể giúp phát hiện các bất thường ở ống dẫn trứng như ứ dịch vòi trứng hoặc thai ngoài tử cung.
• Nội soi ổ bụng (Laparoscopy): Một thủ thuật phẫu thuật xâm lấn tối thiểu cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp ống dẫn trứng và các cơ quan vùng chậu khác để phát hiện các bất thường như lạc nội mạc tử cung, tắc nghẽn hoặc sẹo.
• Xét nghiệm máu: Có thể được thực hiện để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc các tình trạng liên quan khác.

Các phương pháp điều trị

• Phẫu thuật nội soi: Có thể được sử dụng để loại bỏ tắc nghẽn, điều trị lạc nội mạc tử cung ở ống dẫn trứng, hoặc cắt bỏ ống dẫn trứng bị tổn thương (ví dụ: trong trường hợp thai ngoài tử cung hoặc ứ dịch vòi trứng nặng).
• Thuốc kháng sinh: Được sử dụng để điều trị nhiễm trùng ống dẫn trứng.
• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF – In Vitro Fertilization): Đối với những trường hợp ống dẫn trứng bị tắc nghẽn không thể điều trị hoặc đã cắt bỏ, IVF là một phương pháp hỗ trợ sinh sản hiệu quả. Trứng và tinh trùng được thụ tinh bên ngoài cơ thể, sau đó phôi được chuyển vào tử cung.
• Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI – Intrauterine Insemination): Trong một số trường hợp nhất định, nếu ống dẫn trứng vẫn còn chức năng một phần, IUI có thể được cân nhắc.

Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể

Hệ sinh sản

Ống dẫn trứng là một phần không thể thiếu của hệ sinh sản nữ, kết nối trực tiếp buồng trứng (nơi trứng được sản xuất) với tử cung (nơi phôi làm tổ và phát triển). Sự phối hợp hoạt động giữa buồng trứng, ống dẫn trứng và tử cung là rất quan trọng cho quá trình sinh sản.

Hệ nội tiết

Hoạt động của ống dẫn trứng chịu ảnh hưởng của các hormone sinh dục như estrogen và progesterone, được sản xuất bởi buồng trứng. Các hormone này điều chỉnh sự phát triển của lớp niêm mạc ống dẫn trứng và các hoạt động chức năng của nó.

Hệ thống miễn dịch

Hệ thống miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ ống dẫn trứng khỏi nhiễm trùng. Tuy nhiên, phản ứng miễn dịch quá mức hoặc bất thường cũng có thể gây viêm và tổn thương ống dẫn trứng.

Mọi người cũng hỏi

Ống dẫn trứng có vai trò gì trong quá trình thụ thai?

Ống dẫn trứng là nơi thường xảy ra quá trình thụ tinh, nơi tinh trùng gặp trứng sau khi trứng rụng từ buồng trứng. Ống dẫn trứng cũng cung cấp môi trường thuận lợi cho sự thụ tinh và phát triển sớm của phôi trước khi nó di chuyển về tử cung để làm tổ.

Điều gì xảy ra nếu ống dẫn trứng bị tắc nghẽn?

Nếu ống dẫn trứng bị tắc nghẽn, trứng sẽ không thể di chuyển từ buồng trứng đến tử cung, và tinh trùng cũng không thể tiếp cận trứng. Điều này thường dẫn đến vô sinh. Ngoài ra, tắc nghẽn ống dẫn trứng còn làm tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

Làm thế nào để biết ống dẫn trứng có bị tắc nghẽn hay không?

Phương pháp phổ biến nhất để kiểm tra sự thông suốt của ống dẫn trứng là chụp tử cung vòi trứng (HSG). Ngoài ra, nội soi ổ bụng cũng có thể được sử dụng để đánh giá tình trạng của ống dẫn trứng.

Viêm ống dẫn trứng có nguy hiểm không?

Viêm ống dẫn trứng là một tình trạng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Nó có thể dẫn đến sẹo và tắc nghẽn ống dẫn trứng, gây vô sinh và tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, nhiễm trùng có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nguy hiểm khác.

Thai ngoài tử cung thường xảy ra ở đâu?

Thai ngoài tử cung thường xảy ra ở ống dẫn trứng (chiếm khoảng 95% các trường hợp). Tuy nhiên, nó cũng có thể xảy ra ở các vị trí khác như buồng trứng, ổ bụng hoặc cổ tử cung.

Có thể mang thai tự nhiên nếu chỉ còn một ống dẫn trứng hoạt động không?

Có, phụ nữ vẫn có thể mang thai tự nhiên nếu chỉ còn một ống dẫn trứng hoạt động bình thường. Tuy nhiên, khả năng thụ thai có thể giảm so với khi cả hai ống dẫn trứng đều khỏe mạnh.

Ứ dịch vòi trứng có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Ứ dịch vòi trứng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản. Dịch tích tụ trong ống dẫn trứng có thể rò rỉ vào tử cung, gây khó khăn cho quá trình làm tổ của phôi và giảm tỷ lệ thành công của các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IVF.

Nguyên nhân nào gây ra tắc nghẽn ống dẫn trứng?

Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra tắc nghẽn ống dẫn trứng, bao gồm nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs), viêm vùng chậu (PID), lạc nội mạc tử cung, tiền sử phẫu thuật vùng chậu hoặc bụng, và các dị tật bẩm sinh.

Điều trị tắc nghẽn ống dẫn trứng như thế nào?

Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tắc nghẽn, các phương pháp điều trị có thể bao gồm phẫu thuật nội soi để loại bỏ tắc nghẽn hoặc cắt bỏ ống dẫn trứng bị tổn thương. Trong trường hợp không thể điều trị hoặc đã cắt bỏ ống dẫn trứng, thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là một lựa chọn hiệu quả.

Làm thế nào để phòng ngừa các vấn đề về ống dẫn trứng?

Một số biện pháp có thể giúp phòng ngừa các vấn đề về ống dẫn trứng bao gồm thực hành tình dục an toàn để tránh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục, điều trị kịp thời các bệnh nhiễm trùng vùng chậu, và thảo luận với bác sĩ về các rủi ro và lợi ích của các thủ thuật phẫu thuật vùng chậu.

Tài liệu tham khảo về Ống dẫn trứng

• Giải phẫu học người của GS.TS. Nguyễn Quang Quyền và PGS.TS. Vũ Văn Vũ.
• Sinh lý học người của GS.TS. Nguyễn Thị Ngọc Lan.
• Sản phụ khoa của Bộ Y tế.
• Các nghiên cứu khoa học trên PubMed và Google Scholar về giải phẫu, sinh lý và bệnh lý ống dẫn trứng.
• Thông tin từ các tổ chức y tế uy tín như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các hiệp hội sản phụ khoa quốc tế.