Ống dẫn tinh

Ống dẫn tinh là gì?

Ống dẫn tinh là một ống cơ dài, dày có chức năng vận chuyển tinh trùng từ mào tinh hoàn đến túi tinh và ống phóng tinh. Mỗi người nam giới có hai ống dẫn tinh, một ống cho mỗi bên tinh hoàn. Ống dẫn tinh đóng vai trò thiết yếu trong hệ sinh sản nam giới, đảm bảo tinh trùng có thể di chuyển đến niệu đạo và được xuất ra ngoài trong quá trình xuất tinh. Thủ thuật thắt ống dẫn tinh là một biện pháp ngừa thai nam phổ biến, hoạt động bằng cách cắt và bịt kín ống dẫn tinh, ngăn chặn tinh trùng đi vào tinh dịch.

Tổng quan về Ống dẫn tinh

Cấu trúc

Ống dẫn tinh là một cấu trúc hình ống, dài khoảng 30-45cm và đường kính khoảng 2-3mm. Thành ống dày, cấu tạo bởi ba lớp chính:

• Lớp niêm mạc: Lớp trong cùng, lót bởi biểu mô trụ giả tầng có lông chuyển. Lớp niêm mạc có nhiều nếp gấp dọc, tạo thành các van nhỏ giúp kiểm soát dòng chảy của tinh trùng và chất tiết.
• Lớp cơ: Lớp giữa dày nhất, gồm ba lớp cơ trơn: lớp dọc trong, lớp vòng giữa và lớp dọc ngoài. Sự co bóp nhịp nhàng của lớp cơ này tạo ra nhu động giúp đẩy tinh trùng về phía túi tinh.
• Lớp vỏ ngoài (lớp thanh mạc hoặc lớp áo ngoài): Lớp ngoài cùng là mô liên kết bao bọc ống dẫn tinh, chứa mạch máu, thần kinh và mạch bạch huyết.

Nguồn gốc

Ống dẫn tinh có nguồn gốc từ ống trung thận (ống Wolffian) trong quá trình phát triển phôi thai. Dưới tác động của hormone testosterone, ống trung thận phát triển thành các cấu trúc của hệ sinh sản nam giới, bao gồm mào tinh hoàn, ống dẫn tinh, túi tinh và ống phóng tinh. Phần ống trung thận gần tinh hoàn nhất biệt hóa thành ống xuất của tinh hoàn và mào tinh hoàn, phần giữa phát triển thành ống dẫn tinh, và phần xa tạo thành túi tinh và ống phóng tinh.

Cơ chế

Cơ chế hoạt động chính của ống dẫn tinh là vận chuyển tinh trùng. Tinh trùng sau khi được sản xuất tại tinh hoàn và trưởng thành ở mào tinh hoàn sẽ được đưa vào ống dẫn tinh. Nhờ các cơn co thắt nhu động của lớp cơ trơn trong thành ống, tinh trùng được đẩy dọc theo ống dẫn tinh về phía túi tinh. Quá trình này diễn ra liên tục nhưng tăng cường trong quá trình kích thích tình dục và xuất tinh. Ngoài ra, lớp niêm mạc ống dẫn tinh cũng tiết ra một số chất dịch giúp nuôi dưỡng và bảo vệ tinh trùng trong quá trình vận chuyển.

Chức năng của Ống dẫn tinh

Chức năng chính của ống dẫn tinh là vận chuyển tinh trùng từ mào tinh hoàn đến túi tinh. Đây là một bước quan trọng trong quá trình sinh sản nam giới, đảm bảo tinh trùng có thể đến được vị trí thích hợp để trộn lẫn với các thành phần khác của tinh dịch và sau đó được xuất ra ngoài để thụ tinh cho trứng. Nếu không có ống dẫn tinh hoặc ống dẫn tinh bị tắc nghẽn, tinh trùng không thể di chuyển và gây vô sinh nam.

Vận chuyển tinh trùng

Ống dẫn tinh đóng vai trò như một đường ống vận chuyển tinh trùng từ mào tinh hoàn đến gần tuyến tiền liệt và túi tinh. Quá trình này dựa vào nhu động của lớp cơ trơn trong thành ống để đẩy tinh trùng đi. Tinh trùng sau khi rời mào tinh hoàn vẫn chưa có khả năng di chuyển và thụ tinh. Trong quá trình di chuyển qua ống dẫn tinh, chúng tiếp tục được hoàn thiện và chuẩn bị cho quá trình thụ tinh.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Ống dẫn tinh thường hoạt động âm thầm và ít khi gây ra vấn đề sức khỏe đáng kể. Tuy nhiên, các bất thường ở ống dẫn tinh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của nam giới. Các vấn đề có thể bao gồm tắc nghẽn ống dẫn tinh, viêm nhiễm hoặc các dị tật bẩm sinh. Việc duy trì sức khỏe tổng thể và hệ sinh sản là quan trọng để đảm bảo ống dẫn tinh hoạt động bình thường.

Bình thường với bất thường

Trạng thái	Mô tả
Bình thường	Ống dẫn tinh thông suốt, không tắc nghẽn, không viêm nhiễm. Chức năng vận chuyển tinh trùng diễn ra hiệu quả.
Bất thường – Tắc nghẽn ống dẫn tinh	Ống dẫn tinh bị tắc nghẽn do nhiều nguyên nhân như nhiễm trùng, chấn thương, dị tật bẩm sinh hoặc sau phẫu thuật (ví dụ thắt ống dẫn tinh không thành công). Gây cản trở hoặc ngăn chặn hoàn toàn tinh trùng di chuyển, dẫn đến vô sinh do tắc nghẽn.
Bất thường – Viêm ống dẫn tinh (Vasitis)	Viêm ống dẫn tinh thường do nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs) như Chlamydia hoặc lậu cầu khuẩn, hoặc do nhiễm trùng đường tiết niệu lan rộng. Gây đau, sưng và có thể ảnh hưởng đến chức năng vận chuyển tinh trùng.
Bất thường – Dị tật bẩm sinh	Hiếm gặp, ống dẫn tinh có thể bị thiểu sản (kém phát triển) hoặc không phát triển hoàn toàn (vô sản ống dẫn tinh bẩm sinh). Thường liên quan đến vô sinh.

Các bệnh lý liên quan

• Vô sinh do tắc nghẽn: Đây là hậu quả phổ biến nhất của các bất thường ống dẫn tinh. Tắc nghẽn có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào dọc theo ống dẫn tinh, ngăn cản tinh trùng đến được tinh dịch. Nguyên nhân có thể do nhiễm trùng, chấn thương, phẫu thuật trước đó (bao gồm cả thắt ống dẫn tinh và phẫu thuật sửa chữa thoát vị bẹn), hoặc dị tật bẩm sinh như không có ống dẫn tinh bẩm sinh (CBAVD) thường liên quan đến bệnh xơ nang.
• Viêm mào tinh hoàn – ống dẫn tinh (Epididymo-orchitis): Viêm nhiễm có thể lan từ mào tinh hoàn sang ống dẫn tinh hoặc ngược lại, gây đau, sưng và khó chịu ở vùng bìu. Nguyên nhân thường là do nhiễm trùng vi khuẩn, thường là các bệnh lây truyền qua đường tình dục ở nam giới trẻ tuổi hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu ở nam giới lớn tuổi.
• U nang ống dẫn tinh: U nang nhỏ chứa đầy dịch có thể hình thành dọc theo ống dẫn tinh. Thường lành tính và không gây triệu chứng, nhưng đôi khi có thể gây đau hoặc khó chịu nếu kích thước lớn.

Chẩn đoán và điều trị khi bất thường

Các phương pháp chẩn đoán

• Khám lâm sàng: Bác sĩ có thể sờ nắn bìu để kiểm tra ống dẫn tinh, phát hiện các bất thường như dày lên, sưng, đau hoặc có khối u.
• Xét nghiệm tinh dịch đồ: Phân tích tinh dịch để đánh giá số lượng, khả năng di chuyển và hình dạng tinh trùng. Nếu không có tinh trùng (vô tinh trùng) hoặc số lượng tinh trùng rất thấp, có thể nghi ngờ tắc nghẽn ống dẫn tinh.
• Siêu âm bìu: Sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh của bìu và các cấu trúc bên trong, bao gồm ống dẫn tinh, mào tinh hoàn và tinh hoàn. Giúp phát hiện tắc nghẽn, u nang hoặc các bất thường khác.
• Chụp ống dẫn tinh (Vasography): Một thủ thuật xâm lấn hơn, trong đó thuốc cản quang được bơm vào ống dẫn tinh và chụp X-quang để xác định vị trí và mức độ tắc nghẽn. Ít được sử dụng thường quy, thường chỉ thực hiện khi cần thiết trong quá trình phẫu thuật.
• Xét nghiệm di truyền: Trong trường hợp vô sinh do tắc nghẽn ống dẫn tinh bẩm sinh (CBAVD), xét nghiệm di truyền có thể được thực hiện để kiểm tra đột biến gen xơ nang (CFTR).

Các phương pháp điều trị

• Phẫu thuật vi phẫu nối ống dẫn tinh (Vasovasostomy): Phương pháp phẫu thuật để phục hồi lưu thông ống dẫn tinh sau thắt ống dẫn tinh hoặc tắc nghẽn do nguyên nhân khác. Tỷ lệ thành công phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm thời gian tắc nghẽn và kỹ thuật phẫu thuật.
• Phẫu thuật vi phẫu nối mào tinh hoàn – ống dẫn tinh (Vasoepididymostomy): Phẫu thuật phức tạp hơn, được thực hiện khi tắc nghẽn nằm ở mào tinh hoàn hoặc đoạn nối giữa mào tinh hoàn và ống dẫn tinh.
• Thủ thuật lấy tinh trùng từ mào tinh hoàn hoặc tinh hoàn (MESA/TESA/TESE/Micro-TESE): Các kỹ thuật này được sử dụng để lấy tinh trùng trực tiếp từ mào tinh hoàn hoặc tinh hoàn trong trường hợp tắc nghẽn ống dẫn tinh không thể khắc phục bằng phẫu thuật. Tinh trùng sau đó được sử dụng cho thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI).
• Điều trị kháng sinh: Nếu viêm ống dẫn tinh do nhiễm trùng vi khuẩn, kháng sinh sẽ được sử dụng để điều trị nhiễm trùng.
• Giảm đau và kháng viêm: Thuốc giảm đau và kháng viêm không steroid (NSAIDs) có thể được sử dụng để giảm đau và viêm trong trường hợp viêm ống dẫn tinh hoặc các tình trạng gây đau khác.

Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể

Hệ sinh sản

Ống dẫn tinh là một phần không thể thiếu của hệ sinh sản nam giới, liên kết trực tiếp với tinh hoàn (nơi sản xuất tinh trùng) thông qua mào tinh hoàn (nơi tinh trùng trưởng thành và dự trữ). Nó cũng kết nối với túi tinh và ống phóng tinh, nơi tinh trùng trộn lẫn với các chất dịch khác để tạo thành tinh dịch trước khi được xuất ra ngoài qua niệu đạo. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận này đảm bảo quá trình sinh sản diễn ra hiệu quả.

Hệ tiết niệu

Mặc dù chủ yếu thuộc hệ sinh sản, ống dẫn tinh có mối liên hệ giải phẫu gần gũi với hệ tiết niệu. Ống dẫn tinh đi qua ống bẹn và vào khoang chậu, nơi nó đi gần niệu quản (ống dẫn nước tiểu từ thận đến bàng quang). Ống phóng tinh, được hình thành từ sự hợp nhất của ống dẫn tinh và ống tiết của túi tinh, đi qua tuyến tiền liệt và đổ vào niệu đạo tiền liệt tuyến.

Mọi người cũng hỏi

Ống dẫn tinh nằm ở đâu?

Ống dẫn tinh bắt đầu từ mào tinh hoàn ở mỗi bên tinh hoàn, đi lên trong thừng tinh qua ống bẹn vào ổ bụng. Sau đó, nó vòng qua niệu quản và đổ vào ống phóng tinh gần tuyến tiền liệt.

Thắt ống dẫn tinh có ảnh hưởng gì không?

Thắt ống dẫn tinh là một thủ thuật triệt sản nam giới bằng cách cắt và bịt kín ống dẫn tinh. Thủ thuật này ngăn chặn tinh trùng trộn lẫn vào tinh dịch, do đó ngăn ngừa mang thai. Thắt ống dẫn tinh thường không ảnh hưởng đến khả năng cương cứng, ham muốn tình dục hoặc cảm giác cực khoái. Tuy nhiên, nó là một biện pháp triệt sản vĩnh viễn và việc phục hồi khả năng sinh sản có thể khó khăn và không phải lúc nào cũng thành công.

Ống dẫn tinh có tự liền lại được không sau thắt?

Trong một số trường hợp rất hiếm, ống dẫn tinh có thể tự liền lại sau thắt ống dẫn tinh, dẫn đến có thai ngoài ý muốn. Hiện tượng này được gọi là tái thông ống dẫn tinh tự phát. Tỷ lệ tái thông tự phát rất thấp, nhưng vẫn là một nguy cơ nhỏ sau thắt ống dẫn tinh.

Đau ống dẫn tinh là bệnh gì?

Đau ống dẫn tinh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm viêm ống dẫn tinh (vasitis), viêm mào tinh hoàn – ống dẫn tinh (epididymo-orchitis), chấn thương, hoặc đôi khi không rõ nguyên nhân. Đau có thể từ nhẹ đến nặng và có thể kèm theo sưng, nóng đỏ vùng bìu. Nếu bị đau ống dẫn tinh, nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.

Ống dẫn tinh có vai trò gì trong quá trình thụ thai?

Ống dẫn tinh đóng vai trò thiết yếu trong quá trình thụ thai tự nhiên. Chúng là con đường vận chuyển tinh trùng từ tinh hoàn đến túi tinh, nơi tinh trùng trộn lẫn với các thành phần khác của tinh dịch. Nếu ống dẫn tinh bị tắc nghẽn hoặc không hoạt động bình thường, tinh trùng không thể đến được trứng để thụ tinh, dẫn đến vô sinh nam.

Có thể mang thai tự nhiên sau khi thắt ống dẫn tinh không?

Không thể mang thai tự nhiên sau khi thắt ống dẫn tinh thành công, vì thủ thuật này ngăn chặn tinh trùng đi vào tinh dịch. Tuy nhiên, nếu muốn có con sau thắt ống dẫn tinh, có thể thực hiện phẫu thuật nối lại ống dẫn tinh hoặc sử dụng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) với tinh trùng được lấy trực tiếp từ tinh hoàn hoặc mào tinh hoàn.

Ống dẫn tinh có ảnh hưởng đến hormone sinh dục nam không?

Ống dẫn tinh không trực tiếp sản xuất hormone sinh dục nam. Hormone testosterone được sản xuất chủ yếu ở tế bào Leydig trong tinh hoàn. Thắt ống dẫn tinh không ảnh hưởng đến sản xuất testosterone hoặc các hormone sinh dục nam khác, vì vậy nó không gây ra các vấn đề về rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục hoặc các vấn đề liên quan đến hormone.

Viêm ống dẫn tinh có nguy hiểm không?

Viêm ống dẫn tinh (vasitis) thường không quá nguy hiểm nếu được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, viêm nhiễm có thể lan rộng và gây ra các biến chứng như áp xe, tắc nghẽn ống dẫn tinh, hoặc ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Viêm ống dẫn tinh do nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục cũng có thể lây lan cho bạn tình nếu không được điều trị.

Làm thế nào để kiểm tra ống dẫn tinh?

Cách kiểm tra ống dẫn tinh đơn giản nhất là tự khám bìu. Bạn có thể nhẹ nhàng sờ nắn ống dẫn tinh như một sợi dây thừng nhỏ, chắc ở phía sau tinh hoàn. Nếu phát hiện bất kỳ bất thường nào như sưng, đau, có khối u hoặc không sờ thấy ống dẫn tinh, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra và tư vấn cụ thể hơn.

Ung thư ống dẫn tinh có phổ biến không?

Ung thư ống dẫn tinh cực kỳ hiếm gặp. Các khối u ác tính ở ống dẫn tinh rất ít khi xảy ra. Hầu hết các khối u ở vùng ống dẫn tinh là u nang lành tính hoặc các tình trạng viêm nhiễm. Tuy nhiên, nếu có bất kỳ lo ngại nào về khối u ở vùng bìu, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

Tài liệu tham khảo về Ống dẫn tinh

• Giải phẫu người – Nhà xuất bản Y học
• Sinh lý học Y khoa – Guyton & Hall
• Urology – Campbell-Walsh
• Mayo Clinic – Vasectomy
• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK) – Vasectomy
• MedlinePlus – Vas deferens