GÓI KHÁM DỊCH VỤGiới thiệu về máu
Máu là chất lỏng quan trọng chảy trong cơ thể, đóng vai trò vận chuyển oxy, dinh dưỡng và thải chất độc, duy trì sự sống cho mọi tế bào. Nó chiếm khoảng 7-8% trọng lượng cơ thể, tương đương 4-6 lít ở người trưởng thành. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm cần hơn 117 triệu đơn vị máu hiến để cứu sống người bệnh, nhấn mạnh tầm quan trọng của máu trong y học và sức khỏe cộng đồng.
Cấu trúc/Nguồn gốc/Cơ chế của máu
Máu gồm huyết tương (55%) và tế bào máu (45%), bao gồm hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu. Huyết tương chứa nước, protein (albumin, globulin), và chất hòa tan. Máu được tạo ra từ tủy xương (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) và gan (protein huyết tương) từ tuần thứ 3 của phôi thai. Cơ chế hoạt động dựa trên tuần hoàn, với tim bơm máu qua động mạch, tĩnh mạch, mao mạch, đảm bảo trao đổi chất và oxy khắp cơ thể.
Chức năng của máu
Máu có chức năng chính là vận chuyển oxy từ phổi đến tế bào và CO2 ngược lại, cung cấp dinh dưỡng (glucose, axit amin), và thải chất độc qua thận, gan. Nó cũng điều hòa nhiệt độ, pH, bảo vệ cơ thể qua bạch cầu chống nhiễm trùng và tiểu cầu hỗ trợ đông máu. Tác động của máu rất lớn, vì nó liên kết mọi cơ quan, duy trì sự sống và phản ánh sức khỏe tổng thể.
Ảnh hưởng đến sức khỏe
Khi máu khỏe mạnh, cơ thể hoạt động bình thường. Tuy nhiên, nếu bất thường, sức khỏe bị đe dọa. Dưới đây là bảng minh họa:
| Trạng thái | Bình thường | Bất thường |
|---|---|---|
| Máu | Đủ, lưu thông tốt | Thiếu (thiếu máu), đông (huyết khối) |
| Cơ thể | Khỏe, hồng hào | Mệt, xanh xao, đau |
Các bệnh lý liên quan đến máu gồm thiếu máu (anemia), bạch cầu cao (leukemia), rối loạn đông máu (hemophilia), thường do thiếu dinh dưỡng, di truyền hoặc nhiễm trùng.
Chẩn đoán và điều trị
Các phương pháp chẩn đoán
- Xét nghiệm máu: Đo hemoglobin, bạch cầu, tiểu cầu để đánh giá sức khỏe máu.
- Chụp mạch: Quan sát lưu thông máu để phát hiện tắc nghẽn hoặc xuất huyết.
- Sinh thiết tủy xương: Xác định rối loạn sản xuất máu như ung thư máu.
Các phương pháp điều trị
- Bổ sung dinh dưỡng: Sắt, B12 cho thiếu máu do thiếu chất.
- Truyền máu: Cung cấp máu tươi cho trường hợp mất máu nặng hoặc thiếu máu mạn.
- Hóa trị: Điều trị ung thư máu (leukemia) để tiêu diệt tế bào bất thường.
Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể
Máu thuộc hệ tuần hoàn, kết nối với tim (bơm máu), phổi (trao đổi oxy), gan, thận (lọc thải), và tủy xương (sản xuất tế bào máu). Nó cũng tương tác với hệ miễn dịch qua bạch cầu, hệ nội tiết qua vận chuyển hormone, và hệ thần kinh qua cung cấp oxy cho não. Rối loạn máu ảnh hưởng toàn cơ thể, từ da (xanh xao) đến não (thiếu oxy).
Mọi người cũng hỏi
Máu nằm ở đâu trong cơ thể?
Máu chảy khắp cơ thể trong hệ thống mạch máu, gồm động mạch, tĩnh mạch, mao mạch, được tim bơm liên tục. Nó hiện diện từ đầu đến chân, trong mọi cơ quan, mô, với khoảng 5 lít ở người lớn. Máu không “nằm” cố định mà tuần hoàn không ngừng, mang oxy, dinh dưỡng và thải chất độc, dễ kiểm tra qua lấy mẫu từ tĩnh mạch.
Tại sao máu có màu đỏ?
Máu có màu đỏ do hemoglobin trong hồng cầu, một protein chứa sắt liên kết với oxy. Khi oxy gắn vào, máu động mạch đỏ tươi; khi mất oxy, máu tĩnh mạch đỏ thẫm. Sắt trong hemoglobin phản xạ ánh sáng đỏ, tạo màu đặc trưng. Thiếu hemoglobin (thiếu máu) khiến máu nhạt, da xanh xao, phản ánh tình trạng sức khỏe qua màu sắc.
Làm sao biết cơ thể thiếu máu?
Cơ thể thiếu máu biểu hiện qua mệt mỏi, chóng mặt, da xanh, tim đập nhanh, tay chân lạnh. Triệu chứng nặng hơn gồm khó thở, đau ngực. Xét nghiệm máu cho hemoglobin dưới 12g/dL (nữ) hoặc 13g/dL (nam) xác nhận thiếu máu. Nếu nghi ngờ, thăm khám bác sĩ và bổ sung sắt, B12 qua thực phẩm hoặc thuốc là cần thiết.
Máu có tự tái tạo không?
Có, máu tự tái tạo nhờ tủy xương sản xuất hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu mỗi ngày. Hồng cầu sống khoảng 120 ngày, sau đó bị gan, lách phân hủy và thay thế. Quá trình này cần sắt, B12, folate từ thực phẩm. Nếu mất máu nhiều (tai nạn, phẫu thuật), cơ thể tăng sản xuất, nhưng truyền máu có thể cần thiết để bù kịp thời.
Làm gì để giữ máu khỏe mạnh?
Để giữ máu khỏe mạnh, ăn thực phẩm giàu sắt (thịt đỏ, rau bina), B12 (gan, cá), và folate (đậu). Uống đủ nước, tập thể dục đều đặn để tăng lưu thông máu. Tránh hút thuốc, hạn chế rượu vì chúng làm giảm chất lượng máu. Kiểm tra sức khỏe định kỳ, hiến máu vừa phải giúp kích thích tái tạo và duy trì máu tốt.
Tài liệu tham khảo về máu
- World Health Organization (WHO) – “Blood Safety and Availability”.
- National Heart, Lung, and Blood Institute – “Blood Basics”.
- Journal of Hematology – Nghiên cứu về chức năng và bệnh lý máu.
