Làm sao để sơ cứu người bị đột quỵ?

Đột quỵ là một trường hợp cấp cứu y tế khẩn cấp. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và thực hiện sơ cứu đúng cách trong “thời gian vàng” có ý nghĩa sống còn, giúp giảm thiểu tổn thương não và tăng cơ hội phục hồi cho người bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức cần thiết về làm sao để sơ cứu người bị đột quỵ một cách hiệu quả nhất.

Làm sao để sơ cứu người bị đột quỵ: Các bước quan trọng cần thực hiện ngay lập tức

Khi nghi ngờ ai đó bị đột quỵ, mỗi giây phút đều quý giá. Hành động nhanh chóng và chính xác có thể cứu sống họ và giảm thiểu di chứng. Dưới đây là các bước sơ cứu bạn cần thực hiện ngay lập tức:

• Nhận biết dấu hiệu đột quỵ: Sử dụng bài kiểm tra nhanh FAST để xác định (sẽ trình bày chi tiết ở phần sau). Nếu người đó có bất kỳ dấu hiệu nào, hãy hành động ngay.
• Gọi ngay số cấp cứu 115: Đây là bước quan trọng nhất. Thông báo rõ tình trạng, vị trí của người bệnh và các dấu hiệu bạn quan sát được. Đừng cố gắng tự đưa người bệnh đến bệnh viện nếu không có phương tiện và kiến thức y tế phù hợp, hãy chờ xe cấp cứu chuyên nghiệp.
• Đặt bệnh nhân ở tư thế an toàn: Nếu người bệnh còn tỉnh, hãy giúp họ nằm nghiêng sang một bên, đầu hơi nâng cao khoảng 30 độ so với thân người. Tư thế này giúp đường thở thông thoáng và ngăn ngừa sặc nếu người bệnh nôn mửa. Nếu người bệnh bất tỉnh, hãy đặt họ ở tư thế hồi phục (nằm nghiêng, chân trên co lên).
• Nới lỏng quần áo, giữ thoáng khí: Cởi bỏ hoặc nới lỏng quần áo chật ở cổ, ngực, eo để người bệnh dễ thở.
• Tuyệt đối không cho ăn, uống bất cứ thứ gì: Người bị đột quỵ có thể gặp khó khăn khi nuốt, việc cho ăn uống có thể gây sặc dẫn đến nghẹt thở hoặc viêm phổi.
• Tuyệt đối không cho uống thuốc hạ huyết áp, thuốc chống đột quỵ hay bất kỳ loại thuốc nào khác: Chỉ nhân viên y tế mới được chỉ định và cho thuốc phù hợp sau khi đã thăm khám và chẩn đoán. Tự ý dùng thuốc có thể gây nguy hiểm.
• Không tự ý cạo gió, châm cứu, bấm huyệt hay sử dụng các biện pháp dân gian: Những phương pháp này không có cơ sở khoa học trong cấp cứu đột quỵ và có thể làm mất thời gian vàng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế chuyên sâu.
• Giữ bình tĩnh và theo dõi người bệnh: Ở bên cạnh người bệnh, trấn an họ (nếu còn tỉnh), theo dõi sát các dấu hiệu như nhịp thở, tình trạng ý thức, cử động cơ thể cho đến khi nhân viên y tế đến.
• Ghi nhớ thời gian khởi phát triệu chứng: Cố gắng nhớ hoặc hỏi người xung quanh về thời điểm chính xác khi các triệu chứng đột quỵ bắt đầu xuất hiện. Thông tin này rất quan trọng cho bác sĩ.

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ (FAST)

Nhận biết sớm là chìa khóa để sơ cứu kịp thời. Phương pháp FAST là cách đơn giản để ghi nhớ các dấu hiệu phổ biến của đột quỵ:

• F – Face drooping (Mặt méo/xệ xuống): Yêu cầu người bệnh cười. Quan sát xem một bên mặt có bị xệ xuống hoặc không cử động được bình thường không.
• A – Arm weakness (Tay yếu/liệt): Yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên cao và giữ yên. Quan sát xem một cánh tay có bị yếu đi hoặc hạ xuống so với tay kia không.
• S – Speech difficulty (Nói khó/ngọng): Yêu cầu người bệnh lặp lại một câu đơn giản nào đó. Lắng nghe xem họ có nói ngọng, nói lắp, nói khó hiểu hoặc không thể nói được không.
• T – Time to call 115 (Thời gian gọi 115): Nếu bạn quan sát thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong ba dấu hiệu trên, ngay lập tức gọi số cấp cứu 115. Đừng chần chừ, mỗi phút trôi qua đều quan trọng.

Ngoài các dấu hiệu FAST, người bị đột quỵ có thể có các triệu chứng khác như đột ngột nhìn mờ hoặc mất thị lực ở một hoặc cả hai mắt, chóng mặt đột ngột, mất thăng bằng hoặc phối hợp vận động, đau đầu dữ dội đột ngột không rõ nguyên nhân.

Những điều tuyệt đối không nên làm khi sơ cứu người bị đột quỵ

Trong lúc hoảng loạn, người thân có thể mắc phải những sai lầm nghiêm trọng khi sơ cứu, làm tình trạng người bệnh tồi tệ hơn:

• Không cho ăn uống, kể cả nước lọc hay sữa.
• Không cho uống bất kỳ loại thuốc nào, đặc biệt là thuốc hạ huyết áp hay thuốc chống đột quỵ khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Không cạo gió, châm cứu, bấm huyệt, chích máu đầu ngón tay hay các biện pháp dân gian truyền miệng khác.
• Không tự ý di chuyển người bệnh một cách đột ngột hoặc thô bạo (chỉ di chuyển nhẹ nhàng để đặt họ vào tư thế an toàn).
• Không để người bệnh nằm ngửa vì dễ bị sặc nếu nôn.
• Không để người bệnh một mình.

Tại sao thời gian là yếu tố “vàng” trong cấp cứu đột quỵ?

Thời gian là yếu tố then chốt trong điều trị đột quỵ, đặc biệt là đột quỵ do thiếu máu cục bộ (chiếm khoảng 85% các trường hợp). Khi mạch máu não bị tắc nghẽn, các tế bào não sẽ chết dần do thiếu oxy và dưỡng chất. Có những biện pháp điều trị hiệu quả để tái thông mạch máu bị tắc nghẽn, nhưng chúng chỉ có thể thực hiện được trong một khoảng thời gian giới hạn kể từ khi khởi phát triệu chứng (thường được gọi là “thời gian vàng”, khoảng 3-4.5 giờ đầu, tùy thuộc vào từng trường hợp và phương pháp điều trị cụ thể).

Cấp cứu kịp thời giúp người bệnh được đưa đến bệnh viện chuyên khoa đột quỵ trong thời gian vàng. Tại đây, các bác sĩ có thể chẩn đoán nhanh chóng và áp dụng các phương pháp điều trị chuyên sâu như tiêu sợi huyết hoặc lấy huyết khối cơ học. Việc này giúp tái lập dòng máu đến vùng não bị ảnh hưởng, hạn chế tổn thương và tăng khả năng phục hồi.

Sơ cứu người bị đột quỵ tại nhà chỉ là biện pháp tạm thời trong khi chờ đợi lực lượng y tế chuyên nghiệp đến. Hành động quan trọng nhất bạn cần làm là nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ và gọi ngay số cấp cứu 115. Hãy ghi nhớ các bước sơ cứu cơ bản và những điều tuyệt đối không nên làm để bảo vệ người thân và những người xung quanh khi không may đối diện với tình huống nguy hiểm này. Đột quỵ cần được cấp cứu và điều trị tại bệnh viện chuyên khoa càng sớm càng tốt.