Làm sao để biết mình có bị lao phổi không?

Lao phổi là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, ảnh hưởng trực tiếp đến phổi và có thể lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Tuy nhiên, lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ. Chính vì vậy, việc nhận biết các dấu hiệu sớm và hiểu rõ cách thức chẩn đoán là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết giúp bạn hiểu rõ “làm sao để biết mình có bị lao phổi không” và cần làm gì tiếp theo.

Làm sao để biết mình có bị lao phổi không? Những dấu hiệu nhận biết sớm

Để biết mình có khả năng mắc bệnh lao phổi hay không, bạn cần chú ý đến các dấu hiệu và triệu chứng mà cơ thể biểu hiện. Tuy nhiên, cần nhớ rằng những dấu hiệu này có thể trùng lặp với nhiều bệnh lý khác, do đó việc tự chẩn đoán là không thể. Chỉ có bác sĩ và các xét nghiệm chuyên sâu mới có thể đưa ra kết luận chính xác.

Các triệu chứng lâm sàng phổ biến của lao phổi bao gồm:

• Ho kéo dài: Đây là triệu chứng thường gặp nhất và điển hình. Cơn ho có thể là ho khan hoặc ho có đờm, kéo dài liên tục trên 2 tuần, không đáp ứng với các loại thuốc ho thông thường.
• Ho ra máu: Dù chỉ là một ít máu lẫn trong đờm hoặc những vệt máu tươi nhỏ, đây cũng là một dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng và cần được thăm khám ngay lập tức.
• Sốt nhẹ về chiều: Người bệnh thường cảm thấy sốt nhẹ vào buổi chiều hoặc tối, thân nhiệt dao động khoảng 37,5 – 38,5 độ C, kèm theo cảm giác ớn lạnh.
• Đổ mồ hôi trộm vào ban đêm: Đây là tình trạng đổ mồ hôi nhiều, đặc biệt là khi ngủ vào ban đêm, dù thời tiết không nóng bức.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Kèm theo mệt mỏi, chán ăn, cơ thể suy nhược dù không có sự thay đổi nào trong chế độ ăn uống hoặc sinh hoạt.
• Đau tức ngực, khó thở: Một số trường hợp có thể cảm thấy đau tức ngực, khó thở nhẹ, đặc biệt khi gắng sức hoặc khi ho nhiều.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu bạn có một hoặc nhiều triệu chứng trên kéo dài mà không rõ nguyên nhân, đặc biệt là ho kéo dài trên 2 tuần, hoặc nếu bạn đã từng tiếp xúc với người mắc bệnh lao phổi, hãy chủ động đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn kịp thời. Việc phát hiện sớm có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả điều trị và khả năng hồi phục.

Các phương pháp chẩn đoán lao phổi chính xác

Để xác định chính xác một người có mắc bệnh lao phổi hay không, bác sĩ sẽ cần thực hiện nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau, kết hợp giữa thăm khám lâm sàng, xét nghiệm cận lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh:

• Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà bạn đang gặp phải, tiền sử bệnh tật của bản thân và gia đình, cũng như việc tiếp xúc với người bệnh lao.
• Chụp X-quang phổi: Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh cơ bản và quan trọng giúp phát hiện các tổn thương ở phổi do vi khuẩn lao gây ra, như hang lao, thâm nhiễm, nốt mờ, hoặc tràn dịch màng phổi.
• Xét nghiệm đờm tìm vi khuẩn AFB (Acid-fast bacillus): Bệnh phẩm đờm của người bệnh sẽ được soi dưới kính hiển vi để tìm vi khuẩn lao. Đây là một xét nghiệm quan trọng để chẩn đoán lao phổi hoạt động và khả năng lây nhiễm.
• Xét nghiệm GeneXpert (Xpert MTB/RIF): Đây là một xét nghiệm nhanh và hiện đại, có thể phát hiện vi khuẩn lao và đồng thời xác định khả năng kháng thuốc Rifampicin (một loại thuốc điều trị lao quan trọng) chỉ trong vài giờ.
• Cấy đờm: Mặc dù mất nhiều thời gian hơn (vài tuần), cấy đờm là phương pháp tiêu chuẩn vàng để nuôi cấy và xác định chính xác chủng vi khuẩn lao, đồng thời làm kháng sinh đồ để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp nhất.
• Xét nghiệm máu (IGRA – Interferon-gamma release assay): Các xét nghiệm như QuantiFERON-TB Gold hoặc T-SPOT.TB giúp phát hiện phản ứng miễn dịch của cơ thể với vi khuẩn lao, hữu ích trong việc chẩn đoán lao tiềm ẩn hoặc khi không thể lấy mẫu đờm.
• Xét nghiệm Mantoux (Test lao tố PPD): Đây là một xét nghiệm da để kiểm tra phản ứng của cơ thể với lao tố. Mặc dù không thể phân biệt lao tiềm ẩn và lao hoạt động, xét nghiệm này vẫn được sử dụng trong sàng lọc, đặc biệt là ở trẻ em và các đối tượng nguy cơ.

Ai là đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh lao phổi?

Vi khuẩn lao có thể tấn công bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do hệ miễn dịch suy yếu hoặc do tiếp xúc với nguồn lây nhiễm:

• Người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao phổi: Đặc biệt là những người sống chung nhà, làm việc chung hoặc chăm sóc người bệnh lao đang trong giai đoạn lây nhiễm.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu:
  • Người nhiễm HIV/AIDS.
  • Bệnh nhân đái tháo đường.
  • Người suy dinh dưỡng, thiếu cân nghiêm trọng.
  • Bệnh nhân đang sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch (ví dụ: corticoid liều cao, thuốc điều trị ung thư, thuốc chống thải ghép).
  • Bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính như suy thận mạn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), ung thư.
• Người nghiện rượu, ma túy, hút thuốc lá: Các thói quen này làm suy yếu hệ miễn dịch và tổn thương phổi, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn lao phát triển.
• Người sống trong môi trường đông đúc, vệ sinh kém: Các khu dân cư đông đúc, nhà ở chật chội, thiếu ánh sáng và thông gió làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn lao trong cộng đồng.
• Nhân viên y tế: Những người thường xuyên tiếp xúc với bệnh nhân lao có nguy cơ phơi nhiễm cao hơn.

Phòng ngừa và điều trị lao phổi: Những điều cần biết

Phòng ngừa và điều trị lao phổi là hai yếu tố then chốt để kiểm soát và loại bỏ căn bệnh này khỏi cộng đồng. Lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm và tuân thủ đúng phác đồ.

Phòng ngừa lao phổi:

• Tiêm vắc xin BCG: Vắc xin BCG (Bacillus Calmette-Guérin) được tiêm cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ ở nhiều quốc gia để phòng ngừa các thể lao nặng như lao màng não, lao kê. Mặc dù không bảo vệ hoàn toàn khỏi lao phổi ở người lớn, BCG vẫn là một biện pháp phòng ngừa quan trọng.
• Thực hiện lối sống lành mạnh: Ăn uống đủ chất dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn giúp tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể, chống lại sự tấn công của vi khuẩn.
• Vệ sinh cá nhân và môi trường sống: Che miệng khi ho hoặc hắt hơi, rửa tay thường xuyên. Đảm bảo nhà cửa thông thoáng, có đủ ánh sáng mặt trời để diệt khuẩn. Tránh tiếp xúc gần với người đang mắc lao phổi hoạt động.
• Sàng lọc và phát hiện sớm: Những người có nguy cơ cao hoặc có tiếp xúc với nguồn lây nhiễm nên được sàng lọc định kỳ để phát hiện và điều trị kịp thời lao tiềm ẩn.

Điều trị lao phổi:

• Tuân thủ phác đồ điều trị: Điều trị lao phổi là một quá trình kéo dài (thường từ 6 đến 9 tháng hoặc lâu hơn tùy thuộc vào tình trạng bệnh và kháng thuốc) với sự kết hợp của nhiều loại thuốc kháng lao. Người bệnh bắt buộc phải uống thuốc đều đặn, đúng liều lượng và đủ thời gian theo chỉ định của bác sĩ.
• Không tự ý ngưng thuốc: Việc tự ý ngưng thuốc giữa chừng có thể dẫn đến kháng thuốc, khiến bệnh trở nên khó chữa hơn và tăng nguy cơ tái phát.
• Theo dõi tác dụng phụ của thuốc: Trong quá trình điều trị, người bệnh có thể gặp một số tác dụng phụ. Cần thông báo ngay cho bác sĩ để được tư vấn và xử lý kịp thời.
• Chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi: Đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ, giàu dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng và tăng cường sức đề kháng.
• Kiểm tra định kỳ: Người bệnh cần tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ để đánh giá hiệu quả điều trị, điều chỉnh phác đồ nếu cần và theo dõi sức khỏe tổng thể.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và chủ động đi khám là bước đầu tiên và quan trọng nhất để biết mình có bị lao phổi không. Lao phổi không còn là căn bệnh nan y như trước đây; với các tiến bộ y học hiện tại, bệnh hoàn toàn có thể được chữa khỏi. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe của mình. Hãy bảo vệ bản thân và cộng đồng bằng cách chủ động phòng ngừa, phát hiện và điều trị lao phổi một cách kịp thời và đúng đắn.