Lá gan là một trong những cơ quan quan trọng và lớn nhất trong cơ thể, đảm nhiệm hàng trăm chức năng thiết yếu như giải độc, chuyển hóa chất dinh dưỡng, sản xuất protein và mật. Tuy nhiên, bệnh gan thường diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến nhiều người bỏ lỡ “thời điểm vàng” để điều trị. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng cảnh báo là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe gan và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ làm sao để biết gan có vấn đề thông qua những dấu hiệu cơ thể và khi nào cần tìm đến sự hỗ trợ y tế chuyên nghiệp.
Làm sao để biết gan có vấn đề: Các dấu hiệu và triệu chứng cảnh báo
Khi gan bắt đầu gặp vấn đề, cơ thể có thể xuất hiện nhiều dấu hiệu khác nhau. Việc nhận biết sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để có hướng xử lý kịp thời.
Dấu hiệu trên da và mắt
- Vàng da, vàng mắt: Đây là một trong những dấu hiệu đặc trưng nhất của bệnh gan. Khi gan không thể xử lý bilirubin (một sắc tố màu vàng được tạo ra từ sự phân hủy hồng cầu) hiệu quả, bilirubin sẽ tích tụ trong máu và lắng đọng ở da, niêm mạc, và lòng trắng mắt, gây ra màu vàng.
- Ngứa da không rõ nguyên nhân: Ngứa da kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm, có thể do sự tích tụ của muối mật dưới da khi gan bị tổn thương.
- Nổi mẩn, mạch máu mạng nhện: Trên da có thể xuất hiện các vết bầm tím không rõ nguyên nhân, các đốm đỏ nhỏ hoặc các mạch máu li ti hình mạng nhện (spider angioma), đặc biệt là ở ngực và mặt. Điều này là do gan suy giảm chức năng sản xuất protein đông máu và chuyển hóa hormone.
Dấu hiệu về tiêu hóa và chán ăn
- Buồn nôn, nôn mửa: Gan đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa và giải độc. Khi gan bị tổn thương, khả năng xử lý chất độc và sản xuất mật giảm sút, dẫn đến cảm giác buồn nôn, khó chịu ở dạ dày hoặc nôn mửa.
- Chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân: Cảm giác chán ăn kéo dài, không muốn ăn uống, có thể dẫn đến sụt cân nhanh chóng mà không rõ lý do, là một dấu hiệu cảnh báo gan đang gặp vấn đề.
- Đau bụng trên bên phải (hạ sườn phải): Gan nằm ở vùng hạ sườn phải. Cảm giác đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng này có thể là do gan bị viêm, sưng to hoặc có tổn thương.
- Phân bạc màu, nước tiểu sẫm màu: Phân có màu nhạt, bạc màu là do thiếu mật từ gan được bài tiết vào ruột. Ngược lại, nước tiểu có thể trở nên sẫm màu như nước trà đặc, do sự tích tụ của bilirubin trong máu và được thận đào thải qua nước tiểu.
Dấu hiệu về mệt mỏi và sức khỏe tổng quát
- Mệt mỏi kéo dài, suy nhược cơ thể: Cảm giác mệt mỏi triền miên, không có năng lượng dù đã nghỉ ngơi đầy đủ là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh gan mạn tính.
- Dễ bầm tím hoặc chảy máu: Khi gan bị suy yếu, khả năng sản xuất các yếu tố đông máu giảm, khiến cơ thể dễ bị bầm tím hoặc chảy máu kéo dài ngay cả với những va chạm nhẹ.
- Sưng phù chân, mắt cá chân và bụng (cổ trướng): Gan không sản xuất đủ albumin, một loại protein giúp giữ chất lỏng trong mạch máu, dẫn đến chất lỏng tích tụ ở chân, mắt cá chân (phù nề) và đặc biệt là trong khoang bụng (cổ trướng).
- Rối loạn chức năng não (bệnh não gan): Trong các trường hợp bệnh gan nặng, gan không thể loại bỏ độc tố khỏi máu, đặc biệt là ammonia. Các độc tố này có thể tích tụ trong não, gây ra các triệu chứng như lẫn lộn, mất phương hướng, khó tập trung, thay đổi tính cách, và thậm chí là hôn mê.
Những nguyên nhân phổ biến gây tổn thương gan
Có nhiều yếu tố có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các vấn đề về gan:
- Bệnh gan nhiễm mỡ: Bao gồm gan nhiễm mỡ do rượu (ALD) và gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Đây là tình trạng mỡ tích tụ quá nhiều trong gan, gây viêm và tổn thương.
- Viêm gan virus: Các loại virus viêm gan A, B, C, D, E có thể gây viêm nhiễm gan cấp tính hoặc mạn tính, dẫn đến xơ gan và ung thư gan. Viêm gan B và C đặc biệt nguy hiểm vì thường diễn tiến âm thầm.
- Lạm dụng rượu bia: Tiêu thụ rượu bia quá mức là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan do rượu, bao gồm gan nhiễm mỡ do rượu, viêm gan do rượu và xơ gan do rượu.
- Thuốc và hóa chất độc hại: Một số loại thuốc (ví dụ: paracetamol liều cao), thảo dược, chất bổ sung hoặc hóa chất công nghiệp có thể gây độc cho gan.
- Bệnh tự miễn: Các bệnh như viêm gan tự miễn, xơ gan ứ mật nguyên phát, viêm đường mật xơ hóa nguyên phát, nơi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các tế bào gan.
- Rối loạn di truyền: Một số bệnh di truyền như bệnh Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng) và bệnh hemochromatosis (quá tải sắt) có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng nếu không được điều trị.
Khi nào cần thăm khám bác sĩ và các xét nghiệm chẩn đoán
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào kể trên kéo dài, trở nên tồi tệ hơn hoặc xuất hiện nhiều triệu chứng cùng lúc, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự tư vấn y tế càng sớm càng tốt. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể ngăn ngừa tổn thương gan tiến triển và cải thiện tiên lượng.
Các xét nghiệm phổ biến để chẩn đoán vấn đề về gan bao gồm:
- Xét nghiệm máu:
- Men gan (AST, ALT, GGT): Đo nồng độ các enzyme này trong máu để đánh giá mức độ tổn thương tế bào gan.
- Bilirubin: Kiểm tra nồng độ bilirubin để đánh giá chức năng gan trong việc xử lý sắc tố mật.
- Albumin: Đo nồng độ protein albumin, do gan sản xuất, để đánh giá chức năng tổng hợp của gan.
- Thời gian đông máu (PT/INR): Đánh giá khả năng đông máu của cơ thể, một chức năng quan trọng của gan.
- Xét nghiệm virus viêm gan: Tìm kiếm kháng thể hoặc kháng nguyên của virus viêm gan B, C, v.v.
- Chẩn đoán hình ảnh:
- Siêu âm gan: Giúp đánh giá kích thước, hình dạng, cấu trúc gan và phát hiện các tổn thương như u, sỏi mật.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI) gan: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về gan và các cơ quan lân cận.
- Elastography (FibroScan): Một kỹ thuật siêu âm đặc biệt giúp đánh giá mức độ xơ hóa hoặc sẹo trong gan.
- Sinh thiết gan: Lấy một mẫu mô gan nhỏ để kiểm tra dưới kính hiển vi, đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để xác định loại và mức độ tổn thương gan.
Chăm sóc và bảo vệ lá gan khỏe mạnh
Để duy trì một lá gan khỏe mạnh và phòng ngừa các vấn đề về gan, hãy thực hiện các biện pháp sau:
- Duy trì lối sống lành mạnh: Thực hiện chế độ ăn uống cân bằng, giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đường, muối và chất béo bão hòa. Tập thể dục đều đặn để duy trì cân nặng hợp lý và giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ.
- Hạn chế rượu bia: Tránh hoặc hạn chế tối đa việc tiêu thụ rượu bia để giảm gánh nặng cho gan.
- Tiêm vắc-xin viêm gan B: Nếu chưa tiêm, hãy tiêm vắc-xin viêm gan B để phòng ngừa nhiễm virus.
- Sử dụng thuốc đúng cách: Luôn tuân thủ liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ khi dùng thuốc, đặc biệt là các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến gan. Tránh tự ý sử dụng các loại thuốc nam, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thăm khám bác sĩ và thực hiện các xét nghiệm gan định kỳ, đặc biệt nếu bạn có các yếu tố nguy cơ.
Việc nhận biết các dấu hiệu sớm của vấn đề về gan là một bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bạn. Đừng chủ quan với những thay đổi nhỏ của cơ thể. Nếu bạn nghi ngờ mình có các triệu chứng liên quan đến gan, hãy chủ động đến các cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời. Một lá gan khỏe mạnh là nền tảng cho một cuộc sống tràn đầy năng lượng và chất lượng.
Nội dung này có hữu ích với bạn không?
