Đột quỵ có phải bệnh tim mạch không?

Đột quỵ là một trong những tình trạng y tế khẩn cấp và nguy hiểm, để lại gánh nặng lớn cho người bệnh và xã hội. Khi nhắc đến đột quỵ, nhiều người thường liên tưởng ngay đến các vấn đề về tim mạch. Điều này đặt ra một câu hỏi phổ biến: “Đột quỵ có phải bệnh tim mạch không?”. Để trả lời một cách chính xác, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của đột quỵ và mối liên hệ chặt chẽ của nó với hệ thống tim mạch.

Đột quỵ có phải bệnh tim mạch không? Hiểu rõ mối liên hệ

Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng các tế bào não bị tổn thương hoặc chết do nguồn cung cấp máu lên não bị gián đoạn. Đây là một bệnh lý của não.

Mặt khác, bệnh tim mạch là một thuật ngữ rộng lớn bao gồm các bệnh lý ảnh hưởng đến tim và hệ thống mạch máu (động mạch, tĩnh mạch) trên khắp cơ thể. Các bệnh tim mạch điển hình bao gồm bệnh động mạch vành, nhồi máu cơ tim, suy tim, bệnh van tim, rối loạn nhịp tim và bệnh động mạch ngoại biên.

Vậy, đột quỵ có phải bệnh tim mạch không? Câu trả lời là không phải trực tiếp là bệnh của tim, nhưng nó được xếp vào nhóm bệnh lý mạch máu, mà hệ thống mạch máu lại là một phần không thể tách rời của hệ tim mạch. Do đó, đột quỵ thường được xem là một biểu hiện của bệnh lý hệ thống tim mạch, cụ thể là các vấn đề liên quan đến mạch máu nuôi dưỡng não. Mối liên hệ này rất chặt chẽ, bởi vì nhiều yếu tố nguy cơ và cơ chế bệnh sinh của đột quỵ trùng lặp với các bệnh tim mạch.

Vì sao đột quỵ thường được xem là “anh em” của bệnh tim mạch?

Mặc dù đột quỵ là bệnh lý của não, nhưng nguyên nhân sâu xa và các yếu tố nguy cơ của nó lại có sự tương đồng mạnh mẽ với các bệnh tim mạch. Điều này khiến cho hai nhóm bệnh này thường đi đôi với nhau và được quản lý một cách tổng thể.

Các yếu tố nguy cơ chung bao gồm:

• Tăng huyết áp (cao huyết áp): Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây cả đột quỵ và các bệnh tim mạch. Huyết áp cao làm tổn thương thành mạch máu, dẫn đến xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ vỡ mạch.
• Xơ vữa động mạch: Là tình trạng mảng bám tích tụ trong lòng mạch máu, làm hẹp và cứng động mạch. Xơ vữa động mạch có thể xảy ra ở bất kỳ mạch máu nào, bao gồm động mạch vành (gây nhồi máu cơ tim) và động mạch cảnh, động mạch não (gây đột quỵ).
• Rối loạn nhịp tim (đặc biệt là rung nhĩ): Rung nhĩ là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ do thuyên tắc. Khi tim đập không đều, máu dễ bị ứ đọng và hình thành cục máu đông trong tâm nhĩ. Các cục máu đông này có thể di chuyển lên não và gây tắc nghẽn mạch máu.
• Đái tháo đường (tiểu đường): Bệnh tiểu đường làm tổn thương mạch máu nhỏ và lớn, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và đông máu, từ đó tăng nguy cơ mắc cả bệnh tim mạch và đột quỵ.
• Cholesterol cao: Mức cholesterol xấu (LDL) cao góp phần hình thành mảng xơ vữa, dẫn đến hẹp mạch máu.
• Hút thuốc lá: Nicotine và các hóa chất độc hại trong thuốc lá làm tổn thương nội mạc mạch máu, tăng huyết áp, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và xơ vữa động mạch.
• Béo phì và ít vận động: Góp phần vào tăng huyết áp, đái tháo đường, cholesterol cao, từ đó gián tiếp tăng nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch.

Các loại đột quỵ và cơ chế gây bệnh

Việc hiểu các loại đột quỵ sẽ giúp chúng ta thấy rõ hơn mối liên hệ với hệ thống mạch máu. Có hai loại đột quỵ chính:

Đột quỵ thiếu máu cục bộ (Ischemic stroke)

Chiếm khoảng 87% các trường hợp đột quỵ. Loại này xảy ra khi một mạch máu cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn, ngăn cản máu đến một phần não. Nguyên nhân gây tắc nghẽn thường là:

• Huyết khối: Cục máu đông hình thành ngay tại một động mạch não đã bị hẹp do xơ vữa động mạch.
• Thuyên tắc: Cục máu đông hình thành ở một nơi khác trong cơ thể (thường là từ tim do rung nhĩ hoặc từ mảng xơ vữa ở động mạch cảnh) và di chuyển lên não, gây tắc nghẽn.

Đột quỵ xuất huyết (Hemorrhagic stroke)

Loại này ít phổ biến hơn nhưng thường nghiêm trọng hơn. Nó xảy ra khi một mạch máu trong hoặc trên bề mặt não bị vỡ, gây chảy máu vào não hoặc xung quanh não. Nguyên nhân phổ biến nhất là:

• Tăng huyết áp không kiểm soát: Huyết áp cao kéo dài làm yếu thành mạch máu, dẫn đến vỡ.
• Dị dạng mạch máu não: Các bất thường bẩm sinh của mạch máu có thể bị vỡ.

Cả hai loại đột quỵ đều liên quan trực tiếp đến sức khỏe của hệ thống mạch máu – một phần cốt lõi của hệ tim mạch.

Phòng ngừa đột quỵ: Giảm thiểu rủi ro bệnh tim mạch

Vì đột quỵ có chung nhiều yếu tố nguy cơ với bệnh tim mạch, việc phòng ngừa đột quỵ cũng chính là việc quản lý và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến tim mạch.

• Kiểm soát huyết áp: Đo huyết áp định kỳ và tuân thủ điều trị nếu có tăng huyết áp.
• Quản lý cholesterol và đường huyết: Thực hiện xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra mức cholesterol và đường huyết. Điều chỉnh chế độ ăn uống, tập luyện và dùng thuốc theo chỉ định.
• Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Đây là hai yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được và mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe tim mạch và mạch máu não.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, đạm ít béo. Hạn chế muối, đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
• Tập thể dục thường xuyên: Ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần, giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và kiểm soát cân nặng.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì.
• Khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm và quản lý các yếu tố nguy cơ.

Tóm lại, đột quỵ không phải là bệnh của tim, nhưng nó là một bệnh lý mạch máu não nghiêm trọng, và các mạch máu là một phần thiết yếu của hệ thống tim mạch. Mối liên hệ giữa đột quỵ và bệnh tim mạch rất mật thiết thông qua các yếu tố nguy cơ chung và cơ chế bệnh sinh tương đồng. Hiểu rõ điều này không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn về bệnh mà còn định hướng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, hướng tới một lối sống lành mạnh để bảo vệ cả não bộ và trái tim.