Độ pH âm đạo

Độ pH âm đạo là gì?

Độ pH âm đạo là thước đo mức độ axit hoặc bazơ của môi trường âm đạo. Độ pH bình thường của âm đạo là từ 3,8 đến 4,5, có tính axit nhẹ. Duy trì độ pH âm đạo khỏe mạnh là rất quan trọng đối với sức khỏe phụ nữ, giúp bảo vệ âm đạo khỏi nhiễm trùng và các vấn đề sức khỏe khác. Sự cân bằng axit này được tạo ra chủ yếu bởi vi khuẩn Lactobacilli, sản xuất axit lactic. Sự thay đổi độ pH âm đạo có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc các vấn đề sức khỏe khác, ảnh hưởng đến khoảng 75% phụ nữ ít nhất một lần trong đời với các bệnh nhiễm trùng âm đạo.

Tổng quan về Độ pH âm đạo

Nguồn gốc

Độ pH âm đạo được hình thành và duy trì chủ yếu bởi hệ vi sinh vật âm đạo, đặc biệt là các vi khuẩn Lactobacilli. Các vi khuẩn này chuyển hóa glycogen, một loại đường được tìm thấy trong tế bào niêm mạc âm đạo, thành axit lactic. Axit lactic là yếu tố chính tạo ra môi trường axit tự nhiên trong âm đạo. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong quá trình này bằng cách thúc đẩy sự lắng đọng glycogen trong niêm mạc âm đạo, cung cấp nguồn “thức ăn” cho Lactobacilli và gián tiếp duy trì độ pH axit.

Cơ chế

Cơ chế duy trì độ pH âm đạo hoạt động dựa trên sự cộng sinh giữa cơ thể phụ nữ và hệ vi sinh vật âm đạo. Các tế bào niêm mạc âm đạo tiết ra glycogen dưới ảnh hưởng của estrogen. Lactobacilli, chiếm ưu thế trong hệ vi sinh vật âm đạo khỏe mạnh, sử dụng glycogen này làm nguồn năng lượng và sản xuất axit lactic như một sản phẩm phụ của quá trình trao đổi chất. Axit lactic giải phóng ion hydro (H+) vào môi trường âm đạo, làm tăng nồng độ ion hydro và do đó làm giảm độ pH, tạo ra môi trường axit. Môi trường axit này ức chế sự phát triển của nhiều loại vi sinh vật gây bệnh, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chính Lactobacilli, tạo thành một vòng phản hồi tích cực giúp duy trì sự cân bằng hệ sinh thái âm đạo và độ pH ổn định.

Chức năng của Độ pH âm đạo

Bảo vệ chống nhiễm trùng

Chức năng chính của độ pH âm đạo axit là bảo vệ âm đạo khỏi nhiễm trùng. Môi trường axit là một hàng rào tự nhiên ức chế sự phát triển quá mức của nhiều loại vi khuẩn, nấm men và các vi sinh vật gây bệnh khác. Độ pH thấp tạo ra một môi trường khắc nghiệt mà nhiều mầm bệnh không thể tồn tại hoặc phát triển mạnh, giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng âm đạo như viêm âm đạo do vi khuẩn, nhiễm nấm men và viêm âm đạo do trichomonas. Độ pH axit cũng hỗ trợ hoạt động của hệ miễn dịch tại chỗ trong âm đạo.

Ảnh hưởng đến sức khỏe

Độ pH âm đạo bình thường là từ 3,8 đến 4,5. Mức độ này có tính axit nhẹ, tạo ra một môi trường bảo vệ tự nhiên chống lại sự phát triển của vi khuẩn và nấm men có hại. Khi độ pH âm đạo bị mất cân bằng, thường là tăng lên trên 4,5, nó có thể tạo điều kiện cho các vi sinh vật gây bệnh phát triển mạnh, dẫn đến nhiễm trùng và các vấn đề sức khỏe khác. Ngược lại, độ pH quá thấp (dưới 3,8) cũng có thể gây kích ứng và khó chịu.

Bình thường với bất thường

So sánh giữa độ pH âm đạo bình thường và bất thường:

Các bệnh lý liên quan

Khi độ pH âm đạo trở nên bất thường, đặc biệt là khi tăng lên trên 4.5, nó có thể dẫn đến sự phát triển của các bệnh lý sau:

1. Viêm âm đạo do vi khuẩn (Bacterial Vaginosis – BV): Đây là tình trạng nhiễm trùng âm đạo phổ biến nhất, xảy ra khi có sự mất cân bằng của hệ vi sinh vật âm đạo, làm giảm số lượng Lactobacilli và tăng sinh quá mức của các vi khuẩn kỵ khí khác. BV thường liên quan đến độ pH âm đạo tăng cao và gây ra các triệu chứng như dịch tiết âm đạo màu xám hoặc trắng, mùi hôi tanh khó chịu. BV không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), viêm vùng chậu (PID), và các biến chứng thai kỳ.
2. Nhiễm nấm men âm đạo (Vaginal Yeast Infection): Mặc dù nấm men Candida phát triển tốt hơn trong môi trường axit hơn so với vi khuẩn gây BV, nhưng sự thay đổi nhẹ trong độ pH âm đạo có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển quá mức của nấm men, đặc biệt là Candida albicans. Nhiễm nấm men thường gây ra các triệu chứng như ngứa âm đạo dữ dội, rát, dịch tiết âm đạo đặc màu trắng như sữa đông.
3. Viêm âm đạo do Trichomonas (Trichomoniasis): Đây là một bệnh lây truyền qua đường tình dục do ký sinh trùng Trichomonas vaginalis gây ra. Trichomoniasis thường liên quan đến độ pH âm đạo tăng cao và có thể gây ra các triệu chứng như dịch tiết âm đạo màu vàng xanh, có bọt, mùi hôi, ngứa, rát và đau khi đi tiểu hoặc quan hệ tình dục.
4. Viêm âm đạo hiếu khí (Aerobic Vaginitis – AV): Tình trạng này ít phổ biến hơn BV, nhưng cũng liên quan đến sự mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo. Trong AV, có sự tăng sinh của các vi khuẩn hiếu khí như Streptococcus, Staphylococcus, và E. coli, thay vì vi khuẩn kỵ khí như trong BV. AV cũng có thể gây ra độ pH âm đạo cao hơn bình thường và các triệu chứng viêm nhiễm.
5. Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (Sexually Transmitted Infections – STIs): Một số STIs, như lậu và chlamydia, có thể làm thay đổi môi trường âm đạo và ảnh hưởng đến độ pH. Ngoài ra, độ pH âm đạo bất thường do các nguyên nhân khác (như BV) có thể làm tăng nguy cơ nhiễm STIs do làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của âm đạo.
6. Bệnh viêm vùng chậu (Pelvic Inflammatory Disease – PID): PID là một nhiễm trùng của các cơ quan sinh sản nữ, thường do STIs không được điều trị như lậu hoặc chlamydia gây ra. Mặc dù PID không trực tiếp gây ra thay đổi độ pH âm đạo, nhưng các nhiễm trùng ban đầu gây ra PID có thể ảnh hưởng đến môi trường âm đạo.
7. Tăng nguy cơ sinh non: Viêm âm đạo do vi khuẩn (BV) trong thai kỳ có liên quan đến tăng nguy cơ sinh non và các biến chứng thai kỳ khác. Độ pH âm đạo bất thường có thể là một yếu tố góp phần vào nguy cơ này.
8. Tăng nguy cơ nhiễm HIV: Một số nghiên cứu cho thấy rằng phụ nữ bị BV có độ pH âm đạo cao hơn có thể có nguy cơ nhiễm HIV cao hơn nếu tiếp xúc với virus. Môi trường âm đạo không khỏe mạnh có thể làm giảm khả năng bảo vệ chống lại các bệnh lây truyền qua đường tình dục, bao gồm cả HIV.

Chẩn đoán và điều trị khi bất thường

Các phương pháp chẩn đoán

1. Đo độ pH âm đạo: Đây là phương pháp đơn giản và nhanh chóng để kiểm tra độ pH âm đạo. Bác sĩ có thể sử dụng que thử pH hoặc giấy quỳ để lấy mẫu dịch âm đạo và đo độ pH. Kết quả đo độ pH có thể giúp định hướng chẩn đoán ban đầu.
2. Soi tươi dịch âm đạo (Microscopy): Mẫu dịch âm đạo được lấy và soi dưới kính hiển vi để xác định các loại tế bào, vi khuẩn, nấm men hoặc ký sinh trùng. Phương pháp này giúp chẩn đoán viêm âm đạo do vi khuẩn, nhiễm nấm men và trichomoniasis.
3. Xét nghiệm phết tế bào cổ tử cung (Pap smear): Mặc dù Pap smear chủ yếu được sử dụng để sàng lọc ung thư cổ tử cung, nhưng nó cũng có thể phát hiện các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm âm đạo, bao gồm cả nhiễm nấm men.
4. Xét nghiệm khuếch đại axit nucleic (Nucleic Acid Amplification Tests – NAATs): NAATs là các xét nghiệm có độ nhạy cao được sử dụng để phát hiện DNA hoặc RNA của các tác nhân gây bệnh cụ thể, chẳng hạn như Trichomonas vaginalis, Chlamydia trachomatis, và Neisseria gonorrhoeae. NAATs thường được sử dụng để chẩn đoán các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
5. Xét nghiệm nuôi cấy vi khuẩn hoặc nấm: Trong một số trường hợp, nuôi cấy dịch âm đạo có thể được thực hiện để xác định chính xác loại vi khuẩn hoặc nấm gây nhiễm trùng và kháng sinh đồ để lựa chọn kháng sinh phù hợp.

Các phương pháp điều trị

1. Kháng sinh: Kháng sinh được sử dụng để điều trị viêm âm đạo do vi khuẩn (BV), viêm âm đạo hiếu khí (AV) và các bệnh lây truyền qua đường tình dục như trichomoniasis, lậu và chlamydia. Loại kháng sinh và đường dùng (uống, kem bôi âm đạo) sẽ phụ thuộc vào loại nhiễm trùng cụ thể. Ví dụ, metronidazole hoặc clindamycin thường được sử dụng cho BV và trichomoniasis.
2. Thuốc kháng nấm: Thuốc kháng nấm, có sẵn ở dạng kem bôi âm đạo, thuốc đặt âm đạo hoặc thuốc uống, được sử dụng để điều trị nhiễm nấm men âm đạo. Các loại thuốc kháng nấm phổ biến bao gồm clotrimazole, miconazole, fluconazole.
3. Probiotics: Probiotics, đặc biệt là các chủng Lactobacilli, có thể được sử dụng để khôi phục lại sự cân bằng của hệ vi sinh vật âm đạo và duy trì độ pH âm đạo khỏe mạnh. Probiotics có thể được dùng bằng đường uống hoặc đặt âm đạo.
4. Thay đổi lối sống và vệ sinh: Tránh thụt rửa âm đạo, vì nó có thể làm xáo trộn sự cân bằng tự nhiên của hệ vi sinh vật âm đạo và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Sử dụng xà phòng nhẹ và nước để rửa bên ngoài âm hộ, tránh các sản phẩm vệ sinh phụ nữ có mùi thơm hoặc chất tẩy rửa mạnh. Mặc đồ lót cotton thoáng mát.
5. Liệu pháp estrogen tại chỗ: Đối với phụ nữ mãn kinh bị khô âm đạo và thay đổi độ pH do thiếu estrogen, liệu pháp estrogen tại chỗ (kem bôi âm đạo, viên đặt âm đạo) có thể giúp phục hồi độ pH âm đạo axit và cải thiện sức khỏe âm đạo.

Liên kết với các bộ phận khác trong cơ thể

Hệ nội tiết

Hệ nội tiết, đặc biệt là hormone estrogen, có mối liên hệ chặt chẽ với độ pH âm đạo. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ pH axit của âm đạo bằng cách kích thích sản xuất glycogen trong các tế bào biểu mô âm đạo. Glycogen này là nguồn thức ăn cho vi khuẩn Lactobacilli, vi khuẩn sản xuất axit lactic, yếu tố chính tạo ra môi trường axit. Khi nồng độ estrogen giảm, như trong thời kỳ mãn kinh, lượng glycogen trong âm đạo giảm, dẫn đến giảm số lượng Lactobacilli và tăng độ pH âm đạo, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng âm đạo.

Hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch và độ pH âm đạo có mối quan hệ tương hỗ trong việc bảo vệ sức khỏe âm đạo. Độ pH axit của âm đạo là một phần của hệ thống phòng thủ miễn dịch bẩm sinh, giúp ngăn chặn sự xâm nhập và phát triển của mầm bệnh. Môi trường axit tạo ra một rào cản hóa học không thuận lợi cho nhiều vi sinh vật gây bệnh. Ngoài ra, độ pH axit còn hỗ trợ hoạt động của các tế bào miễn dịch tại chỗ trong âm đạo. Ngược lại, hệ miễn dịch cũng giúp duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật âm đạo, từ đó gián tiếp duy trì độ pH ổn định. Khi hệ miễn dịch suy yếu, sự cân bằng này có thể bị phá vỡ, dẫn đến thay đổi độ pH và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Mọi người cũng hỏi

1. Độ pH âm đạo bao nhiêu là bình thường?

Độ pH âm đạo bình thường và khỏe mạnh nằm trong khoảng từ 3,8 đến 4,5. Phạm vi này có tính axit nhẹ. Độ pH này được duy trì chủ yếu bởi vi khuẩn Lactobacilli, sản xuất axit lactic, tạo ra môi trường bảo vệ tự nhiên chống lại sự phát triển quá mức của vi khuẩn và nấm men có hại. Sự dao động nhẹ trong phạm vi này có thể xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc do các yếu tố khác, nhưng độ pH lý tưởng vẫn là trong khoảng 3,8-4,5 để duy trì sức khỏe âm đạo tốt.

2. Điều gì gây ra độ pH âm đạo cao?

Độ pH âm đạo cao, tức là trên 4,5, có thể do nhiều yếu tố gây ra, phổ biến nhất là viêm âm đạo do vi khuẩn (BV), một tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo. Thụt rửa âm đạo cũng có thể làm tăng độ pH bằng cách loại bỏ Lactobacilli và làm thay đổi môi trường âm đạo. Quan hệ tình dục không an toàn có thể đưa vi khuẩn và tinh dịch (có tính kiềm) vào âm đạo, tạm thời làm tăng độ pH. Nhiễm trichomonas, một bệnh lây truyền qua đường tình dục, cũng liên quan đến độ pH cao. Ngoài ra, sự suy giảm estrogen trong thời kỳ mãn kinh có thể làm giảm axit lactic và tăng độ pH âm đạo.

3. Làm thế nào để giảm độ pH âm đạo một cách tự nhiên?

Để giảm độ pH âm đạo một cách tự nhiên, điều quan trọng là phải duy trì một hệ vi sinh vật âm đạo khỏe mạnh. Probiotics chứa Lactobacilli có thể giúp khôi phục và duy trì sự cân bằng này, có thể dùng đường uống hoặc đặt âm đạo. Ăn thực phẩm giàu probiotic như sữa chua cũng có thể hỗ trợ. Tránh thụt rửa âm đạo vì nó làm mất cân bằng hệ vi sinh vật tự nhiên. Duy trì vệ sinh vùng kín đúng cách bằng cách rửa nhẹ nhàng bằng nước sạch và xà phòng dịu nhẹ, tránh các sản phẩm có mùi thơm hoặc hóa chất mạnh. Nếu bạn nghi ngờ nhiễm trùng hoặc độ pH âm đạo cao, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị thích hợp thay vì chỉ dựa vào các biện pháp tự nhiên.

4. Độ pH âm đạo cao có nguy hiểm không?

Độ pH âm đạo cao có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Môi trường âm đạo ít axit hơn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn và nấm men có hại, dẫn đến các bệnh nhiễm trùng như viêm âm đạo do vi khuẩn (BV) và nhiễm nấm men. BV không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), viêm vùng chậu (PID), và các biến chứng thai kỳ như sinh non. Độ pH âm đạo cao cũng có thể gây khó chịu, ngứa, rát và dịch tiết âm đạo bất thường. Do đó, việc duy trì độ pH âm đạo cân bằng là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe sinh sản và tổng thể của phụ nữ.

5. Làm thế nào để kiểm tra độ pH âm đạo tại nhà?

Bạn có thể kiểm tra độ pH âm đạo tại nhà bằng cách sử dụng bộ dụng cụ kiểm tra độ pH âm đạo có bán sẵn tại các hiệu thuốc hoặc trực tuyến. Các bộ dụng cụ này thường bao gồm que thử pH hoặc giấy quỳ. Để sử dụng, bạn nhẹ nhàng đưa que thử hoặc giấy quỳ vào âm đạo, chạm vào thành âm đạo khoảng 1-2 inch (2,5-5 cm) trong vài giây, sau đó lấy ra và so sánh màu sắc trên que thử với bảng màu đi kèm để xác định độ pH. Nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của từng bộ dụng cụ để đảm bảo kết quả chính xác. Nếu kết quả cho thấy độ pH bất thường hoặc bạn có bất kỳ triệu chứng nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và tư vấn chính xác.

6. Quan hệ tình dục có ảnh hưởng đến độ pH âm đạo không?

Có, quan hệ tình dục có thể ảnh hưởng đến độ pH âm đạo. Tinh dịch có tính kiềm, với độ pH khoảng 7,0 – 8,5, cao hơn nhiều so với độ pH axit bình thường của âm đạo. Khi tinh dịch xâm nhập vào âm đạo, nó có thể tạm thời làm tăng độ pH âm đạo. Tuy nhiên, ở phụ nữ khỏe mạnh, âm đạo thường có khả năng tự điều chỉnh lại độ pH về mức bình thường trong vòng vài giờ sau khi quan hệ tình dục. Việc thụt rửa âm đạo sau khi quan hệ tình dục để “làm sạch” thực sự có thể gây hại nhiều hơn lợi, vì nó có thể làm xáo trộn sự cân bằng tự nhiên của hệ vi sinh vật âm đạo và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

7. Độ pH âm đạo thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt như thế nào?

Độ pH âm đạo có thể thay đổi nhẹ trong suốt chu kỳ kinh nguyệt do sự biến động của hormone. Trong giai đoạn nang trứng (trước khi rụng trứng), nồng độ estrogen tăng lên, thúc đẩy sản xuất glycogen và hỗ trợ sự phát triển của Lactobacilli, giúp duy trì độ pH axit. Gần thời điểm rụng trứng, độ pH có thể hơi tăng lên một chút, có thể tạo điều kiện thuận lợi hơn cho tinh trùng sống sót. Trong thời kỳ kinh nguyệt, máu kinh có độ pH trung tính (khoảng 7,4), có thể làm tăng độ pH âm đạo tạm thời. Sau khi kinh nguyệt kết thúc, độ pH thường trở lại mức axit bình thường. Những thay đổi này thường là nhỏ và không gây ra vấn đề ở phụ nữ khỏe mạnh.

8. Dấu hiệu của độ pH âm đạo không cân bằng là gì?

Dấu hiệu của độ pH âm đạo không cân bằng có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây mất cân bằng, nhưng các triệu chứng phổ biến bao gồm dịch tiết âm đạo bất thường về màu sắc, mùi hoặc lượng. Dịch tiết có thể có màu xám, trắng, vàng hoặc xanh, và có thể có mùi hôi tanh hoặc mùi khó chịu khác. Ngứa âm đạo, rát, kích ứng và đau hoặc khó chịu khi quan hệ tình dục hoặc đi tiểu cũng là những dấu hiệu thường gặp. Trong một số trường hợp, có thể không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của viêm âm đạo do vi khuẩn. Bất kỳ thay đổi nào về dịch tiết âm đạo hoặc sự xuất hiện của các triệu chứng khó chịu nên được kiểm tra bởi bác sĩ để xác định nguyên nhân và điều trị thích hợp.

9. Độ pH âm đạo thấp có tốt không?

Độ pH âm đạo hơi axit là bình thường và có lợi, giúp bảo vệ âm đạo khỏi nhiễm trùng. Tuy nhiên, độ pH quá thấp (dưới 3,5) có thể gây kích ứng và khó chịu. Mặc dù độ pH âm đạo quá thấp ít phổ biến hơn độ pH cao, nhưng nó có thể xảy ra do thụt rửa quá mức bằng dung dịch axit hoặc sử dụng quá nhiều sản phẩm vệ sinh phụ nữ có tính axit. Trong một số trường hợp hiếm hoi, nó có thể liên quan đến các tình trạng y tế khác. Nếu bạn nghi ngờ độ pH âm đạo quá thấp và gặp các triệu chứng khó chịu, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được đánh giá và tư vấn.

10. Stress có ảnh hưởng đến độ pH âm đạo không?

Stress có thể gián tiếp ảnh hưởng đến độ pH âm đạo, mặc dù không phải là yếu tố trực tiếp. Stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và hệ nội tiết, có khả năng làm thay đổi môi trường âm đạo. Stress có thể dẫn đến thay đổi hormone, có thể ảnh hưởng đến lượng glycogen trong âm đạo và do đó ảnh hưởng đến sự phát triển của Lactobacilli và độ pH. Ngoài ra, stress có thể ảnh hưởng đến thói quen vệ sinh cá nhân và sức khỏe tổng thể, những yếu tố này cũng có thể tác động đến độ pH âm đạo. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để làm rõ mối liên hệ trực tiếp và cơ chế cụ thể giữa stress và độ pH âm đạo.

Tài liệu tham khảo về Độ pH âm đạo

• Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC): Cung cấp thông tin về viêm âm đạo do vi khuẩn và các bệnh nhiễm trùng âm đạo khác.
• Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Đưa ra các hướng dẫn về chăm sóc sức khỏe sinh sản, bao gồm cả sức khỏe âm đạo.
• National Institutes of Health (NIH): Nghiên cứu và thông tin y tế về sức khỏe phụ nữ, bao gồm các bệnh nhiễm trùng âm đạo và hệ vi sinh vật âm đạo.
• Sách giáo khoa Sản phụ khoa: Ví dụ như “Williams Gynecology” hoặc “Novak’s Gynecology”, cung cấp thông tin chi tiết về sinh lý và bệnh lý âm đạo.
• Các nghiên cứu khoa học trên PubMed: Tìm kiếm các nghiên cứu về “vaginal pH”, “vaginal microbiota”, “bacterial vaginosis”, “yeast infection” để có thông tin chuyên sâu và cập nhật.
• American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG): Cung cấp hướng dẫn và tài liệu cho bác sĩ sản phụ khoa về sức khỏe âm đạo và các bệnh nhiễm trùng phụ khoa.