Cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?

Cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?

Cơn thiếu máu não thoáng qua (Transient Ischemic Attack – TIA) là tình trạng xảy ra khi lưu lượng máu lên não bị gián đoạn tạm thời. Sự gián đoạn này có thể gây ra các triệu chứng tương tự như đột quỵ, nhưng chúng thường chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn, thường là vài phút đến dưới 1 giờ, và hiếm khi kéo dài hơn 24 giờ. TIA thường được xem như một dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ.

TIA không gây tổn thương não vĩnh viễn như đột quỵ, nhưng nó là một dấu hiệu nghiêm trọng cho thấy có vấn đề về mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ thực sự trong tương lai. Theo thống kê, có đến 10-15% số người bị TIA sẽ bị đột quỵ trong vòng 3 tháng tới, và khoảng một nửa số đột quỵ này xảy ra trong vòng 48 giờ sau TIA.

Nguyên nhân gây ra Cơn thiếu máu não thoáng qua

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua là sự tắc nghẽn tạm thời của mạch máu cung cấp máu cho não. Sự tắc nghẽn này thường do cục máu đông hoặc mảnh vụn xơ vữa động mạch gây ra.

Nguyên nhân

Cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra khi lưu lượng máu đến một phần não bị chặn lại trong thời gian ngắn. Điều này thường là do:

• Thuyên tắc mạch: Cục máu đông hình thành ở một nơi khác trong cơ thể (thường là tim hoặc động mạch lớn ở ngực và cổ), di chuyển theo dòng máu và mắc kẹt trong mạch máu não.
• Huyết khối tại chỗ: Mảng xơ vữa (chất béo tích tụ) trong động mạch não bị vỡ ra, tạo thành cục máu đông và gây tắc nghẽn ngay tại vị trí đó.
• Hẹp động mạch: Các động mạch dẫn máu lên não bị hẹp do xơ vữa động mạch, làm giảm lưu lượng máu đến não.

Cơ chế

Cơ chế chính gây ra TIA là sự gián đoạn tạm thời lưu lượng máu đến não, dẫn đến thiếu oxy và glucose cần thiết cho hoạt động của tế bào não. Khi lưu lượng máu được phục hồi nhanh chóng, các triệu chứng sẽ biến mất và không gây tổn thương não vĩnh viễn. Tuy nhiên, sự gián đoạn này cho thấy hệ thống mạch máu đang có vấn đề và cần được can thiệp để ngăn ngừa các biến cố nghiêm trọng hơn.

Triệu chứng của Cơn thiếu máu não thoáng qua

Triệu chứng phổ biến

Các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua rất đa dạng và phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Do là thoáng qua nên các triệu chứng này thường đến đột ngột và biến mất nhanh chóng. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến:

• Yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể: Thường xảy ra ở mặt, tay hoặc chân, đặc biệt là ở một bên của cơ thể.
• Khó nói hoặc khó hiểu lời nói: Có thể bị nói lắp, nói ngọng hoặc khó khăn trong việc tìm từ diễn đạt.
• Mất thị lực thoáng qua ở một hoặc cả hai mắt: Có thể bị mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực hoàn toàn trong một thời gian ngắn.
• Chóng mặt, mất thăng bằng hoặc phối hợp vận động kém: Cảm thấy loạng choạng, khó giữ thăng bằng hoặc vụng về khi di chuyển.
• Đau đầu dữ dội, đột ngột: Mặc dù ít phổ biến hơn, nhưng đau đầu dữ dội có thể là một triệu chứng của TIA, đặc biệt khi đi kèm với các triệu chứng thần kinh khác.

Trường hợp đặc biệt

Trong một số trường hợp, TIA có thể biểu hiện các triệu chứng ít điển hình hơn, bao gồm:

• Lú lẫn hoặc mất ý thức thoáng qua: Cảm thấy bối rối, mất phương hướng hoặc ngất xỉu trong thời gian ngắn.
• Mất trí nhớ tạm thời: Khó nhớ lại các sự kiện vừa xảy ra hoặc quên mất thông tin quen thuộc.
• Thay đổi hành vi hoặc nhân cách đột ngột: Trở nên kích động, cáu kỉnh hoặc có những hành vi bất thường khác.

Các biến chứng của Cơn thiếu máu não thoáng qua

Mặc dù cơn thiếu máu não thoáng qua không gây tổn thương não vĩnh viễn, nhưng biến chứng nguy hiểm nhất của nó là làm tăng nguy cơ đột quỵ thực sự.

Đột quỵ

TIA được xem là dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ. Sau khi bị TIA, nguy cơ đột quỵ tăng lên đáng kể, đặc biệt là trong vòng vài ngày đến vài tuần đầu. Đột quỵ có thể gây ra các tổn thương não vĩnh viễn, dẫn đến tàn tật, suy giảm chức năng thần kinh, thậm chí tử vong.

Đối tượng nguy cơ mắc Cơn thiếu máu não thoáng qua

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

Nguy cơ mắc cơn thiếu máu não thoáng qua tăng lên theo tuổi tác. Người lớn tuổi có nguy cơ cao hơn so với người trẻ. Nam giới có xu hướng mắc TIA cao hơn một chút so với nữ giới, tuy nhiên sự khác biệt này giảm dần sau tuổi mãn kinh ở phụ nữ.

• Người trên 55 tuổi: Tuổi tác là một yếu tố nguy cơ quan trọng, nguy cơ tăng đáng kể sau độ tuổi này.
• Nam giới: Có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn một chút so với nữ giới trong độ tuổi trung niên.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

Ngoài tuổi tác và giới tính, còn có nhiều yếu tố nguy cơ khác làm tăng khả năng mắc cơn thiếu máu não thoáng qua, bao gồm:

• Tiền sử bản thân hoặc gia đình bị đột quỵ hoặc TIA: Nếu bạn hoặc người thân trong gia đình đã từng bị đột quỵ hoặc TIA, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
• Tăng huyết áp: Huyết áp cao không kiểm soát gây áp lực lên thành mạch máu, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và hình thành cục máu đông.
• Rối loạn lipid máu (mỡ máu cao): Cholesterol cao và triglyceride cao góp phần vào quá trình xơ vữa động mạch.
• Đái tháo đường: Bệnh tiểu đường làm tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Bệnh tim mạch: Các bệnh lý tim mạch như rung nhĩ, bệnh van tim, suy tim làm tăng nguy cơ thuyên tắc mạch.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá gây tổn thương mạch máu, tăng huyết áp và làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Thừa cân, béo phì: Tăng cân quá mức làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nền như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và đái tháo đường.
• Ít vận động thể chất: Lối sống ít vận động làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và các yếu tố nguy cơ khác của TIA.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, cholesterol và muối làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và tăng huyết áp.
• Lạm dụng rượu bia: Uống quá nhiều rượu bia có thể làm tăng huyết áp và rối loạn nhịp tim, tăng nguy cơ TIA.
• Sử dụng ma túy: Một số loại ma túy, đặc biệt là cocaine và methamphetamine, có thể gây co thắt mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ và TIA.
• Rối loạn đông máu: Các tình trạng rối loạn đông máu làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Viêm mạch máu: Các bệnh viêm mạch máu có thể gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu não.
• Dị tật mạch máu não: Các dị tật bẩm sinh hoặc mắc phải của mạch máu não có thể làm tăng nguy cơ TIA.
• Migraine kèm theo aura: Một số nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa migraine kèm theo aura và tăng nguy cơ TIA.
• Thuốc tránh thai đường uống (ở phụ nữ hút thuốc lá và trên 35 tuổi): Thuốc tránh thai có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, đặc biệt ở phụ nữ hút thuốc lá và trên 35 tuổi.

Phòng ngừa Cơn thiếu máu não thoáng qua

Phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được.

Kiểm soát huyết áp

Duy trì huyết áp ổn định ở mức khuyến nghị (thường là dưới 130/80 mmHg) thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, giảm căng thẳng và sử dụng thuốc khi cần thiết.

Kiểm soát cholesterol

Thực hiện chế độ ăn ít chất béo bão hòa và cholesterol, tăng cường chất xơ, tập thể dục và sử dụng thuốc khi cần thiết để duy trì mức cholesterol và triglyceride trong giới hạn bình thường.

Kiểm soát đường huyết

Đối với người bệnh đái tháo đường, cần kiểm soát đường huyết chặt chẽ thông qua chế độ ăn, tập thể dục và thuốc để giảm nguy cơ tổn thương mạch máu.

Bỏ hút thuốc lá

Ngừng hút thuốc lá là biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe mạch máu và giảm nguy cơ TIA và đột quỵ.

Duy trì cân nặng hợp lý

Kiểm soát cân nặng và duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) ở mức khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống cân đối và tập thể dục.

Tập thể dục thường xuyên

Vận động thể chất đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày và hầu hết các ngày trong tuần, giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ TIA.

Chế độ ăn uống lành mạnh

Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá và các loại thịt nạc. Hạn chế chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, cholesterol, muối và đường.

Hạn chế rượu bia

Uống rượu bia có mức độ hoặc tốt nhất là tránh hoàn toàn.

Điều trị các bệnh lý nền

Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý nền như bệnh tim mạch, rung nhĩ, rối loạn đông máu, viêm mạch máu để giảm nguy cơ TIA.

Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc để phòng ngừa TIA, như thuốc chống kết tập tiểu cầu (aspirin, clopidogrel) hoặc thuốc chống đông máu (warfarin, các thuốc chống đông máu đường uống thế hệ mới) tùy thuộc vào nguyên nhân và yếu tố nguy cơ cụ thể.

Chẩn đoán Cơn thiếu máu não thoáng qua

Chẩn đoán cơn thiếu máu não thoáng qua thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định nguyên nhân và loại trừ các bệnh lý khác.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử, tiền sử bệnh và khám thần kinh toàn diện để đánh giá các triệu chứng và chức năng thần kinh.

Chẩn đoán hình ảnh não

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh não giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây ra triệu chứng tương tự và xác định các tổn thương não (nếu có). Các kỹ thuật thường được sử dụng bao gồm:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) não: Giúp loại trừ xuất huyết não và các khối u.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) não: Nhạy cảm hơn trong việc phát hiện các tổn thương não nhỏ và các bất thường mạch máu.
• Siêu âm Doppler mạch máu não và mạch máu cảnh: Đánh giá lưu lượng máu và phát hiện hẹp động mạch cảnh và động mạch não.
• Chụp mạch máu não (CTA hoặc MRA): Cung cấp hình ảnh chi tiết về mạch máu não để phát hiện hẹp, tắc nghẽn hoặc dị dạng mạch máu.

Điện tâm đồ (ECG) và siêu âm tim

Để phát hiện các bệnh lý tim mạch có thể là nguyên nhân gây thuyên tắc mạch.

Xét nghiệm máu

Các xét nghiệm máu có thể được thực hiện để đánh giá các yếu tố nguy cơ như rối loạn lipid máu, đường huyết, chức năng đông máu và các dấu hiệu viêm.

Điều trị Cơn thiếu máu não thoáng qua

Phương pháp y khoa

Mục tiêu điều trị cơn thiếu máu não thoáng qua là ngăn ngừa đột quỵ thực sự. Điều trị thường bao gồm:

• Thuốc chống kết tập tiểu cầu: Aspirin, clopidogrel hoặc ticagrelor thường được sử dụng để ngăn ngừa hình thành cục máu đông.
• Thuốc chống đông máu: Warfarin, dabigatran, rivaroxaban, apixaban hoặc edoxaban có thể được chỉ định cho những bệnh nhân có nguy cơ thuyên tắc mạch cao, chẳng hạn như rung nhĩ.
• Thuốc hạ huyết áp: Kiểm soát huyết áp cao là rất quan trọng để ngăn ngừa đột quỵ.
• Thuốc hạ cholesterol: Statin và các thuốc khác có thể được sử dụng để giảm cholesterol và ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
• Phẫu thuật hoặc can thiệp mạch máu: Trong một số trường hợp, phẫu thuật cắt bỏ mảng xơ vữa động mạch cảnh (endarterectomy) hoặc nong mạch và đặt stent có thể được thực hiện để điều trị hẹp động mạch cảnh nặng.

Lối sống hỗ trợ

Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và phòng ngừa tái phát TIA và đột quỵ:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá và thịt nạc. Hạn chế chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, cholesterol, muối và đường.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động thể chất đều đặn giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ đột quỵ.
• Bỏ hút thuốc lá: Ngừng hút thuốc lá là rất quan trọng để bảo vệ mạch máu.
• Giảm cân (nếu thừa cân hoặc béo phì): Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm các yếu tố nguy cơ tim mạch.
• Kiểm soát căng thẳng: Học cách quản lý căng thẳng thông qua các kỹ thuật thư giãn, yoga hoặc thiền định.

Lưu ý khi điều trị

Khi điều trị cơn thiếu máu não thoáng qua, cần lưu ý:

• Tuân thủ chặt chẽ chỉ định của bác sĩ: Uống thuốc đúng liều lượng và thời gian theo hướng dẫn.
• Theo dõi các triệu chứng: Báo cáo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ triệu chứng mới hoặc triệu chứng cũ tái phát.
• Tái khám định kỳ: Đến gặp bác sĩ theo lịch hẹn để theo dõi tình trạng sức khỏe và điều chỉnh điều trị khi cần thiết.
• Thay đổi lối sống lâu dài: Duy trì lối sống lành mạnh là chìa khóa để phòng ngừa tái phát TIA và đột quỵ trong tương lai.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

Cơn thiếu máu não thoáng qua có thể có triệu chứng tương tự với một số bệnh lý khác, dễ gây nhầm lẫn trong chẩn đoán:

• Đột quỵ: Đột quỵ có các triệu chứng tương tự TIA nhưng kéo dài hơn và gây tổn thương não vĩnh viễn.
• Migraine với aura: Một số triệu chứng của migraine aura (rối loạn thị giác, tê bì) có thể giống TIA.
• Động kinh cục bộ: Một số cơn động kinh cục bộ có thể gây yếu liệt hoặc rối loạn cảm giác thoáng qua.
• Hạ đường huyết: Hạ đường huyết có thể gây ra các triệu chứng thần kinh như yếu tay chân, lú lẫn, chóng mặt.
• Rối loạn tiền đình: Các vấn đề về tiền đình có thể gây chóng mặt, mất thăng bằng.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Cơn thiếu máu não thoáng qua có nguy hiểm không?

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) không gây tổn thương não vĩnh viễn như đột quỵ, nhưng nó cực kỳ nguy hiểm vì nó là một dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ. Khoảng 10-15% số người bị TIA sẽ bị đột quỵ thực sự trong vòng 3 tháng tới. Do đó, TIA cần được xem là một tình trạng cấp cứu y tế và cần được đánh giá và điều trị kịp thời để ngăn ngừa đột quỵ và các biến chứng nghiêm trọng khác.

Cơn thiếu máu não thoáng qua kéo dài bao lâu?

Các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) thường rất ngắn ngủi, thường chỉ kéo dài từ vài phút đến dưới 1 giờ. Trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng sẽ biến mất hoàn toàn trong vòng 1 giờ. Hiếm khi các triệu chứng TIA kéo dài hơn 24 giờ. Nếu các triệu chứng thần kinh kéo dài hơn 24 giờ, thì đó thường được coi là đột quỵ chứ không phải TIA.

Làm thế nào để phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua?

Phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) tập trung vào việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm duy trì huyết áp ổn định, kiểm soát cholesterol và đường huyết, bỏ hút thuốc lá, duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên, ăn uống lành mạnh, hạn chế rượu bia và điều trị các bệnh lý nền như bệnh tim mạch và rối loạn đông máu. Khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ các chỉ định của bác sĩ cũng rất quan trọng.

Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?

Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) rất đa dạng và phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Các triệu chứng phổ biến bao gồm yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể, khó nói hoặc khó hiểu lời nói, mất thị lực thoáng qua ở một hoặc cả hai mắt, chóng mặt, mất thăng bằng và đau đầu dữ dội. Vì các triệu chứng TIA thoáng qua và biến mất nhanh chóng, nên nhiều người có thể chủ quan bỏ qua, điều này rất nguy hiểm vì TIA là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ.

Khi bị cơn thiếu máu não thoáng qua cần làm gì?

Khi nghi ngờ bị cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), điều quan trọng nhất là phải hành động nhanh chóng và coi đây là một tình huống cấp cứu y tế. Gọi cấp cứu ngay lập tức hoặc đến bệnh viện gần nhất càng sớm càng tốt. Không nên chủ quan hoặc chờ đợi xem triệu chứng có tự hết hay không. Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán và điều trị kịp thời để ngăn ngừa đột quỵ và các biến chứng nguy hiểm khác.

Tài liệu tham khảo về Cơn thiếu máu não thoáng qua

• National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS)
• American Heart Association (AHA)
• World Stroke Organization (WSO)
• Mayo Clinic
• National Health Service (NHS)