Còn ống động mạch

Còn ống động mạch là gì?

Còn ống động mạch (Patent Ductus Arteriosus – PDA) là một dị tật tim bẩm sinh, xảy ra khi ống động mạch (ống thông giữa động mạch chủ và động mạch phổi) không tự đóng lại sau sinh như bình thường. Ống động mạch đóng vai trò quan trọng trong tuần hoàn máu của thai nhi, cho phép máu đi từ động mạch phổi đến động mạch chủ, bỏ qua phổi chưa hoạt động. Sau khi sinh, khi phổi bắt đầu hoạt động, ống động mạch thường sẽ đóng lại trong vòng vài ngày hoặc vài tuần. Nếu ống động mạch không đóng, nó sẽ gây ra những ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe.

Nếu không được điều trị, PDA có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như suy tim, tăng áp phổi và viêm nội tâm mạc nhiễm trùng. Theo thống kê, PDA chiếm khoảng 5-10% tổng số các bệnh tim bẩm sinh.

Nguyên nhân gây ra Còn ống động mạch

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác gây ra PDA vẫn chưa được biết đầy đủ, nhưng có một số yếu tố được xác định là làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Sinh non: Trẻ sinh non có nguy cơ cao mắc PDA hơn trẻ sinh đủ tháng. Ống động mạch có thể không đóng tự nhiên ở trẻ sinh non do sự phát triển chưa hoàn thiện của cơ và các mô xung quanh ống động mạch.
• Các vấn đề trong thai kỳ: Một số vấn đề sức khỏe của mẹ trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ PDA ở trẻ, bao gồm nhiễm rubella trong thai kỳ.
• Yếu tố di truyền: Một số hội chứng di truyền, như hội chứng Down, có liên quan đến tăng nguy cơ mắc PDA.

Triệu chứng của Còn ống động mạch

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng của PDA có thể khác nhau tùy thuộc vào kích thước của ống động mạch còn lại và lượng máu bất thường đi qua nó. Một số trẻ có PDA nhỏ có thể không có triệu chứng rõ ràng, trong khi những trẻ khác có thể có các triệu chứng sau:

• Khó thở hoặc thở nhanh: Do tim và phổi phải làm việc nhiều hơn để bù đắp cho lưu lượng máu bất thường.
• Bú kém hoặc bỏ bú: Trẻ có thể mệt mỏi khi bú do tim làm việc quá sức.
• Chậm lớn hoặc không tăng cân: Do trẻ không nhận đủ dinh dưỡng vì bú kém và cơ thể phải tiêu hao nhiều năng lượng hơn.
• Ra mồ hôi khi ăn hoặc khóc: Đây là dấu hiệu của việc cơ thể đang gắng sức.
• Mệt mỏi: Trẻ có thể dễ bị mệt và ít hoạt động hơn bình thường.
• Tiếng thổi tim: Âm thanh bất thường nghe được khi bác sĩ nghe tim bằng ống nghe.

Triệu chứng theo mức độ

Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng PDA có thể khác nhau:

Các biến chứng của Còn ống động mạch

Nếu không được điều trị, PDA có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng:

Suy tim

Lưu lượng máu tăng lên phổi và trở về tim có thể gây quá tải cho tim, dẫn đến suy tim. Suy tim khiến tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Tăng áp phổi

Lưu lượng máu tăng lên phổi có thể làm tăng áp lực trong các động mạch phổi, dẫn đến tăng áp phổi. Tăng áp phổi lâu dài có thể gây tổn thương vĩnh viễn mạch máu phổi.

Viêm nội tâm mạc nhiễm trùng

PDA có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nội tâm mạc (lớp lót bên trong tim) do dòng máu chảy rối loạn tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển.

Đối tượng nguy cơ mắc Còn ống động mạch

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

Trẻ sinh non là đối tượng có nguy cơ cao nhất mắc PDA. Tỷ lệ PDA ở trẻ sinh non càng cao khi tuổi thai càng nhỏ. Không có sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ mắc PDA giữa bé trai và bé gái.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Mẹ mắc rubella trong thai kỳ: Nhiễm rubella trong 3 tháng đầu thai kỳ có thể làm tăng đáng kể nguy cơ PDA ở trẻ.
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim bẩm sinh: Yếu tố di truyền có thể đóng vai trò nhất định trong việc tăng nguy cơ PDA.
• Hội chứng Down và các hội chứng di truyền khác: Trẻ mắc các hội chứng di truyền này có nguy cơ cao mắc các dị tật tim bẩm sinh, bao gồm cả PDA.
• Sống ở vùng cao: Trẻ sinh ra và lớn lên ở vùng cao có nguy cơ PDA cao hơn do tình trạng thiếu oxy mãn tính có thể ảnh hưởng đến việc đóng ống động mạch.

Phòng ngừa Còn ống động mạch

Không có biện pháp phòng ngừa PDA cụ thể, vì nguyên nhân gây bệnh thường liên quan đến các yếu tố không thể kiểm soát được như sinh non. Tuy nhiên, việc chăm sóc sức khỏe tốt trong thai kỳ có thể giúp giảm nguy cơ dị tật tim bẩm sinh nói chung:

Chăm sóc tiền sản tốt

Khám thai định kỳ và tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ giúp phát hiện sớm và quản lý các vấn đề sức khỏe của mẹ, có thể gián tiếp giảm nguy cơ dị tật tim bẩm sinh ở trẻ.

Tiêm phòng rubella

Tiêm phòng rubella trước khi mang thai giúp ngăn ngừa nhiễm rubella trong thai kỳ, một yếu tố nguy cơ gây PDA.

Tránh các chất gây hại trong thai kỳ

Tránh hút thuốc, uống rượu và sử dụng các chất kích thích khác trong thai kỳ để giảm nguy cơ dị tật bẩm sinh nói chung.

Chẩn đoán Còn ống động mạch

PDA thường được chẩn đoán sau khi sinh. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

Khám sức khỏe

Bác sĩ có thể nghe thấy tiếng thổi tim khi khám sức khỏe định kỳ cho trẻ sơ sinh.

Siêu âm tim (Echocardiography)

Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất PDA. Siêu âm tim sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh chi tiết về tim và các mạch máu, cho phép bác sĩ xác định kích thước PDA và đánh giá lưu lượng máu qua ống động mạch.

Điện tâm đồ (ECG)

ECG đo hoạt động điện của tim và có thể giúp phát hiện các dấu hiệu của tim bị căng thẳng hoặc phì đại do PDA.

X-quang ngực

X-quang ngực có thể cho thấy tim to hoặc các dấu hiệu khác của suy tim hoặc tăng lưu lượng máu lên phổi.

Điều trị Còn ống động mạch

Phương pháp y khoa

• Theo dõi: PDA nhỏ không gây triệu chứng có thể tự đóng lại theo thời gian và chỉ cần theo dõi định kỳ.
• Thuốc: Đối với trẻ sinh non, thuốc như Indomethacin hoặc Ibuprofen có thể được sử dụng để kích thích đóng ống động mạch.
• Thông tim can thiệp: Phương pháp này được sử dụng để đóng PDA bằng cách đưa ống thông nhỏ qua mạch máu đến tim và sử dụng các thiết bị chuyên dụng (như coil hoặc dù) để bít ống động mạch.
• Phẫu thuật: Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể cần thiết để đóng PDA, đặc biệt là khi thông tim can thiệp không thành công hoặc không phù hợp. Phẫu thuật thường bao gồm việc thắt hoặc cắt ống động mạch.

Lưu ý khi điều trị

• Theo dõi sát sao: Sau khi điều trị PDA, trẻ cần được theo dõi tim mạch định kỳ để đảm bảo ống động mạch đã đóng hoàn toàn và không có biến chứng nào xảy ra.
• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Tuân thủ đúng lịch tái khám, uống thuốc (nếu có) và các hướng dẫn khác của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất.
• Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt hợp lý: Đảm bảo trẻ có chế độ dinh dưỡng đầy đủ và môi trường sống lành mạnh để hỗ trợ quá trình phục hồi.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Thông liên thất (VSD): Là một dị tật tim bẩm sinh phổ biến khác, trong đó có một lỗ thông bất thường giữa hai tâm thất của tim.
• Thông liên nhĩ (ASD): Tương tự như VSD, nhưng lỗ thông nằm giữa hai tâm nhĩ của tim.
• Hẹp eo động mạch chủ (CoA): Là tình trạng động mạch chủ bị hẹp lại, gây cản trở dòng máu từ tim đến các phần còn lại của cơ thể.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Còn ống động mạch có nguy hiểm không?

Còn ống động mạch (PDA) có thể nguy hiểm nếu không được điều trị, đặc biệt là PDA kích thước lớn. PDA có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy tim, tăng áp phổi và viêm nội tâm mạc nhiễm trùng. Tuy nhiên, với chẩn đoán và điều trị kịp thời, hầu hết trẻ em mắc PDA có thể có cuộc sống khỏe mạnh bình thường. Mức độ nguy hiểm của PDA phụ thuộc vào kích thước của ống động mạch còn lại và các vấn đề sức khỏe khác của trẻ.

Còn ống động mạch ở trẻ sơ sinh có tự đóng được không?

Có, trong một số trường hợp, đặc biệt là với PDA nhỏ ở trẻ sinh đủ tháng, ống động mạch có thể tự đóng lại trong vài tháng đầu đời. Tuy nhiên, ở trẻ sinh non hoặc trẻ có PDA kích thước lớn hơn, khả năng tự đóng lại thấp hơn và thường cần can thiệp y tế để đóng ống động mạch. Bác sĩ sẽ theo dõi tình trạng của trẻ và quyết định phương pháp điều trị phù hợp dựa trên kích thước PDA và triệu chứng của trẻ.

Điều trị còn ống động mạch bằng phương pháp nào?

Các phương pháp điều trị PDA bao gồm theo dõi, dùng thuốc, thông tim can thiệp và phẫu thuật. Đối với trẻ sinh non, thuốc như Indomethacin hoặc Ibuprofen có thể được sử dụng để kích thích đóng ống động mạch. Thông tim can thiệp là phương pháp phổ biến để đóng PDA ở trẻ lớn và người lớn, sử dụng ống thông và thiết bị chuyên dụng để bít ống động mạch. Phẫu thuật có thể cần thiết trong một số trường hợp nhất định. Phương pháp điều trị cụ thể sẽ được bác sĩ tim mạch lựa chọn dựa trên tình trạng bệnh nhân.

Chi phí điều trị còn ống động mạch là bao nhiêu?

Chi phí điều trị PDA có thể khác nhau tùy thuộc vào phương pháp điều trị, cơ sở y tế và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Phẫu thuật thường có chi phí cao hơn so với điều trị bằng thuốc hoặc thông tim can thiệp. Chi phí thông tim can thiệp có thể dao động tùy thuộc vào loại thiết bị được sử dụng để đóng PDA. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ và tìm hiểu thông tin chi tiết về chi phí điều trị tại cơ sở y tế cụ thể để có sự chuẩn bị tốt nhất.

Sống chung với còn ống động mạch sau điều trị cần lưu ý gì?

Sau khi điều trị PDA, trẻ cần được theo dõi tim mạch định kỳ để đảm bảo ống động mạch đã đóng hoàn toàn và không có biến chứng. Tuân thủ đúng lịch tái khám và các hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng. Trẻ thường có thể sinh hoạt và phát triển bình thường sau điều trị thành công. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyến cáo hạn chế vận động mạnh trong thời gian đầu sau điều trị. Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt lành mạnh cũng rất quan trọng để hỗ trợ sức khỏe tim mạch lâu dài.

Tài liệu tham khảo về Còn ống động mạch

• World Health Organization (WHO)
• National Institutes of Health (NIH)
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
• American Heart Association (AHA)
• Mayo Clinic