Co thắt thực quản

Co thắt thực quản là gì?

Co thắt thực quản là tình trạng các cơ trong thực quản (ống dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày) co thắt một cách bất thường, gây khó khăn trong việc nuốt và đau ngực. Những cơn co thắt này có thể không phối hợp và mạnh mẽ, làm gián đoạn quá trình vận chuyển thức ăn và chất lỏng xuống dạ dày.

Mặc dù co thắt thực quản không phải lúc nào cũng nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nó có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Các triệu chứng có thể gây khó chịu, đau đớn và lo lắng, ảnh hưởng đến khả năng ăn uống và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Nếu không được điều trị, co thắt thực quản có thể dẫn đến các biến chứng như suy dinh dưỡng, sụt cân và các vấn đề về tâm lý do lo lắng về các triệu chứng.

Nguyên nhân gây ra Co thắt thực quản

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác gây ra co thắt thực quản vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng các nghiên cứu cho thấy có sự liên quan đến sự rối loạn chức năng của hệ thần kinh và cơ trơn thực quản. Dưới đây là một số yếu tố và tình trạng có thể liên quan đến co thắt thực quản:

• Rối loạn chức năng thần kinh cơ: Sự bất thường trong các dây thần kinh kiểm soát cơ thực quản có thể dẫn đến các cơn co thắt không phối hợp.
• Stress và lo lắng: Căng thẳng tinh thần có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng co thắt thực quản ở một số người.
• Thực phẩm và đồ uống: Một số loại thực phẩm và đồ uống, như đồ ăn quá nóng hoặc quá lạnh, rượu, và caffeine, có thể kích thích thực quản và gây ra co thắt.
• Trào ngược axit dạ dày (GERD): Axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây kích ứng và co thắt thực quản.

Cơ chế

Cơ chế bệnh sinh của co thắt thực quản liên quan đến sự gián đoạn trong hoạt động nhu động bình thường của thực quản. Bình thường, thực quản co bóp một cách nhịp nhàng để đẩy thức ăn xuống dạ dày. Trong co thắt thực quản, có thể xảy ra các cơ chế sau:

• Co thắt lan tỏa: Các cơn co thắt xảy ra đồng thời ở nhiều đoạn khác nhau của thực quản thay vì một làn sóng nhu động phối hợp. Điều này làm gián đoạn quá trình vận chuyển thức ăn.
• Co thắt cường độ cao: Các cơn co thắt mạnh mẽ và kéo dài hơn bình thường, gây đau đớn và khó nuốt.
• Rối loạn ức chế thần kinh: Sự giảm sút khả năng ức chế các cơn co thắt không cần thiết có thể dẫn đến co thắt thực quản.

Triệu chứng của Co thắt thực quản

Triệu chứng phổ biến

Các triệu chứng của co thắt thực quản có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng phổ biến nhất bao gồm:

• Đau ngực: Đau ngực là triệu chứng điển hình, thường được mô tả như đau thắt ngực, có thể dữ dội và lan ra sau lưng, cổ, hoặc cánh tay. Đau có thể không liên quan đến gắng sức và có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ.
• Khó nuốt (Dysphagia): Cảm giác thức ăn hoặc chất lỏng bị mắc kẹt ở thực quản. Khó nuốt có thể xảy ra với cả thức ăn đặc và lỏng.
• Ợ nóng và trào ngược axit: Do sự rối loạn vận động thực quản có thể làm tăng nguy cơ trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản.

Triệu chứng theo mức độ

Trường hợp đặc biệt

Trong một số trường hợp, co thắt thực quản có thể biểu hiện các triệu chứng ít phổ biến hơn, bao gồm:

• Ho mãn tính: Co thắt thực quản có thể kích thích các dây thần kinh và gây ra ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm hoặc sau khi ăn.
• Khàn giọng: Trào ngược axit dạ dày liên quan đến co thắt thực quản có thể gây kích ứng dây thanh âm và dẫn đến khàn giọng.
• Cảm giác nghẹn thở: Trong các cơn co thắt mạnh, một số người có thể cảm thấy khó thở hoặc nghẹn thở do sự co thắt cơ ở vùng ngực và cổ.

Các biến chứng của Co thắt thực quản

Mặc dù co thắt thực quản thường không gây ra các biến chứng nghiêm trọng, nhưng trong một số trường hợp, đặc biệt là khi không được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả, có thể dẫn đến các vấn đề sau:

Viêm thực quản

Trào ngược axit dạ dày thường đi kèm với co thắt thực quản có thể gây viêm niêm mạc thực quản (viêm thực quản). Viêm thực quản kéo dài có thể dẫn đến loét và hẹp thực quản.

Thực quản Barrett

Trong trường hợp viêm thực quản mãn tính do trào ngược axit, niêm mạc thực quản có thể thay đổi thành một loại tế bào khác, được gọi là thực quản Barrett. Đây là một tình trạng tiền ung thư, làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.

Suy dinh dưỡng và sụt cân

Khó nuốt nghiêm trọng do co thắt thực quản có thể khiến người bệnh ăn uống kém, dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng và giảm cân không mong muốn.

Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Các triệu chứng đau ngực, khó nuốt và lo lắng về các cơn co thắt có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, gây căng thẳng, lo âu và hạn chế các hoạt động hàng ngày.

Đối tượng nguy cơ mắc Co thắt thực quản

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

Co thắt thực quản có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở người trung niên và người lớn tuổi, thường từ 40 đến 60 tuổi. Không có sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ mắc bệnh giữa nam và nữ.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

Một số yếu tố nguy cơ khác có thể làm tăng khả năng phát triển co thắt thực quản, bao gồm:

• Rối loạn lo âu và trầm cảm: Các vấn đề sức khỏe tâm thần có thể làm tăng nguy cơ rối loạn chức năng thực quản.
• Bệnh thần kinh ngoại biên: Các bệnh lý gây tổn thương dây thần kinh có thể ảnh hưởng đến chức năng thần kinh cơ của thực quản.
• Bệnh tiểu đường: Tiểu đường có thể gây tổn thương thần kinh và mạch máu, ảnh hưởng đến hoạt động của thực quản.

Phòng ngừa Co thắt thực quản

Vì nguyên nhân chính xác của co thắt thực quản chưa rõ ràng, nên không có biện pháp phòng ngừa cụ thể nào. Tuy nhiên, một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ và kiểm soát các triệu chứng:

Quản lý căng thẳng

Thực hành các kỹ thuật giảm căng thẳng như thiền, yoga, hoặc các hoạt động thư giãn khác có thể giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn co thắt.

Thay đổi chế độ ăn uống

Xác định và tránh các loại thực phẩm và đồ uống có thể kích thích thực quản và gây ra triệu chứng. Ăn các bữa ăn nhỏ, thường xuyên và tránh ăn quá no. Tránh các thức ăn quá nóng, quá lạnh, đồ uống có cồn và caffeine.

Điều trị trào ngược axit dạ dày (GERD)

Nếu bạn bị trào ngược axit dạ dày, hãy điều trị và kiểm soát tình trạng này theo hướng dẫn của bác sĩ để giảm kích ứng thực quản.

Bỏ thuốc lá

Hút thuốc lá có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề về thực quản và trào ngược axit. Bỏ thuốc lá có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe thực quản.

Chẩn đoán Co thắt thực quản

Chẩn đoán co thắt thực quản thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và kết quả của các xét nghiệm chuyên biệt. Các phương pháp chẩn đoán có thể bao gồm:

Nội soi thực quản – dạ dày (EGD)

Một ống nội soi mềm, có gắn camera được đưa vào thực quản để quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng. Nội soi giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây triệu chứng tương tự, như viêm loét hoặc ung thư thực quản.

Đo áp lực thực quản (Esophageal Manometry)

Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để chẩn đoán co thắt thực quản. Một ống nhỏ chứa các cảm biến áp suất được đưa vào thực quản để đo hoạt động co bóp của cơ thực quản khi nuốt. Xét nghiệm này giúp xác định các kiểu co thắt bất thường đặc trưng cho co thắt thực quản.

Chụp X-quang thực quản có thuốc cản quang (Barium Swallow)

Bệnh nhân uống thuốc cản quang barium, sau đó chụp X-quang để quan sát hình dạng và chức năng của thực quản. Xét nghiệm này có thể giúp phát hiện các bất thường về cấu trúc thực quản và rối loạn vận động.

Điều trị Co thắt thực quản

Phương pháp y khoa

Mục tiêu điều trị co thắt thực quản là giảm triệu chứng đau ngực và khó nuốt, cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị y khoa bao gồm:

• Thuốc giãn cơ trơn: Các loại thuốc như nitrate (isosorbide dinitrate) và thuốc chẹn kênh canxi (diltiazem, nifedipine) có thể giúp giãn cơ thực quản và giảm co thắt.
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng: Amitriptyline hoặc imipramine có thể giúp giảm đau và cải thiện triệu chứng ở một số bệnh nhân, ngay cả khi không có trầm cảm.
• Tiêm Botox (Botulinum Toxin): Tiêm Botox vào cơ thực quản có thể làm giảm co thắt. Phương pháp này thường được sử dụng cho các trường hợp nặng và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
• Phẫu thuật cắt cơ thực quản (Myotomy): Trong một số trường hợp hiếm gặp và nặng, phẫu thuật cắt một phần cơ thực quản có thể được xem xét để giảm co thắt.

Lối sống hỗ trợ

Thay đổi lối sống có thể giúp kiểm soát triệu chứng co thắt thực quản:

• Ăn uống chậm rãi và kỹ lưỡng: Nhai kỹ thức ăn và ăn chậm rãi giúp giảm áp lực lên thực quản và dễ nuốt hơn.
• Uống đủ nước: Uống đủ nước, đặc biệt là trong và sau bữa ăn, có thể giúp làm trôi thức ăn và giảm cảm giác mắc nghẹn.
• Nâng cao đầu giường khi ngủ: Nằm kê cao đầu giường có thể giúp giảm trào ngược axit dạ dày và giảm kích ứng thực quản vào ban đêm.
• Tránh các chất kích thích: Hạn chế hoặc tránh các chất kích thích như caffeine, rượu, thuốc lá và các loại thực phẩm gây khó chịu cho thực quản.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Sử dụng thuốc đúng liều lượng và theo dõi các tác dụng phụ.
• Theo dõi triệu chứng: Ghi lại các triệu chứng và các yếu tố làm tăng hoặc giảm triệu chứng để thông báo cho bác sĩ.
• Kiên trì điều trị: Điều trị co thắt thực quản có thể là một quá trình dài hạn, cần sự kiên nhẫn và hợp tác giữa bệnh nhân và bác sĩ.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

Một số bệnh lý có triệu chứng tương tự co thắt thực quản, cần được phân biệt để chẩn đoán và điều trị chính xác:

• Bệnh co thắt tâm vị (Achalasia): Một rối loạn vận động thực quản khác, nhưng đặc trưng bởi sự giãn rộng thực quản và giảm khả năng mở cơ vòng thực quản dưới.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Gây ra ợ nóng, trào ngược axit và đau ngực, nhưng không phải do co thắt cơ thực quản bất thường.
• Đau thắt ngực do tim (Angina): Đau ngực do thiếu máu cơ tim có thể giống đau ngực do co thắt thực quản.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Co thắt thực quản có nguy hiểm không?

Co thắt thực quản không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây ra các triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Đau ngực dữ dội có thể gây lo lắng, và khó nuốt có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng. Trong một số trường hợp hiếm gặp, co thắt thực quản mãn tính có thể dẫn đến các biến chứng như viêm thực quản hoặc thực quản Barrett.

Làm thế nào để giảm đau do co thắt thực quản tại nhà?

Để giảm đau do co thắt thực quản tại nhà, bạn có thể thử uống nước ấm, tránh thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh, ăn các bữa nhỏ và chậm rãi, và thực hành các kỹ thuật giảm căng thẳng như hít thở sâu hoặc thư giãn. Nếu cơn đau nghiêm trọng hoặc kéo dài, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Co thắt thực quản có chữa khỏi được không?

Co thắt thực quản không phải lúc nào cũng chữa khỏi hoàn toàn, nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các lựa chọn điều trị bao gồm thuốc giãn cơ, thuốc chống trầm cảm, tiêm Botox và thay đổi lối sống. Mục tiêu điều trị là giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn co thắt và giảm các triệu chứng liên quan.

Co thắt thực quản và đau tim có liên quan không?

Co thắt thực quản và đau tim có thể có triệu chứng đau ngực tương tự, nhưng chúng là hai tình trạng khác nhau. Đau tim là do vấn đề về tim mạch, trong khi co thắt thực quản là do rối loạn vận động thực quản. Điều quan trọng là phải phân biệt hai tình trạng này, đặc biệt là khi đau ngực xảy ra, để đảm bảo chẩn đoán và điều trị chính xác. Nếu bạn có đau ngực, đặc biệt là đau ngực mới xuất hiện, dữ dội hoặc kèm theo các triệu chứng khác như khó thở, đổ mồ hôi, bạn nên đi khám bác sĩ ngay lập tức để loại trừ các vấn đề tim mạch.

Những loại thực phẩm nào nên tránh khi bị co thắt thực quản?

Khi bị co thắt thực quản, bạn nên tránh các loại thực phẩm và đồ uống có thể kích thích thực quản và gây ra triệu chứng, bao gồm đồ uống có cồn và caffeine, đồ ăn quá nóng hoặc quá lạnh, thức ăn cay, đồ uống có gas và các thực phẩm nhiều axit như cà chua và cam quýt. Mỗi người có thể có các yếu tố kích thích khác nhau, vì vậy việc theo dõi và xác định các loại thực phẩm cụ thể gây ra triệu chứng cho bạn là quan trọng để điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp.

Tài liệu tham khảo về Co thắt thực quản

• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)
• Mayo Clinic
• American College of Gastroenterology (ACG)
• World Gastroenterology Organisation (WGO)