Chấn Thương Sọ Não - Raffles Hospital

Chấn thương sọ não là gì?

Chấn thương sọ não (TBI) là tổn thương xảy ra khi có một lực tác động mạnh bên ngoài vào đầu, gây ra những tổn thương cho não bộ. TBI có thể ảnh hưởng đến chức năng thể chất, nhận thức, cảm xúc và hành vi của một người, và mức độ ảnh hưởng có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương.

Chấn thương sọ não là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 10 triệu người trên toàn thế giới nhập viện vì chấn thương sọ não. TBI có thể dẫn đến tử vong hoặc tàn tật vĩnh viễn, gây ra gánh nặng lớn cho cá nhân, gia đình và xã hội.

Nguyên nhân gây ra Chấn thương sọ não

Nguyên nhân

Nguyên nhân trực tiếp phổ biến nhất gây ra chấn thương sọ não là do các tác động mạnh vào đầu.

Tai nạn giao thông: Tai nạn xe cơ giới, xe máy, xe đạp hoặc người đi bộ bị xe đâm là nguyên nhân hàng đầu gây TBI, đặc biệt ở người trẻ tuổi.
Ngã: Ngã từ độ cao, ngã cầu thang, hoặc trượt ngã, đặc biệt phổ biến ở trẻ em và người lớn tuổi.
Bạo lực: Hành hung, tấn công, bạo hành gia đình, và lạm dụng trẻ em có thể gây TBI.
Chấn thương thể thao: Các môn thể thao đối kháng hoặc các môn thể thao có nguy cơ va chạm cao như bóng đá, bóng bầu dục, boxing, và trượt tuyết có thể dẫn đến TBI.
Vụ nổ và chiến tranh: Các vụ nổ, đặc biệt là trong môi trường quân sự, có thể gây ra TBI do sóng xung kích.

Cơ chế

Cơ chế gây chấn thương sọ não rất phức tạp và có thể khác nhau tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Nhìn chung, TBI xảy ra khi lực tác động lên đầu gây ra một hoặc nhiều cơ chế tổn thương sau:

Va đập và phản va đập: Khi đầu bị va đập, não có thể va vào bên trong hộp sọ tại vị trí va chạm (va đập) và ở phía đối diện (phản va đập), gây ra bầm tím và tổn thương mô não.
Tổn thương do gia tốc và giảm tốc: Sự thay đổi tốc độ đột ngột của đầu có thể làm não di chuyển và xoay trong hộp sọ, gây ra lực cắt và kéo căng các sợi thần kinh, dẫn đến tổn thương sợi trục lan tỏa (Diffuse Axonal Injury – DAI).
Xâm nhập hộp sọ: Các vật thể xuyên thấu hộp sọ, như đạn hoặc mảnh vỡ, có thể gây tổn thương trực tiếp đến mô não.
Tổn thương thứ phát: Sau chấn thương ban đầu, một loạt các quá trình thứ phát có thể xảy ra, làm trầm trọng thêm tổn thương não. Các quá trình này bao gồm phù não, xuất huyết nội sọ, tăng áp lực nội sọ, thiếu máu não cục bộ và viêm.

Triệu chứng của Chấn thương sọ não

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng của chấn thương sọ não rất đa dạng và phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương và vùng não bị ảnh hưởng. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

Đau đầu: Đau đầu là triệu chứng thường gặp sau chấn thương sọ não, có thể từ nhẹ đến dữ dội.
Mất ý thức hoặc lú lẫn: Mất ý thức tạm thời hoặc trạng thái lú lẫn, mất phương hướng sau chấn thương.
Buồn nôn và nôn: Cảm giác buồn nôn và nôn mửa, đặc biệt là trong những giờ đầu sau chấn thương.
Chóng mặt và mất thăng bằng: Cảm thấy chóng mặt, choáng váng, hoặc khó giữ thăng bằng.
Vấn đề về trí nhớ và tập trung: Khó khăn trong việc nhớ lại sự kiện, tập trung, hoặc đưa ra quyết định.
Thay đổi tâm trạng hoặc cảm xúc: Dễ cáu gắt, lo lắng, trầm cảm, hoặc thay đổi tính cách.
Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ, ngủ quá nhiều, hoặc thay đổi thói quen ngủ.
Nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh: Tăng nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh, gây khó chịu hoặc đau đầu.

Triệu chứng theo mức độ

Mức độ	Triệu chứng
Nhẹ	Đau đầu Chóng mặt Lú lẫn nhẹ Mất trí nhớ ngắn hạn Buồn nôn Nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh
Vừa	Đau đầu dữ dội Nôn mửa nhiều lần Lú lẫn tăng Yếu hoặc tê ở tay chân Khó nói hoặc nói ngọng Co giật
Nặng	Mất ý thức kéo dài Không phản ứng với kích thích Co giật liên tục Rối loạn hô hấp Giãn đồng tử một bên hoặc cả hai bên Hôn mê

Trường hợp đặc biệt

Trong một số trường hợp đặc biệt, chấn thương sọ não có thể biểu hiện các triệu chứng ít phổ biến hơn nhưng nghiêm trọng:

Tụ máu dưới màng cứng cấp tính: Xuất hiện các triệu chứng nhanh chóng sau chấn thương, bao gồm đau đầu dữ dội, lú lẫn, yếu liệt nửa người, và có thể dẫn đến hôn mê nhanh chóng.
Tụ máu ngoài màng cứng: Có thể có giai đoạn tỉnh táo ngắn sau chấn thương ban đầu, sau đó các triệu chứng xấu đi nhanh chóng, bao gồm đau đầu, nôn mửa, lú lẫn, co giật và hôn mê.
Dập não: Bầm tím mô não có thể gây ra các triệu chứng khu trú tùy thuộc vào vị trí tổn thương, như yếu liệt, rối loạn ngôn ngữ, hoặc thay đổi hành vi.
Tổn thương sợi trục lan tỏa (DAI): Thường gây mất ý thức kéo dài, các vấn đề về nhận thức, và tàn tật thần kinh kéo dài.

Các biến chứng của Chấn thương sọ não

Chấn thương sọ não có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, cả ngắn hạn và dài hạn, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của sức khỏe và cuộc sống:

Rối loạn nhận thức

Các vấn đề về trí nhớ, sự chú ý, khả năng tập trung, giải quyết vấn đề, ra quyết định, và chức năng điều hành có thể kéo dài hoặc vĩnh viễn.

Rối loạn vận động và cảm giác

Yếu liệt hoặc liệt nửa người, mất thăng bằng, khó phối hợp động tác, rối loạn cảm giác như tê bì hoặc đau.

Rối loạn ngôn ngữ và giao tiếp

Khó khăn trong việc diễn đạt ngôn ngữ (khó nói, khó viết) hoặc hiểu ngôn ngữ (khó nghe, khó đọc), cũng như các vấn đề về giao tiếp xã hội.

Rối loạn cảm xúc và hành vi

Thay đổi tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm, thay đổi tính cách, hành vi bốc đồng, hoặc thiếu kiềm chế.

Động kinh sau chấn thương

Nguy cơ phát triển động kinh tăng lên sau TBI, có thể xảy ra sớm hoặc muộn sau chấn thương.

Rối loạn thoái hóa thần kinh

Nghiên cứu cho thấy TBI có thể làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson sau này trong cuộc sống.

Hôn mê kéo dài và trạng thái thực vật

Trong trường hợp chấn thương nặng, bệnh nhân có thể rơi vào hôn mê kéo dài hoặc trạng thái thực vật, mất hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn nhận thức về bản thân và môi trường.

Đối tượng nguy cơ mắc Chấn thương sọ não

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

Nam giới: Nam giới có nguy cơ bị chấn thương sọ não cao hơn nữ giới ở mọi lứa tuổi.
Trẻ em và thanh thiếu niên: Do hiếu động, tham gia nhiều hoạt động thể thao và vui chơi, trẻ em và thanh thiếu niên dễ bị ngã và tai nạn.
Người lớn tuổi: Nguy cơ ngã tăng lên ở người lớn tuổi do các vấn đề về sức khỏe và thăng bằng.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

Người nghiện rượu và ma túy: Sử dụng chất kích thích làm tăng nguy cơ tai nạn và chấn thương.
Người tham gia giao thông không an toàn: Không đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, không thắt dây an toàn khi lái xe ô tô.
Người làm việc trong môi trường nguy hiểm: Công nhân xây dựng, công nhân hầm mỏ, quân nhân có nguy cơ cao hơn do tai nạn lao động hoặc chiến đấu.
Người có tiền sử chấn thương sọ não: Nguy cơ bị TBI tái phát cao hơn sau lần chấn thương đầu tiên.

Phòng ngừa Chấn thương sọ não

Phòng ngừa chấn thương sọ não là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ và hậu quả của TBI.

Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông và hoạt động thể thao

Đội mũ bảo hiểm đạt chuẩn khi đi xe máy, xe đạp, ván trượt, trượt tuyết, hoặc tham gia các môn thể thao có nguy cơ va chạm cao.

Thắt dây an toàn khi lái xe và ngồi trên xe ô tô

Luôn thắt dây an toàn đúng cách cho cả người lớn và trẻ em khi tham gia giao thông bằng ô tô.

Cải thiện an toàn tại nhà

Loại bỏ các nguy cơ gây ngã trong nhà, đặc biệt là cho trẻ em và người lớn tuổi, như lắp đặt tay vịn cầu thang, sử dụng thảm chống trượt, và đảm bảo ánh sáng đầy đủ.

Giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng

Tăng cường giáo dục về phòng ngừa TBI trong cộng đồng, trường học, và nơi làm việc.

Kiểm soát sử dụng rượu và ma túy

Hạn chế sử dụng rượu bia và tránh sử dụng ma túy để giảm nguy cơ tai nạn và chấn thương.

Chẩn đoán Chấn thương sọ não

Chẩn đoán chấn thương sọ não thường dựa trên đánh giá lâm sàng, tiền sử chấn thương, và các xét nghiệm hình ảnh.

Khám lâm sàng thần kinh

Bác sĩ sẽ đánh giá ý thức, chức năng thần kinh, phản xạ, khả năng vận động và cảm giác để xác định mức độ nghiêm trọng và vị trí tổn thương.

Thang điểm hôn mê Glasgow (GCS)

Sử dụng thang điểm GCS để đánh giá mức độ ý thức của bệnh nhân, từ đó phân loại mức độ nặng của TBI.

Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) sọ não

CT scan là phương pháp hình ảnh thường được sử dụng đầu tiên để phát hiện xuất huyết nội sọ, vỡ xương sọ, và các tổn thương cấu trúc khác.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não

MRI có độ nhạy cao hơn CT scan trong việc phát hiện các tổn thương mô mềm, tổn thương sợi trục lan tỏa, và các tổn thương nhỏ khác, thường được sử dụng trong giai đoạn theo dõi và đánh giá di chứng lâu dài.

Các xét nghiệm khác

Trong một số trường hợp, có thể cần các xét nghiệm khác như điện não đồ (EEG) để đánh giá hoạt động điện não, hoặc đo áp lực nội sọ để theo dõi và điều trị tăng áp lực nội sọ.

Điều trị Chấn thương sọ não

Phương pháp y khoa

Cấp cứu và ổn định ban đầu: Đảm bảo đường thở, hô hấp và tuần hoàn (ABC), kiểm soát chảy máu, và ngăn ngừa tổn thương thứ phát.
Phẫu thuật: Có thể cần phẫu thuật để loại bỏ máu tụ, giảm áp lực nội sọ, sửa chữa vỡ xương sọ, hoặc điều trị các tổn thương khác.
Thuốc: Sử dụng thuốc để kiểm soát phù não (ví dụ, mannitol), co giật (thuốc chống động kinh), đau đầu (thuốc giảm đau), và các triệu chứng khác.
Phục hồi chức năng: Chương trình phục hồi chức năng toàn diện bao gồm vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, và tâm lý trị liệu để giúp bệnh nhân phục hồi tối đa chức năng thể chất, nhận thức, và tâm lý xã hội.

Lối sống hỗ trợ

Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo ngủ đủ giấc và tránh các hoạt động gắng sức trong giai đoạn phục hồi.
Dinh dưỡng hợp lý: Chế độ ăn uống cân bằng, giàu dinh dưỡng để hỗ trợ quá trình phục hồi não bộ.
Tránh rượu và chất kích thích: Không sử dụng rượu bia và các chất kích thích khác trong quá trình phục hồi.
Quản lý căng thẳng: Học các kỹ thuật giảm căng thẳng và thư giãn để hỗ trợ phục hồi tâm lý và cảm xúc.

Lưu ý khi điều trị

Tuân thủ phác đồ điều trị: Uống thuốc đúng liều và đúng giờ, tham gia đầy đủ các buổi phục hồi chức năng theo chỉ định của bác sĩ.
Theo dõi sát sao: Tái khám định kỳ và thông báo cho bác sĩ về bất kỳ triệu chứng mới hoặc thay đổi nào.
Hỗ trợ tâm lý xã hội: Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, và các nhóm hỗ trợ để vượt qua khó khăn trong quá trình phục hồi.
Kiên nhẫn và lạc quan: Quá trình phục hồi sau TBI có thể kéo dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn và lạc quan từ bệnh nhân và gia đình.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

Đột quỵ não: Tổn thương não do mạch máu não bị tắc nghẽn (đột quỵ thiếu máu não) hoặc vỡ (đột quỵ xuất huyết não).
U não: Sự phát triển bất thường của tế bào trong não, có thể gây chèn ép và tổn thương mô não.
Viêm não – màng não: Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương gây viêm não và màng não.
Chấn động não: Một dạng nhẹ của TBI, thường gây ra các triệu chứng tạm thời như đau đầu, chóng mặt, và lú lẫn.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Tiêu chí	Chấn thương sọ não	Đột quỵ não	U não	Viêm não – màng não	Chấn động não
Định nghĩa	Tổn thương não do lực tác động bên ngoài.	Tổn thương não do gián đoạn cung cấp máu.	Khối tăng sinh bất thường trong não.	Viêm nhiễm não và màng não do nhiễm trùng.	Dạng nhẹ của TBI, tổn thương tạm thời.
Triệu chứng	Đa dạng, tùy mức độ: đau đầu, lú lẫn, mất ý thức, rối loạn vận động, nhận thức, cảm xúc.	Đột ngột yếu liệt nửa người, méo miệng, khó nói, rối loạn thị giác, đau đầu dữ dội.	Triệu chứng tiến triển từ từ: đau đầu kéo dài, co giật, yếu liệt khu trú, thay đổi tính cách.	Sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ, lú lẫn, co giật.	Triệu chứng nhẹ, thoáng qua: đau đầu, chóng mặt, lú lẫn nhẹ, mất trí nhớ ngắn hạn.
Nguyên nhân	Tác động mạnh vào đầu (tai nạn, ngã, bạo lực).	Tắc nghẽn mạch máu (xơ vữa, cục máu đông) hoặc vỡ mạch máu (cao huyết áp, dị dạng mạch máu).	Nguyên nhân chưa rõ, yếu tố di truyền, môi trường.	Virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng.	Va đập nhẹ vào đầu, không gây tổn thương cấu trúc não rõ ràng.
Tiến triển	Phục hồi tùy mức độ, có thể để lại di chứng lâu dài.	Di chứng thần kinh tùy thuộc vào vùng não tổn thương và thời gian can thiệp.	Tiến triển chậm, gây chèn ép não, có thể tử vong nếu không điều trị.	Nguy hiểm, có thể gây tử vong hoặc di chứng thần kinh nặng nếu không điều trị kịp thời.	Thường hồi phục hoàn toàn trong vài ngày đến vài tuần.
Điều trị	Cấp cứu, phẫu thuật (nếu cần), phục hồi chức năng, điều trị triệu chứng.	Tái thông mạch máu (huyết khối, lấy huyết khối), kiểm soát huyết áp, phục hồi chức năng.	Phẫu thuật, xạ trị, hóa trị.	Kháng sinh, kháng virus, kháng nấm, điều trị hỗ trợ.	Nghỉ ngơi, theo dõi, giảm đau nếu cần.

Mọi người cũng hỏi

Chấn thương sọ não có nguy hiểm không?

Chấn thương sọ não có thể rất nguy hiểm, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng. Chấn thương sọ não nhẹ có thể gây ra các triệu chứng tạm thời như đau đầu và chóng mặt. Tuy nhiên, chấn thương sọ não nặng có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, tàn tật, hôn mê hoặc thậm chí tử vong. Ngay cả chấn thương sọ não nhẹ cũng có thể gây ra các vấn đề lâu dài về nhận thức, cảm xúc và hành vi nếu không được quản lý đúng cách. Vì vậy, bất kỳ chấn thương đầu nào cũng cần được đánh giá y tế để loại trừ chấn thương sọ não nghiêm trọng và đảm bảo điều trị kịp thời.

Chấn thương sọ não có chữa được không?

Mức độ hồi phục sau chấn thương sọ não phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của chấn thương, vị trí tổn thương não, tuổi tác và sức khỏe tổng thể của người bệnh, cũng như chất lượng và thời gian can thiệp điều trị và phục hồi chức năng. Chấn thương sọ não nhẹ thường có khả năng hồi phục tốt và nhanh chóng. Chấn thương sọ não nặng có thể để lại di chứng lâu dài, nhưng với điều trị và phục hồi chức năng tích cực và toàn diện, nhiều người bệnh vẫn có thể đạt được sự cải thiện đáng kể về chức năng và chất lượng cuộc sống. Mục tiêu điều trị là giảm thiểu tổn thương thứ phát, ổn định tình trạng bệnh nhân, và tối đa hóa khả năng phục hồi.

Chấn thương sọ não nên ăn gì?

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi sau chấn thương sọ não. Chế độ ăn uống nên tập trung vào thực phẩm lành mạnh, cân bằng và giàu dinh dưỡng để cung cấp năng lượng và các chất cần thiết cho não bộ phục hồi. Nên tăng cường bổ sung protein để hỗ trợ tái tạo tế bào não và các mô khác. Các thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, hạt lanh, và quả óc chó cũng có lợi cho chức năng não. Rau xanh và trái cây cung cấp vitamin và chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào não. Đảm bảo uống đủ nước để duy trì sự hydrat hóa. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, đồ ngọt và chất béo bão hòa vì chúng có thể gây viêm và cản trở quá trình phục hồi.

Chấn thương sọ não có được uống cafe không?

Việc uống cà phê sau chấn thương sọ não cần được cân nhắc và tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Caffeine trong cà phê là chất kích thích có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, gây lo lắng, và có thể tương tác với một số loại thuốc điều trị chấn thương sọ não. Đối với một số người, caffeine có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt và rối loạn giấc ngủ, đặc biệt là trong giai đoạn phục hồi sớm. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, caffeine có thể giúp cải thiện sự tỉnh táo và tập trung. Nếu bạn có thói quen uống cà phê, việc ngừng đột ngột có thể gây ra hội chứng cai. Do đó, nên thảo luận với bác sĩ về việc uống cà phê và tìm ra lượng caffeine phù hợp hoặc thay thế bằng các đồ uống lành mạnh khác nếu cần.

Chấn thương sọ não sống được bao lâu?

Tiên lượng sống sau chấn thương sọ não rất khác nhau và phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương, tuổi tác, sức khỏe tổng thể, và các biến chứng phát sinh. Chấn thương sọ não nhẹ thường không ảnh hưởng đến tuổi thọ. Tuy nhiên, chấn thương sọ não nặng có thể làm giảm tuổi thọ, đặc biệt nếu có các biến chứng nghiêm trọng hoặc tàn tật kéo dài. Nghiên cứu cho thấy rằng những người sống sót sau chấn thương sọ não nặng có nguy cơ tử vong cao hơn trong những năm tiếp theo so với dân số chung, chủ yếu do các biến chứng y tế và các vấn đề sức khỏe liên quan đến chấn thương. Chất lượng chăm sóc y tế, phục hồi chức năng, và hỗ trợ xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tiên lượng sống và chất lượng cuộc sống cho người bệnh chấn thương sọ não.

Tài liệu tham khảo về Chấn thương sọ não

World Health Organization (WHO)
National Institutes of Health (NIH) – National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS)
Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
Mayo Clinic
The Lancet Neurology

Nội dung này có hữu ích với bạn không?

Rất hữu ích

Phải cải thiện

Cảm ơn bạn!!!