Bướu giáp nhân

Bướu giáp nhân là gì?

Bướu giáp nhân là một khối u phát triển trong tuyến giáp. Tuyến giáp là một tuyến nhỏ hình con bướm nằm ở đáy cổ, ngay dưới thanh quản. Tuyến giáp có chức năng sản xuất hormone tuyến giáp, giúp điều chỉnh nhiều chức năng của cơ thể, bao gồm nhịp tim, huyết áp, nhiệt độ cơ thể và cân nặng.

Hầu hết các bướu giáp nhân là lành tính (không phải ung thư) và không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, một số bướu giáp nhân có thể là ung thư hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe khác nếu không được điều trị.

Nguyên nhân gây ra bướu giáp nhân

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác gây ra bướu giáp nhân vẫn chưa được hiểu đầy đủ, nhưng có một số yếu tố được biết là có thể làm tăng nguy cơ phát triển bướu giáp nhân, bao gồm:

• Thiếu iốt: Iốt là một khoáng chất cần thiết cho sản xuất hormone tuyến giáp. Thiếu iốt có thể khiến tuyến giáp phải làm việc nhiều hơn để sản xuất đủ hormone, điều này có thể dẫn đến hình thành bướu giáp nhân.
• Viêm tuyến giáp Hashimoto: Đây là một bệnh tự miễn dịch, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công tuyến giáp. Viêm tuyến giáp Hashimoto có thể gây tổn thương tuyến giáp và dẫn đến hình thành bướu giáp nhân.
• Bướu giáp đa nhân: Đây là tình trạng tuyến giáp có nhiều bướu nhân. Nguyên nhân của bướu giáp đa nhân không rõ, nhưng nó có thể liên quan đến di truyền và các yếu tố môi trường.
• Ung thư tuyến giáp: Một số bướu giáp nhân là ung thư. Ung thư tuyến giáp thường phát triển chậm và có thể điều trị được, đặc biệt khi được phát hiện sớm.

Cơ chế

Cơ chế hình thành bướu giáp nhân rất phức tạp và có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Tuy nhiên, nhìn chung, sự phát triển của bướu giáp nhân liên quan đến sự tăng sinh bất thường của các tế bào tuyến giáp. Điều này có thể do nhiều yếu tố gây ra, bao gồm:

• Kích thích hormone tăng trưởng: Hormone kích thích tuyến giáp (TSH) từ tuyến yên kích thích tuyến giáp sản xuất hormone tuyến giáp. Nồng độ TSH cao có thể kích thích sự phát triển của các tế bào tuyến giáp và dẫn đến hình thành bướu giáp nhân.
• Đột biến gen: Một số đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ phát triển bướu giáp nhân. Các đột biến này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và phân chia tế bào tuyến giáp.
• Yếu tố tăng trưởng: Các yếu tố tăng trưởng như yếu tố tăng trưởng biểu bì (EGF) và yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi (FGF) có thể kích thích sự phát triển của tế bào tuyến giáp và góp phần vào sự hình thành bướu giáp nhân.
• Viêm: Viêm mãn tính tuyến giáp, như trong viêm tuyến giáp Hashimoto, có thể tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của bướu giáp nhân.

Triệu chứng của bướu giáp nhân

Triệu chứng phổ biến

Hầu hết các bướu giáp nhân không gây ra triệu chứng và thường được phát hiện tình cờ trong quá trình khám sức khỏe định kỳ hoặc khi thực hiện các xét nghiệm hình ảnh cho các vấn đề sức khỏe khác. Tuy nhiên, khi bướu giáp nhân đủ lớn hoặc gây ra các vấn đề nhất định, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng sau:

• Khối u ở cổ: Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Người bệnh có thể tự sờ thấy hoặc bác sĩ phát hiện ra một khối u ở vùng cổ trước.
• Khó nuốt hoặc khó thở: Nếu bướu giáp nhân lớn, nó có thể chèn ép vào khí quản hoặc thực quản, gây khó nuốt hoặc khó thở.
• Khàn tiếng: Bướu giáp nhân có thể chèn ép vào dây thần kinh thanh quản, gây khàn tiếng.
• Đau ở cổ hoặc hàm: Đôi khi, bướu giáp nhân có thể gây đau ở cổ, hàm hoặc tai.
• Triệu chứng cường giáp hoặc suy giáp: Trong một số trường hợp, bướu giáp nhân có thể sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp (gây cường giáp) hoặc không sản xuất đủ hormone tuyến giáp (gây suy giáp), dẫn đến các triệu chứng liên quan đến rối loạn chức năng tuyến giáp.

Triệu chứng theo mức độ

Triệu chứng của bướu giáp nhân có thể khác nhau tùy thuộc vào kích thước, vị trí và bản chất của nhân. Bảng dưới đây so sánh các triệu chứng có thể xảy ra ở các mức độ khác nhau:

Trường hợp đặc biệt

• Nhân độc tuyến giáp (nhân nóng): Đây là những nhân sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp, gây cường giáp. Triệu chứng có thể bao gồm:
  • Sụt cân không rõ nguyên nhân
  • Nhịp tim nhanh, hồi hộp
  • Run tay
  • Đổ mồ hôi nhiều
  • Lo lắng, bồn chồn
  • Tiêu chảy
• Nhân ung thư tuyến giáp: Đa số nhân ung thư tuyến giáp phát triển chậm và thường không gây triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm. Các dấu hiệu nghi ngờ ung thư có thể bao gồm:
  • Nhân cứng, chắc
  • Nhân phát triển nhanh
  • Khàn tiếng kéo dài không rõ nguyên nhân
  • Hạch bạch huyết vùng cổ sưng to

Đối tượng nguy cơ mắc bướu giáp nhân

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

• Nữ giới: Phụ nữ có nguy cơ mắc bướu giáp nhân cao hơn nam giới từ 2 đến 4 lần. Sự khác biệt này có thể liên quan đến ảnh hưởng của hormone giới tính lên tuyến giáp.
• Người lớn tuổi: Nguy cơ mắc bướu giáp nhân tăng lên theo tuổi tác. Bướu giáp nhân phổ biến hơn ở người trên 60 tuổi.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân trong gia đình mắc bướu giáp nhân hoặc ung thư tuyến giáp, nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng lên.
• Tiếp xúc với phóng xạ: Tiếp xúc với phóng xạ, đặc biệt là ở vùng đầu và cổ (ví dụ: xạ trị), làm tăng nguy cơ phát triển bướu giáp nhân và ung thư tuyến giáp sau này.
• Thiếu iốt: Vùng thiếu iốt trong chế độ ăn uống có tỷ lệ mắc bướu giáp nhân cao hơn.
• Bệnh tuyến giáp tự miễn: Các bệnh như viêm tuyến giáp Hashimoto làm tăng nguy cơ phát triển bướu giáp nhân.

Phòng ngừa bướu giáp nhân

Bổ sung iốt đầy đủ

Đảm bảo chế độ ăn uống cung cấp đủ iốt là biện pháp phòng ngừa quan trọng, đặc biệt ở những khu vực thiếu iốt. Sử dụng muối iốt trong nấu ăn và ăn các thực phẩm giàu iốt như hải sản, trứng, sữa.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ, bao gồm kiểm tra tuyến giáp, có thể giúp phát hiện sớm bướu giáp nhân, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ cao.

Tránh tiếp xúc phóng xạ không cần thiết

Hạn chế tiếp xúc với phóng xạ, đặc biệt là ở vùng cổ, trừ khi có chỉ định y tế rõ ràng. Nếu cần thiết phải chụp X-quang hoặc CT vùng đầu cổ, cần sử dụng biện pháp bảo vệ tuyến giáp.

Chẩn đoán bướu giáp nhân

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khám vùng cổ để sờ nắn tuyến giáp và phát hiện các khối u. Khám lâm sàng có thể giúp đánh giá kích thước, độ chắc và vị trí của nhân.

Siêu âm tuyến giáp

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến và hiệu quả để đánh giá bướu giáp nhân. Siêu âm giúp xác định số lượng, kích thước, cấu trúc (đặc, nang hoặc hỗn hợp) và các đặc điểm nghi ngờ ác tính của nhân.

Xét nghiệm chức năng tuyến giáp

Xét nghiệm máu để đo nồng độ hormone tuyến giáp (TSH, FT4, FT3) giúp đánh giá chức năng tuyến giáp và xác định xem nhân có gây cường giáp hay suy giáp không.

Sinh thiết kim nhỏ (FNA)

Sinh thiết kim nhỏ là thủ thuật lấy mẫu tế bào từ nhân giáp để xét nghiệm tế bào học dưới kính hiển vi. FNA thường được chỉ định cho các nhân có kích thước lớn hơn 1cm hoặc có các đặc điểm nghi ngờ trên siêu âm. Kết quả FNA giúp xác định nhân lành tính, nghi ngờ hay ác tính.

Xạ hình tuyến giáp

Xạ hình tuyến giáp sử dụng một lượng nhỏ chất phóng xạ để tạo hình ảnh tuyến giáp. Phương pháp này có thể giúp phân biệt nhân “nóng” (tăng hấp thụ chất phóng xạ, thường lành tính) và nhân “lạnh” (giảm hấp thụ chất phóng xạ, có nguy cơ ác tính cao hơn).

Điều trị bướu giáp nhân

Phương pháp y khoa

• Theo dõi định kỳ: Đối với các nhân nhỏ, lành tính và không gây triệu chứng, thường chỉ cần theo dõi định kỳ bằng siêu âm và xét nghiệm chức năng tuyến giáp.
• Điều trị nội khoa: Nếu nhân gây cường giáp, có thể sử dụng thuốc kháng giáp để kiểm soát sản xuất hormone tuyến giáp.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật cắt bỏ nhân giáp hoặc một phần tuyến giáp có thể được chỉ định trong các trường hợp:
  • Nhân lớn gây chèn ép hoặc triệu chứng khó chịu.
  • Nhân nghi ngờ ác tính hoặc ung thư tuyến giáp.
  • Nhân cường giáp không đáp ứng với điều trị nội khoa.
• Đốt sóng cao tần (RFA) hoặc vi sóng (MWA): Đây là các phương pháp xâm lấn tối thiểu sử dụng nhiệt để phá hủy nhân giáp. RFA và MWA thường được áp dụng cho các nhân lành tính, gây triệu chứng hoặc nhân cường giáp không phẫu thuật được.
• Điều trị iốt phóng xạ: Iốt phóng xạ có thể được sử dụng để điều trị nhân cường giáp hoặc ung thư tuyến giáp biệt hóa.

Lối sống hỗ trợ

• Chế độ ăn uống cân bằng: Đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là iốt (nếu không có chống chỉ định).
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp. Thực hành các phương pháp giảm căng thẳng như yoga, thiền hoặc tập thể dục thường xuyên.
• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo ngủ đủ giấc để hỗ trợ sức khỏe tổng thể và chức năng tuyến giáp.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Tuân thủ đúng lịch hẹn tái khám, uống thuốc và thực hiện các xét nghiệm theo chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi các tác dụng phụ: Thông báo cho bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào gặp phải trong quá trình điều trị.
• Tái khám định kỳ: Ngay cả sau khi điều trị, vẫn cần tái khám định kỳ để theo dõi và phát hiện sớm các vấn đề tái phát hoặc biến chứng.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Bướu giáp đơn thuần (bướu cổ đơn thuần): Là tình trạng tuyến giáp phì đại lan tỏa, không có nhân. Bướu giáp đơn thuần thường do thiếu iốt và không gây ra nhân giáp.
• Viêm tuyến giáp: Bao gồm nhiều loại viêm tuyến giáp như viêm tuyến giáp Hashimoto, viêm tuyến giáp bán cấp, viêm tuyến giáp cấp tính. Viêm tuyến giáp có thể gây ra các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào loại viêm, nhưng thường không biểu hiện bằng nhân giáp rõ rệt như bướu giáp nhân.
• Ung thư tuyến giáp lan tỏa: Một số dạng ung thư tuyến giáp (như ung thư tuyến giáp thể tủy) có thể lan tỏa khắp tuyến giáp thay vì tạo thành nhân khu trú.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Bướu giáp nhân có nguy hiểm không?

Hầu hết bướu giáp nhân là lành tính và không nguy hiểm. Tuy nhiên, một số ít có thể là ung thư hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe khác nếu không được điều trị. Do đó, khi phát hiện bướu giáp nhân, cần được bác sĩ đánh giá để xác định bản chất của nhân và có hướng xử trí phù hợp.

Bướu giáp nhân có tự khỏi được không?

Bướu giáp nhân lành tính thường không tự khỏi và có thể tồn tại hoặc phát triển chậm theo thời gian. Một số nhân nhỏ, lành tính có thể không cần điều trị mà chỉ cần theo dõi định kỳ. Tuy nhiên, không nên chủ quan và cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe.

Khi nào cần phẫu thuật bướu giáp nhân?

Phẫu thuật bướu giáp nhân thường được chỉ định trong các trường hợp nhân lớn gây chèn ép, nghi ngờ ác tính hoặc ung thư tuyến giáp, nhân cường giáp không đáp ứng với điều trị nội khoa, hoặc theo yêu cầu của người bệnh vì lo lắng hoặc vấn đề thẩm mỹ.

Bướu giáp nhân có lây không?

Bướu giáp nhân không phải là bệnh truyền nhiễm và không lây từ người sang người. Bệnh phát sinh do các yếu tố bên trong cơ thể và môi trường tác động lên tuyến giáp.

Bướu giáp nhân nên ăn gì và kiêng gì?

Người bệnh bướu giáp nhân nên duy trì chế độ ăn uống cân bằng, đủ chất dinh dưỡng. Nếu không có chỉ định đặc biệt của bác sĩ, không cần kiêng khem quá mức. Đảm bảo cung cấp đủ iốt trong chế độ ăn (trừ trường hợp nhân cường giáp có chỉ định hạn chế iốt). Hạn chế các chất kích thích như rượu, bia, cà phê và thuốc lá.

Tài liệu tham khảo về bướu giáp nhân

• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)
• National Cancer Institute (NCI)
• American Thyroid Association (ATA)
• Mayo Clinic
• World Health Organization (WHO)