Bong gân mắt cá chân

Bong gân mắt cá chân là gì?

Bong gân mắt cá chân là tình trạng dây chằng ở mắt cá chân bị растяжение hoặc rách. Dây chằng là các dải mô sợi chắc khỏe kết nối các xương với nhau và giúp ổn định khớp. Bong gân mắt cá chân xảy ra khi mắt cá chân bị xoắn, lật hoặc vặnBeyond phạm vi chuyển động bình thường của nó, thường là do một chấn thương đột ngột.

Bong gân mắt cá chân có thể gây đau, sưng, bầm tím và hạn chế vận động. Mức độ nghiêm trọng của bong gân mắt cá chân có thể khác nhau, từ nhẹ (dây chằng bị растяжение nhẹ) đến nặng (dây chằng bị rách hoàn toàn). Nếu không được điều trị đúng cách, bong gân mắt cá chân có thể dẫn đến các biến chứng lâu dài như đau mãn tính, yếu khớp và tăng nguy cơ tái phát chấn thương.

Nguyên nhân gây ra bong gân mắt cá chân

Nguyên nhân

Nguyên nhân phổ biến nhất gây bong gân mắt cá chân là chấn thương do lật mắt cá chân vào trong (inversion), khiến bàn chân xoay vào trong so với cẳng chân. Điều này thường xảy ra khi:

• Đi, chạy hoặc nhảy trên bề mặt không bằng phẳng: Bề mặt gồ ghề có thể khiến mắt cá chân mất thăng bằng và bị lật.
• Tham gia các hoạt động thể thao: Các môn thể thao đòi hỏi di chuyển nhanh, đổi hướng đột ngột hoặc nhảy (ví dụ: bóng rổ, bóng đá, tennis) làm tăng nguy cơ bong gân mắt cá chân.
• Bước hụt hoặc ngã: Mất thăng bằng và bước hụt có thể dẫn đến lật mắt cá chân.
• Tai nạn giao thông: Va chạm hoặc tác động mạnh có thể gây chấn thương mắt cá chân, bao gồm bong gân.

Cơ chế

Cơ chế chính gây bong gân mắt cá chân là sự vượt quá giới hạn chịu đựng của dây chằng. Khi mắt cá chân bị lật quá mức, các dây chằng ở mặt ngoài mắt cá chân (dây chằng sên mác trước, dây chằng sên mác sau và dây chằng gót mác) bị kéo căng quá mức. Nếu lực tác động đủ mạnh, các sợi collagen trong dây chằng có thể bị rách, dẫn đến bong gân.

Triệu chứng của bong gân mắt cá chân

Triệu chứng phổ biến

Các triệu chứng phổ biến của bong gân mắt cá chân bao gồm:

• Đau: Đau là triệu chứng chính, thường xuất hiện ngay sau chấn thương và tăng lên khi cử động hoặc tì đè lên mắt cá chân.
• Sưng: Sưng tấy xung quanh mắt cá chân là phản ứng viêm tự nhiên của cơ thể đối với chấn thương.
• Bầm tím: Bầm tím có thể xuất hiện sau vài giờ hoặc vài ngày, do máu từ các mạch máu bị tổn thương chảy vào các mô xung quanh.
• Hạn chế vận động: Khó khăn khi di chuyển, đi lại hoặc chịu trọng lượng lên chân bị thương.
• Cảm giác lỏng lẻo khớp: Trong trường hợp bong gân nặng, người bệnh có thể cảm thấy khớp mắt cá chân lỏng lẻo hoặc không vững.

Triệu chứng theo mức độ

Các biến chứng của bong gân mắt cá chân

Đau mãn tính

Một trong những biến chứng phổ biến nhất của bong gân mắt cá chân là đau mãn tính. Nếu bong gân không được điều trị hoặc phục hồi chức năng không đầy đủ, người bệnh có thể tiếp tục bị đau kéo dài ở mắt cá chân, đặc biệt là khi vận động hoặc thay đổi thời tiết.

Yếu khớp mắt cá chân

Bong gân mắt cá chân có thể làm suy yếu các dây chằng và cơ xung quanh khớp, dẫn đến yếu khớp mắt cá chân. Điều này làm tăng nguy cơ tái phát bong gân và các chấn thương khác ở mắt cá chân.

Viêm khớp sau chấn thương

Trong một số trường hợp, bong gân mắt cá chân nặng có thể gây tổn thương sụn khớp, dẫn đến viêm khớp sau chấn thương. Viêm khớp gây đau, cứng khớp và hạn chế vận động lâu dài.

Mất vững khớp mãn tính

Nếu dây chằng bị rách không được phục hồi hoàn toàn, khớp mắt cá chân có thể trở nên mất vững mãn tính. Tình trạng này khiến mắt cá chân dễ bị lật lại, dẫn đến bong gân tái phát và các vấn đề khác.

Đối tượng nguy cơ mắc bong gân mắt cá chân

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

• Người trẻ và thanh thiếu niên: Do hoạt động thể chất nhiều và tham gia các môn thể thao.
• Nam giới: Có xu hướng tham gia các hoạt động thể thao và vận động mạnh hơn nữ giới.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Người thừa cân hoặc béo phì: Tăng trọng lượng cơ thể gây áp lực lớn hơn lên mắt cá chân.
• Người có tiền sử bong gân mắt cá chân: Dây chằng đã bị tổn thương trước đó dễ bị tái phát chấn thương.
• Người có cơ bắp chân yếu: Cơ bắp chân đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định mắt cá chân.
• Mang giày dép không phù hợp: Giày cao gót, giày không vừa vặn hoặc không có độ सपोर्ट tốt có thể làm tăng nguy cơ bong gân.

Phòng ngừa bong gân mắt cá chân

Khởi động kỹ trước khi vận động

Khởi động giúp làm nóng cơ bắp và dây chằng, tăng cường sự linh hoạt và giảm nguy cơ chấn thương khi vận động.

Sử dụng giày dép phù hợp

Chọn giày dép vừa vặn, có độ hỗ trợ tốt cho mắt cá chân, đặc biệt khi tham gia các hoạt động thể thao hoặc đi trên địa hình không bằng phẳng.

Tập luyện tăng cường sức mạnh cơ bắp chân và mắt cá chân

Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp chân và mắt cá chân giúp cải thiện sự ổn định và khả năng kiểm soát khớp, giảm nguy cơ bong gân.

Cẩn thận khi di chuyển trên bề mặt không bằng phẳng

Tránh đi lại hoặc vận động trên bề mặt gồ ghề, trơn trượt. Nếu cần thiết, hãy đi chậm và cẩn thận.

Sử dụng băng bảo vệ mắt cá chân khi cần thiết

Băng ép hoặc nẹp mắt cá chân có thể cung cấp thêm sự hỗ trợ và ổn định cho khớp, đặc biệt là đối với những người có tiền sử bong gân hoặc tham gia các hoạt động có nguy cơ cao.

Chẩn đoán bong gân mắt cá chân

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khám mắt cá chân để đánh giá mức độ sưng, bầm tím, điểm đau và khả năng vận động. Bác sĩ cũng có thể thực hiện các nghiệm pháp đặc biệt để kiểm tra độ vững chắc của dây chằng.

Chẩn đoán hình ảnh

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang để loại trừ gãy xương. Chụp MRI có thể được sử dụng để đánh giá chi tiết hơn tình trạng dây chằng và các mô mềm khác nếu cần thiết, đặc biệt là khi nghi ngờ bong gân nặng hoặc có tổn thương khác kèm theo.

Điều trị bong gân mắt cá chân

Phương pháp y khoa

• Nguyên tắc R.I.C.E:
  • Rest (Nghỉ ngơi): Hạn chế vận động và tránh tì đè lên mắt cá chân bị thương.
  • Ice (Chườm đá): Chườm đá lên vùng bị thương 15-20 phút mỗi lần, vài lần một ngày trong 24-48 giờ đầu để giảm sưng và đau.
  • Compression (Băng ép): Băng ép mắt cá chân bằng băng thun để giảm sưng và hỗ trợ khớp.
  • Elevation (Kê cao): Kê cao chân bị thương cao hơn tim để giảm sưng.
• Thuốc giảm đau: Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen hoặc acetaminophen để giảm đau và viêm. Trong trường hợp đau nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau mạnh hơn.
• Nẹp hoặc bó bột: Đối với bong gân độ 2 và 3, bác sĩ có thể chỉ định nẹp hoặc bó bột để cố định mắt cá chân và hỗ trợ quá trình phục hồi dây chằng.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật hiếm khi cần thiết, thường chỉ được chỉ định trong trường hợp bong gân độ 3 nặng, dây chằng bị rách hoàn toàn và không đáp ứng với điều trị bảo tồn, hoặc ở vận động viên chuyên nghiệp cần phục hồi hoàn toàn chức năng.

Lối sống hỗ trợ

• Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu giúp phục hồi sức mạnh cơ bắp, cải thiện tầm vận động và lấy lại sự ổn định của khớp mắt cá chân sau bong gân.
• Dinh dưỡng hợp lý: Chế độ ăn uống cân bằng, giàu protein và vitamin giúp hỗ trợ quá trình phục hồi mô và giảm viêm.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Thực hiện đúng theo hướng dẫn của bác sĩ về thuốc men, vật lý trị liệu và các biện pháp chăm sóc khác.
• Không tự ý vận động quá sớm: Tránh vận động quá sức hoặc quay trở lại hoạt động thể thao quá sớm khi mắt cá chân chưa hoàn toàn hồi phục, để tránh tái phát chấn thương.
• Theo dõi tiến trình phục hồi: Tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để theo dõi tiến trình phục hồi và điều chỉnh kế hoạch điều trị nếu cần.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Viêm gân Achilles: Viêm gân Achilles là tình trạng viêm gân gót chân, gây đau ở phía sau gót chân và mắt cá chân.
• Viêm cân gan chân: Viêm cân gan chân là tình trạng viêm dải mô dày ở lòng bàn chân, gây đau ở gót chân và có thể lan lên mắt cá chân.
• Gãy xương mắt cá chân: Gãy xương mắt cá chân là tình trạng xương ở vùng mắt cá chân bị gãy, gây đau dữ dội, sưng nề và mất khả năng vận động.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Bong gân mắt cá chân bao lâu thì khỏi?

Thời gian phục hồi bong gân mắt cá chân phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Bong gân độ 1 có thể khỏi trong vòng 2-4 tuần, độ 2 có thể mất 4-8 tuần, và độ 3 có thể cần vài tháng hoặc lâu hơn để phục hồi hoàn toàn. Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh quá trình phục hồi và giảm nguy cơ tái phát.

Bong gân mắt cá chân nên chườm nóng hay lạnh?

Trong 24-48 giờ đầu sau khi bị bong gân mắt cá chân, nên chườm lạnh bằng đá để giảm sưng, đau và viêm. Sau giai đoạn cấp tính, có thể chuyển sang chườm nóng để tăng cường lưu thông máu và thư giãn cơ bắp, giúp giảm đau và cứng khớp. Tuy nhiên, chườm lạnh vẫn có thể hữu ích trong giai đoạn phục hồi nếu bạn cảm thấy đau hoặc sưng sau khi vận động.

Bong gân mắt cá chân có tự khỏi được không?

Bong gân mắt cá chân nhẹ (độ 1) có thể tự khỏi với các biện pháp chăm sóc tại nhà như R.I.C.E (nghỉ ngơi, chườm đá, băng ép, kê cao) và tránh vận động mạnh. Tuy nhiên, bong gân độ 2 và 3 cần được bác sĩ thăm khám và điều trị để đảm bảo phục hồi đúng cách và tránh các biến chứng lâu dài. Ngay cả với bong gân nhẹ, việc tham khảo ý kiến bác sĩ cũng hữu ích để có hướng dẫn phục hồi tốt nhất.

Bong gân mắt cá chân kiêng ăn gì?

Không có chế độ ăn kiêng cụ thể nào cho bong gân mắt cá chân. Tuy nhiên, một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, giàu protein, vitamin và khoáng chất sẽ hỗ trợ quá trình phục hồi mô và giảm viêm. Nên tăng cường các thực phẩm giàu protein để tái tạo và phục hồi dây chằng, các loại vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin D, kẽm và canxi để hỗ trợ quá trình làm lành vết thương và xương khớp. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều đường và chất béo bão hòa vì chúng có thể gây viêm và cản trở quá trình phục hồi.

Khi bị bong gân mắt cá chân nên làm gì?

Khi bị bong gân mắt cá chân, điều quan trọng nhất là thực hiện theo nguyên tắc R.I.C.E ngay lập tức: Nghỉ ngơi chân bị thương, chườm đá 15-20 phút mỗi lần, băng ép mắt cá chân bằng băng thun và kê cao chân. Tránh tì đè hoặc vận động mạnh lên chân bị thương. Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn nếu cần. Đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác mức độ bong gân và có hướng dẫn điều trị phù hợp, đặc biệt nếu bạn nghi ngờ bong gân nặng (độ 2 hoặc 3) hoặc đau không giảm sau vài ngày tự chăm sóc.

Tài liệu tham khảo về bong gân mắt cá chân

• National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS)
• American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS)
• Mayo Clinic
• World Health Organization (WHO)