Block nhĩ thất

Block nhĩ thất là gì?

Block nhĩ thất (hay còn gọi là block AV) là tình trạng rối loạn nhịp tim xảy ra khi đường dẫn truyền điện từ tâm nhĩ xuống tâm thất bị chậm trễ hoặc bị chặn hoàn toàn. Bình thường, tín hiệu điện từ tâm nhĩ sẽ truyền xuống tâm thất, kích thích tâm thất co bóp và bơm máu đi nuôi cơ thể. Khi bị block nhĩ thất, sự phối hợp nhịp nhàng này bị gián đoạn, tim có thể đập chậm hơn hoặc không đều, ảnh hưởng đến khả năng bơm máu hiệu quả.

Mức độ nguy hiểm của block nhĩ thất phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của block. Block nhĩ thất độ một thường ít gây triệu chứng và ít nguy hiểm. Tuy nhiên, block nhĩ thất độ hai và độ ba có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như chóng mặt, ngất xỉu, mệt mỏi, khó thở, đau ngực, thậm chí đột tử do tim. Theo thống kê, tỷ lệ block nhĩ thất độ ba tiến triển thành đột tử tim là khoảng 1-4% mỗi năm.

Nguyên nhân gây ra block nhĩ thất

Nguyên nhân

Block nhĩ thất có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm cả nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp. Nguyên nhân trực tiếp phổ biến nhất là các bệnh lý tim mạch làm tổn thương hệ thống dẫn truyền điện của tim.

Nguyên nhân khác

• Bệnh tim thiếu máu cục bộ: Tình trạng thiếu máu nuôi dưỡng cơ tim, thường do xơ vữa động mạch vành, có thể gây tổn thương các tế bào dẫn truyền điện và dẫn đến block nhĩ thất.
• Nhồi máu cơ tim: Khi một phần cơ tim bị hoại tử do thiếu máu cấp tính, hệ thống dẫn truyền điện trong vùng bị tổn thương có thể bị ảnh hưởng, gây ra block nhĩ thất.
• Viêm cơ tim: Viêm nhiễm ở cơ tim, do virus, vi khuẩn hoặc các nguyên nhân khác, có thể làm tổn thương các tế bào cơ tim và hệ thống dẫn truyền, gây block nhĩ thất.
• Bệnh tim bẩm sinh: Một số dị tật tim bẩm sinh có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của hệ thống dẫn truyền điện, làm tăng nguy cơ block nhĩ thất.
• Bệnh van tim: Các bệnh van tim như hẹp van động mạch chủ, hở van hai lá có thể gây ra những thay đổi về cấu trúc và chức năng tim, dẫn đến rối loạn nhịp tim, bao gồm block nhĩ thất.
• Thuốc: Một số loại thuốc, đặc biệt là các thuốc điều trị tim mạch như thuốc chẹn beta, digoxin, thuốc chẹn kênh canxi, có thể gây ra hoặc làm nặng thêm tình trạng block nhĩ thất.
• Rối loạn điện giải: Sự mất cân bằng các chất điện giải trong cơ thể, đặc biệt là kali và canxi, có thể ảnh hưởng đến hoạt động điện của tim và gây ra block nhĩ thất.
• Lão hóa: Tuổi tác cao có thể làm suy thoái hệ thống dẫn truyền điện của tim, làm tăng nguy cơ block nhĩ thất, đặc biệt là block nhĩ thất độ một.

Triệu chứng của block nhĩ thất

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng của block nhĩ thất rất đa dạng, phụ thuộc vào mức độ block và tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh. Block nhĩ thất độ một thường không gây ra triệu chứng rõ ràng. Các mức độ block nặng hơn có thể gây ra các triệu chứng sau:

• Chóng mặt, hoa mắt: Do tim đập chậm và không đều, lượng máu lên não giảm, gây ra cảm giác chóng mặt, hoa mắt, đặc biệt khi thay đổi tư thế đột ngột.
• Ngất xỉu: Trong trường hợp block nhĩ thất nặng, tim có thể ngừng đập trong vài giây, dẫn đến ngất xỉu do thiếu máu não nghiêm trọng.
• Mệt mỏi, suy nhược: Tim bơm máu kém hiệu quả khiến cơ thể không nhận đủ oxy và dưỡng chất, gây ra cảm giác mệt mỏi, suy nhược kéo dài.
• Khó thở: Khi tim không bơm đủ máu, máu có thể ứ đọng ở phổi, gây ra khó thở, đặc biệt khi gắng sức hoặc nằm đầu thấp.
• Đau ngực: Trong một số trường hợp, block nhĩ thất có thể gây ra đau ngực, đặc biệt ở những người có bệnh tim thiếu máu cục bộ đi kèm.
• Tim đập chậm hoặc bỏ nhịp: Người bệnh có thể cảm nhận được nhịp tim chậm hơn bình thường hoặc cảm giác tim bỏ nhịp, hẫng hụt.

Triệu chứng theo mức độ

Các biến chứng của block nhĩ thất

Nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả, block nhĩ thất, đặc biệt là block nhĩ thất độ hai và độ ba, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:

Ngất do tim (Stokes-Adams)

Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, xảy ra khi tim ngừng đập đột ngột trong vài giây do block nhĩ thất hoàn toàn. Ngất do tim có thể gây chấn thương do té ngã và nguy hiểm đến tính mạng nếu kéo dài.

Suy tim

Block nhĩ thất làm giảm hiệu quả bơm máu của tim, lâu dài có thể dẫn đến suy tim, tình trạng tim không còn khả năng bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Đột tử do tim

Block nhĩ thất, đặc biệt là block nhĩ thất độ cao, làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim nguy hiểm, có thể dẫn đến đột tử do tim.

Chấn thương do ngã

Ngất xỉu do block nhĩ thất có thể gây té ngã, dẫn đến các chấn thương như gãy xương, chấn thương đầu.

Đối tượng nguy cơ mắc block nhĩ thất

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

• Người lớn tuổi: Tuổi tác là một yếu tố nguy cơ quan trọng, vì hệ thống dẫn truyền điện của tim có thể bị suy thoái theo thời gian. Block nhĩ thất độ một phổ biến hơn ở người lớn tuổi.
• Nam giới: Nam giới có nguy cơ mắc các bệnh tim mạch cao hơn nữ giới, do đó cũng có nguy cơ mắc block nhĩ thất cao hơn.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Người có tiền sử bệnh tim mạch: Những người đã mắc các bệnh tim mạch như bệnh tim thiếu máu cục bộ, nhồi máu cơ tim, viêm cơ tim, bệnh van tim có nguy cơ cao bị block nhĩ thất.
• Người sử dụng một số loại thuốc: Sử dụng các thuốc có thể gây block nhĩ thất như thuốc chẹn beta, digoxin, thuốc chẹn kênh canxi làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Vận động viên sức bền: Một số nghiên cứu cho thấy vận động viên sức bền có thể có nhịp tim chậm sinh lý và đôi khi có block nhĩ thất độ một, thường không đáng lo ngại.

Phòng ngừa block nhĩ thất

Phòng ngừa block nhĩ thất chủ yếu tập trung vào việc giảm thiểu các yếu tố nguy cơ và duy trì một lối sống lành mạnh:

Kiểm soát tốt các bệnh tim mạch

Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, bệnh tim thiếu máu cục bộ, rối loạn lipid máu giúp giảm nguy cơ tổn thương tim và hệ thống dẫn truyền điện.

Chế độ ăn uống lành mạnh

Ăn uống cân bằng, giảm chất béo bão hòa, cholesterol và muối, tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Tập thể dục thường xuyên

Vận động thể chất đều đặn giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia

Hút thuốc lá và uống nhiều rượu bia gây hại cho tim mạch, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và block nhĩ thất.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh tim mạch và các yếu tố nguy cơ khác, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.

Chẩn đoán block nhĩ thất

Chẩn đoán block nhĩ thất chủ yếu dựa vào các phương pháp sau:

Điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ là xét nghiệm cơ bản và quan trọng nhất để chẩn đoán block nhĩ thất. ECG ghi lại hoạt động điện của tim và giúp xác định mức độ block nhĩ thất.

Holter ECG

Holter ECG là một thiết bị ghi điện tâm đồ liên tục trong 24 giờ hoặc hơn. Phương pháp này giúp phát hiện block nhĩ thất không thường xuyên hoặc block nhĩ thất xảy ra khi hoạt động hàng ngày.

Nghiệm pháp gắng sức

Nghiệm pháp gắng sức ECG được thực hiện trong khi người bệnh tập thể dục. Phương pháp này giúp đánh giá ảnh hưởng của gắng sức lên block nhĩ thất và phát hiện block nhĩ thất do gắng sức.

Nghiên cứu điện sinh lý tim (EPS)

EPS là một thủ thuật xâm lấn, trong đó các điện cực được đưa vào tim qua đường ống thông để ghi lại và kích thích hệ thống dẫn truyền điện của tim. EPS giúp xác định chính xác vị trí và mức độ block nhĩ thất, thường được sử dụng khi cần can thiệp bằng máy tạo nhịp tim.

Điều trị block nhĩ thất

Phương pháp y khoa

• Máy tạo nhịp tim: Đây là phương pháp điều trị chính cho block nhĩ thất độ hai Mobitz type 2 và block nhĩ thất độ ba. Máy tạo nhịp tim là một thiết bị điện tử nhỏ được cấy ghép dưới da, có chức năng tạo ra các xung điện để kích thích tim đập khi cần thiết, đảm bảo nhịp tim ổn định.
• Thuốc: Trong một số trường hợp block nhĩ thất do thuốc gây ra, việc ngừng thuốc có thể cải thiện tình trạng block. Một số loại thuốc như atropine có thể được sử dụng tạm thời để tăng nhịp tim trong trường hợp block nhĩ thất cấp tính.

Lối sống hỗ trợ

• Theo dõi sức khỏe tim mạch định kỳ: Người bệnh block nhĩ thất cần được theo dõi sức khỏe tim mạch thường xuyên để phát hiện sớm các biến chứng và điều chỉnh điều trị kịp thời.
• Tuân thủ điều trị của bác sĩ: Uống thuốc đúng liều, đúng giờ và tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ là rất quan trọng để kiểm soát bệnh hiệu quả.
• Chế độ sinh hoạt hợp lý: Tránh căng thẳng, stress, ngủ đủ giấc, hạn chế các chất kích thích như caffeine, rượu bia.

Lưu ý khi điều trị

• Tái khám định kỳ: Người bệnh đặt máy tạo nhịp tim cần tái khám định kỳ để kiểm tra chức năng máy và pin, cũng như phát hiện sớm các vấn đề phát sinh.
• Báo cho nhân viên y tế về máy tạo nhịp tim: Khi đi khám bệnh hoặc làm các thủ thuật y tế khác, người bệnh cần thông báo cho nhân viên y tế biết về việc mình đã đặt máy tạo nhịp tim.
• Tránh các hoạt động có thể ảnh hưởng đến máy tạo nhịp tim: Tránh các hoạt động tiếp xúc gần với từ trường mạnh hoặc các thiết bị điện tử có thể gây nhiễu máy tạo nhịp tim.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Hội chứng suy nút xoang: Cũng là một rối loạn nhịp tim chậm, nhưng nguyên nhân là do nút xoang (máy tạo nhịp tim tự nhiên của tim) hoạt động kém hiệu quả.
• Block nhánh: Rối loạn dẫn truyền điện trong hệ thống nhánh His-Purkinje, có thể gây ra các rối loạn nhịp tim và triệu chứng tương tự block nhĩ thất.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Block nhĩ thất có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm của block nhĩ thất phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của block. Block nhĩ thất độ một thường ít nguy hiểm. Tuy nhiên, block nhĩ thất độ hai và độ ba có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như ngất xỉu, suy tim, đột tử do tim nếu không được điều trị kịp thời. Block nhĩ thất độ ba, còn gọi là block nhĩ thất hoàn toàn, là mức độ nặng nhất và nguy hiểm nhất, cần được can thiệp y tế khẩn cấp.

Block nhĩ thất độ 1 có cần điều trị không?

Block nhĩ thất độ 1 thường không cần điều trị đặc hiệu nếu không có triệu chứng và không có bệnh tim mạch đi kèm. Tuy nhiên, người bệnh cần được theo dõi định kỳ, đặc biệt nếu có các yếu tố nguy cơ tim mạch hoặc triệu chứng nghi ngờ. Trong một số trường hợp, block nhĩ thất độ 1 có thể là dấu hiệu sớm của bệnh tim hoặc tiến triển thành block nhĩ thất nặng hơn, do đó việc theo dõi và đánh giá bởi bác sĩ là cần thiết.

Block nhĩ thất độ 2 Mobitz 1 có nguy hiểm không?

Block nhĩ thất độ 2 Mobitz type 1 (Wenckebach) thường ít nguy hiểm hơn so với Mobitz type 2 và độ 3. Nhiều trường hợp không gây ra triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đặc biệt là khi có bệnh tim mạch đi kèm hoặc triệu chứng rõ ràng, block nhĩ thất độ 2 Mobitz 1 vẫn cần được theo dõi và điều trị để ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn. Quyết định điều trị sẽ phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

Block nhĩ thất độ 3 sống được bao lâu?

Block nhĩ thất độ 3 là tình trạng nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị. Tuy nhiên, với việc điều trị bằng máy tạo nhịp tim, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của người bệnh block nhĩ thất độ 3 có thể được cải thiện đáng kể. Tuổi thọ cụ thể sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm sức khỏe tổng thể, các bệnh lý đi kèm và việc tuân thủ điều trị. Việc điều trị kịp thời và theo dõi sát sao là yếu tố then chốt để kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

Nguyên nhân block nhĩ thất ở người trẻ là gì?

Block nhĩ thất ở người trẻ có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm bệnh tim bẩm sinh, viêm cơ tim (do virus hoặc các nguyên nhân khác), tác dụng phụ của thuốc, hoặc rối loạn điện giải. Trong một số trường hợp, block nhĩ thất ở người trẻ không rõ nguyên nhân (vô căn). Mặc dù ít phổ biến hơn so với người lớn tuổi, block nhĩ thất ở người trẻ vẫn cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng.

Block nhĩ thất có chữa khỏi được không?

Block nhĩ thất không phải lúc nào cũng chữa khỏi hoàn toàn, đặc biệt là khi nguyên nhân gây bệnh là các bệnh tim mạch mạn tính hoặc tổn thương cấu trúc tim không hồi phục. Tuy nhiên, với các phương pháp điều trị hiện nay, đặc biệt là máy tạo nhịp tim, có thể kiểm soát hiệu quả tình trạng block nhĩ thất, giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Trong một số trường hợp block nhĩ thất do thuốc hoặc rối loạn điện giải, việc điều chỉnh các yếu tố này có thể giúp phục hồi dẫn truyền nhĩ thất bình thường.

Tài liệu tham khảo về block nhĩ thất

• National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI)
• Mayo Clinic
• American Heart Association (AHA)
• World Health Organization (WHO)
• European Society of Cardiology (ESC)