Bí tiểu

Bí tiểu là gì?

Bí tiểu là tình trạng bàng quang không thể làm rỗng hoàn toàn nước tiểu, hoặc không thể đi tiểu được mặc dù bàng quang đầy. Tình trạng này có thể gây khó chịu, đau đớn và ảnh hưởng đến sức khỏe đường tiết niệu.

Bí tiểu nếu không được điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng đường tiết niệu, tổn thương thận và thậm chí suy thận. Theo thống kê, bí tiểu cấp tính chiếm khoảng 4.6 trên 1000 lượt nhập viện mỗi năm, đặc biệt phổ biến ở nam giới lớn tuổi.

Nguyên nhân gây ra Bí tiểu

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây bí tiểu rất đa dạng, có thể xuất phát từ các vấn đề tắc nghẽn đường tiểu hoặc do các vấn đề về thần kinh ảnh hưởng đến chức năng bàng quang.

Nguyên nhân khác

• Phì đại tuyến tiền liệt lành tính (BPH): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây bí tiểu ở nam giới lớn tuổi. Tuyến tiền liệt phì đại chèn ép niệu đạo, gây khó khăn cho dòng nước tiểu.
• Sỏi đường tiết niệu: Sỏi có thể mắc kẹt ở cổ bàng quang hoặc niệu đạo, gây tắc nghẽn dòng nước tiểu.
• Hẹp niệu đạo: Sẹo do viêm nhiễm, chấn thương hoặc phẫu thuật có thể gây hẹp niệu đạo, cản trở dòng nước tiểu.
• Sa bàng quang: Ở phụ nữ, sa bàng quang có thể làm thay đổi vị trí niệu đạo, gây bí tiểu.
• Táo bón nặng: Phân tích tụ trong trực tràng có thể chèn ép bàng quang và niệu đạo, gây bí tiểu tạm thời.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc kháng histamine, thuốc chống trầm cảm, thuốc giãn cơ và thuốc điều trị Parkinson có thể gây bí tiểu.
• Các vấn đề thần kinh: Các bệnh lý thần kinh như đột quỵ, Parkinson, đa xơ cứng, tổn thương tủy sống có thể làm gián đoạn tín hiệu thần kinh giữa não và bàng quang, dẫn đến bí tiểu.

Triệu chứng của Bí tiểu

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng bí tiểu có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Khó tiểu: Cảm giác khó khăn khi bắt đầu đi tiểu, dòng nước tiểu yếu hoặc ngắt quãng.
• Tiểu rắt: Cảm giác muốn đi tiểu thường xuyên nhưng mỗi lần đi tiểu chỉ được một ít.
• Tiểu không hết: Cảm giác bàng quang vẫn còn đầy nước tiểu sau khi đi tiểu xong.
• Đau bụng dưới: Đau tức hoặc khó chịu ở vùng bụng dưới do bàng quang căng đầy.
• Bí tiểu hoàn toàn: Không thể đi tiểu được dù rất muốn, gây đau đớn dữ dội.

Triệu chứng theo mức độ

Trường hợp đặc biệt

Trong một số trường hợp đặc biệt, bí tiểu có thể biểu hiện khác biệt:

• Bí tiểu mạn tính: Tiến triển chậm, triệu chứng không rõ ràng, người bệnh có thể không nhận ra mình bị bí tiểu cho đến khi có biến chứng. Triệu chứng có thể bao gồm tiểu són, tiểu đêm, hoặc cảm giác nặng bụng dưới kéo dài.
• Bí tiểu ở trẻ em: Có thể do dị tật bẩm sinh đường tiết niệu, táo bón mạn tính, hoặc các vấn đề tâm lý. Trẻ có thể có biểu hiện tiểu dầm, tiểu rắt, hoặc đau bụng không rõ nguyên nhân.
• Bí tiểu sau phẫu thuật: Thường xảy ra sau các phẫu thuật vùng bụng dưới hoặc cột sống do tác dụng của thuốc mê, thuốc giảm đau, hoặc tổn thương thần kinh tạm thời.

Các biến chứng của Bí tiểu

Bí tiểu nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI)

Nước tiểu ứ đọng trong bàng quang tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, gây nhiễm trùng đường tiết niệu. UTI có thể gây đau rát khi đi tiểu, tiểu ra máu, sốt và đau lưng.

Sỏi thận và sỏi bàng quang

Nước tiểu ứ đọng lâu ngày có thể dẫn đến hình thành sỏi thận và sỏi bàng quang. Sỏi có thể gây đau quặn thận, tắc nghẽn đường tiểu và nhiễm trùng.

Tổn thương bàng quang

Bàng quang căng giãn quá mức trong thời gian dài có thể làm suy yếu cơ bàng quang, khiến bàng quang mất khả năng co bóp hiệu quả và dẫn đến bí tiểu mạn tính.

Trào ngược bàng quang niệu quản

Áp lực trong bàng quang tăng cao do bí tiểu có thể khiến nước tiểu trào ngược lên niệu quản và thận, gây tổn thương thận và nhiễm trùng thận.

Suy thận

Trong trường hợp nghiêm trọng, bí tiểu kéo dài và trào ngược bàng quang niệu quản có thể gây tổn thương thận nghiêm trọng và dẫn đến suy thận mãn tính.

Đối tượng nguy cơ mắc Bí tiểu

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

• Nam giới lớn tuổi: Do nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt tăng lên theo tuổi tác, nam giới trên 50 tuổi có nguy cơ bí tiểu cao hơn.
• Người lớn tuổi nói chung: Cả nam và nữ lớn tuổi đều có nguy cơ cao hơn do các bệnh lý nền và tác dụng phụ của thuốc.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Người có bệnh lý thần kinh: Các bệnh như Parkinson, đa xơ cứng, đột quỵ, tổn thương tủy sống làm tăng nguy cơ bí tiểu.
• Người sử dụng một số loại thuốc: Thuốc kháng histamine, thuốc chống trầm cảm, thuốc giãn cơ, thuốc điều trị Parkinson có thể gây bí tiểu.
• Người có tiền sử phẫu thuật vùng bụng dưới hoặc cột sống: Phẫu thuật có thể gây tổn thương thần kinh tạm thời hoặc vĩnh viễn, dẫn đến bí tiểu.
• Người bị táo bón mạn tính: Táo bón nặng có thể chèn ép đường tiết niệu.
• Phụ nữ sau sinh: Sự thay đổi nội tiết tố và quá trình sinh nở có thể gây bí tiểu tạm thời.

Phòng ngừa Bí tiểu

Phòng ngừa bí tiểu tập trung vào việc duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát các bệnh lý nền:

Uống đủ nước

Uống đủ 1.5-2 lít nước mỗi ngày giúp duy trì chức năng thận và đường tiết niệu khỏe mạnh, ngăn ngừa sỏi thận và nhiễm trùng đường tiết niệu.

Chế độ ăn uống giàu chất xơ

Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt giúp ngăn ngừa táo bón, giảm nguy cơ chèn ép đường tiết niệu.

Tập thể dục thường xuyên

Vận động giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, cải thiện chức năng bàng quang và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý nền gây bí tiểu.

Đi tiểu khi có nhu cầu

Không nên nhịn tiểu quá lâu, đi tiểu đều đặn khi có cảm giác buồn tiểu giúp bàng quang hoạt động tốt.

Kiểm soát cân nặng

Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý như tiểu đường, tim mạch, có thể ảnh hưởng đến chức năng thần kinh và bàng quang.

Khám sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là nam giới trên 50 tuổi, giúp phát hiện sớm các vấn đề về tuyến tiền liệt và đường tiết niệu.

Chẩn đoán Bí tiểu

Chẩn đoán bí tiểu thường bao gồm:

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng hiện tại và thăm khám bụng để đánh giá tình trạng bàng quang.

Siêu âm bàng quang

Siêu âm giúp đo lượng nước tiểu tồn dư trong bàng quang sau khi đi tiểu, xác định tình trạng bí tiểu.

Đo niệu dòng đồ

Xét nghiệm này đánh giá tốc độ và lưu lượng dòng nước tiểu, giúp phát hiện các vấn đề tắc nghẽn đường tiểu.

Đo áp lực bàng quang (niệu động lực đồ)

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định đo áp lực bàng quang để đánh giá chức năng cơ bàng quang và phát hiện các rối loạn thần kinh.

Xét nghiệm nước tiểu

Xét nghiệm nước tiểu giúp phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc các bất thường khác.

Các xét nghiệm hình ảnh khác

Tùy thuộc vào nghi ngờ nguyên nhân gây bí tiểu, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm hình ảnh khác như chụp X-quang, CT scan hoặc MRI.

Điều trị Bí tiểu

Phương pháp y khoa

• Đặt ống thông tiểu: Đây là biện pháp can thiệp nhanh chóng để giải phóng nước tiểu ứ đọng trong bàng quang, giúp giảm đau và ngăn ngừa biến chứng. Ống thông tiểu có thể được đặt tạm thời hoặc dài ngày tùy thuộc vào tình trạng bệnh.
• Thuốc:
  • Thuốc chẹn alpha: Sử dụng cho nam giới bị phì đại tuyến tiền liệt lành tính, giúp giãn cơ trơn tuyến tiền liệt và cổ bàng quang, cải thiện dòng nước tiểu.
  • Thuốc ức chế 5-alpha reductase: Cũng được sử dụng trong điều trị phì đại tuyến tiền liệt, giúp thu nhỏ kích thước tuyến tiền liệt.
  • Thuốc cholinergic: Có thể được sử dụng trong một số trường hợp bí tiểu do cơ bàng quang yếu, giúp tăng co bóp bàng quang.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp bí tiểu do tắc nghẽn nặng hoặc phì đại tuyến tiền liệt không đáp ứng với thuốc, phẫu thuật có thể được chỉ định để loại bỏ tắc nghẽn hoặc cắt bỏ một phần tuyến tiền liệt.

Lối sống hỗ trợ

• Tập bài tập Kegel: Giúp tăng cường sức mạnh cơ sàn chậu, hỗ trợ chức năng bàng quang và kiểm soát tiểu tiện.
• Đi tiểu hai lần: Sau khi đi tiểu xong, đợi vài phút rồi cố gắng đi tiểu lại lần nữa để đảm bảo bàng quang được làm rỗng hoàn toàn.
• Xoa bụng dưới khi đi tiểu: Có thể giúp kích thích bàng quang và cải thiện dòng nước tiểu.
• Tránh các chất kích thích bàng quang: Hạn chế caffeine và rượu, vì chúng có thể làm tăng kích thích bàng quang và làm trầm trọng thêm tình trạng bí tiểu.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Uống thuốc đúng liều lượng và thời gian quy định, tái khám theo lịch hẹn.
• Theo dõi các triệu chứng: Thông báo cho bác sĩ nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào trong quá trình điều trị.
• Kiên trì điều trị: Điều trị bí tiểu có thể mất thời gian và cần sự kiên trì.
• Thay đổi lối sống: Kết hợp điều trị y khoa với các biện pháp hỗ trợ lối sống để đạt hiệu quả tốt nhất.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Tiểu không tự chủ (Tiểu són): Rò rỉ nước tiểu không kiểm soát, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau.
• Viêm tuyến tiền liệt: Viêm nhiễm tuyến tiền liệt có thể gây đau, khó chịu và rối loạn tiểu tiện, đôi khi có thể dẫn đến bí tiểu.
• Hội chứng bàng quang tăng hoạt (OAB): Bàng quang co thắt quá mức gây tiểu gấp, tiểu rắt, tiểu đêm, nhưng không gây bí tiểu.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Bí tiểu có nguy hiểm không?

Bí tiểu có thể rất nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Nước tiểu ứ đọng trong bàng quang có thể gây nhiễm trùng đường tiết niệu, sỏi thận, tổn thương bàng quang, trào ngược bàng quang niệu quản và thậm chí suy thận. Bí tiểu cấp tính gây đau đớn dữ dội và cần được can thiệp y tế khẩn cấp.

Bí tiểu ở nam giới lớn tuổi có phổ biến không?

Bí tiểu rất phổ biến ở nam giới lớn tuổi, đặc biệt là do tình trạng phì đại tuyến tiền liệt lành tính (BPH). BPH là nguyên nhân hàng đầu gây bí tiểu ở nam giới trên 50 tuổi. Tỷ lệ mắc BPH tăng lên theo tuổi tác, do đó nguy cơ bí tiểu cũng tăng theo.

Làm thế nào để biết mình bị bí tiểu?

Các dấu hiệu nhận biết bí tiểu bao gồm khó khăn khi bắt đầu đi tiểu, dòng nước tiểu yếu hoặc ngắt quãng, cảm giác tiểu không hết, tiểu rắt, đau bụng dưới và trong trường hợp nặng là không thể đi tiểu được dù rất muốn. Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này, nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bí tiểu có thể tự khỏi không?

Bí tiểu hiếm khi tự khỏi, đặc biệt là khi có nguyên nhân thực thể như phì đại tuyến tiền liệt, sỏi đường tiết niệu hoặc hẹp niệu đạo. Bí tiểu cần được điều trị bởi bác sĩ để giải quyết nguyên nhân gốc rễ và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Trong một số trường hợp bí tiểu tạm thời do tác dụng phụ của thuốc hoặc táo bón, tình trạng này có thể cải thiện khi ngừng thuốc hoặc điều trị táo bón.

Phương pháp điều trị bí tiểu tại nhà là gì?

Không có phương pháp điều trị bí tiểu tại nhà có thể thay thế cho các biện pháp y tế chuyên nghiệp. Tuy nhiên, một số biện pháp hỗ trợ tại nhà có thể giúp giảm triệu chứng và cải thiện chức năng bàng quang, bao gồm: Uống đủ nước, chế độ ăn uống giàu chất xơ, tập thể dục thường xuyên, tập bài tập Kegel, đi tiểu hai lần và tránh các chất kích thích bàng quang như caffeine và rượu. Quan trọng nhất, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Tài liệu tham khảo về Bí tiểu

• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)
• Mayo Clinic
• World Health Organization (WHO)
• Urology Care Foundation