Bệnh zona thần kinh, hay còn gọi là giời leo, là một tình trạng nhiễm trùng do virus gây ra, thường biểu hiện bằng các nốt mụn nước đau rát thành dải trên da. Khi mắc bệnh, nhiều người thường băn khoăn về việc cần kiêng khem những gì trong ăn uống, sinh hoạt để bệnh nhanh khỏi và tránh lây lan. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và lời khuyên hữu ích, giúp bạn hiểu rõ hơn về các điều cần tránh cũng như cách chăm sóc đúng đắn khi bị zona thần kinh.
Bệnh zona thần kinh có phải kiêng gì không? Những điều cần tránh và lời khuyên hữu ích
Khi mắc bệnh zona thần kinh, việc tuân thủ một số nguyên tắc kiêng khem và thay đổi lối sống có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng, đẩy nhanh quá trình hồi phục và ngăn ngừa biến chứng cũng như lây nhiễm.
Kiêng khem trong chế độ ăn uống khi bị zona thần kinh
Mặc dù không có danh sách “kiêng tuyệt đối” được khoa học chứng minh hoàn toàn, việc lựa chọn thực phẩm hợp lý có thể hỗ trợ hệ miễn dịch và giảm viêm.
- Thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh:
- Đồ cay nóng, dầu mỡ: Có thể kích thích phản ứng viêm, làm tăng cảm giác khó chịu và ngứa rát.
- Rượu bia, chất kích thích: Ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, làm chậm quá trình lành vết thương và có thể tương tác với thuốc điều trị.
- Thức ăn nhiều đường: Đường có thể làm suy yếu khả năng miễn dịch và thúc đẩy quá trình viêm.
- Thực phẩm dễ gây dị ứng: Một số người có thể nhạy cảm với hải sản (tôm, cua), thịt bò, thịt gà hoặc trứng. Nếu bạn đã biết mình dị ứng với loại thực phẩm nào, hãy tránh chúng để không làm nặng thêm tình trạng da. Đối với người bình thường, không cần thiết phải kiêng tuyệt đối những thực phẩm này trừ khi có chỉ định của bác sĩ hoặc bạn nhận thấy chúng gây khó chịu.
- Thực phẩm chứa arginine cao: Một số nghiên cứu cho rằng arginine có thể thúc đẩy sự nhân lên của virus. Các thực phẩm giàu arginine bao gồm chocolate, hạt (hạnh nhân, óc chó), yến mạch. Tuy nhiên, bằng chứng này còn hạn chế và không yêu cầu kiêng khem quá mức.
- Thực phẩm nên tăng cường:
- Thực phẩm giàu vitamin C: Cam, bưởi, ổi, dâu tây, kiwi giúp tăng cường sức đề kháng.
- Thực phẩm giàu vitamin B: Ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh đậm, thịt nạc hỗ trợ chức năng thần kinh.
- Thực phẩm giàu lysine: Lysine là một loại axit amin được cho là có khả năng ức chế sự phát triển của virus. Có nhiều trong sữa, phô mai, cá, thịt gà, thịt bò, đậu nành.
- Nước lọc: Uống đủ nước giúp cơ thể thải độc và duy trì độ ẩm cho da.
Những hoạt động và tiếp xúc cần tránh
- Tránh gãi, chà xát hoặc làm vỡ các nốt mụn nước: Điều này rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng thứ cấp, sẹo vĩnh viễn và giảm nguy cơ lây lan virus.
- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với một số đối tượng nhạy cảm: Virus zona có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch từ các nốt mụn nước vỡ. Do đó, người bệnh cần tránh tiếp xúc gần với:
- Người chưa từng mắc thủy đậu.
- Phụ nữ mang thai (đặc biệt là 3 tháng đầu thai kỳ).
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
- Người có hệ miễn dịch suy yếu (người ghép tạng, bệnh nhân HIV/AIDS, người đang hóa trị, xạ trị).
- Tránh các hoạt động gây đổ mồ hôi nhiều hoặc ma sát mạnh lên vùng da tổn thương: Mồ hôi và ma sát có thể làm kích ứng, gây ngứa rát và khó chịu hơn.
- Về việc tắm gội: Người bị zona thần kinh không cần kiêng tắm gội. Ngược lại, việc vệ sinh cơ thể sạch sẽ là rất quan trọng để tránh nhiễm trùng.
- Nên tắm nhanh bằng nước ấm, sử dụng xà phòng dịu nhẹ, không mùi.
- Tránh chà xát mạnh lên vùng da bị tổn thương.
- Lau khô người nhẹ nhàng bằng khăn mềm sạch, đặc biệt là vùng da có mụn nước, không cọ xát mà thấm nhẹ nhàng.
- Về việc kiêng gió: Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy việc kiêng gió có lợi cho người bệnh zona. Ngược lại, giữ cho vùng da tổn thương khô thoáng có thể giúp vết thương mau lành. Tuy nhiên, tránh để gió lùa trực tiếp vào người khi đang ốm yếu có thể giúp cơ thể dễ chịu hơn, không liên quan trực tiếp đến quá trình lành vết zona.
- Kiêng quan hệ tình dục: Nếu các tổn thương zona nằm ở vùng sinh dục hoặc gần đó, hoặc ở bất kỳ vùng nào có thể tiếp xúc với bạn tình, bạn nên kiêng quan hệ tình dục để tránh lây truyền virus sang bạn tình, đặc biệt là nếu họ chưa từng mắc thủy đậu hoặc có hệ miễn dịch yếu.
Những thói quen và yếu tố cần lưu ý khác
- Kiêng tự ý điều trị: Không tự ý dùng thuốc hoặc áp dụng các phương pháp dân gian chưa được kiểm chứng. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
- Tránh căng thẳng, stress: Stress có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, kéo dài thời gian bệnh. Hãy cố gắng giữ tinh thần thoải mái, nghỉ ngơ đầy đủ.
- Hạn chế mặc quần áo bó sát, chất liệu thô ráp: Chọn quần áo rộng rãi, làm từ chất liệu mềm mại, thoáng mát như cotton để tránh ma sát và kích ứng vùng da tổn thương.
- Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức khỏe và tăng cường miễn dịch.
Bệnh zona thần kinh là gì và nguyên nhân gây bệnh
Bệnh zona thần kinh (herpes zoster) là một bệnh nhiễm trùng do virus gây ra, biểu hiện bằng phát ban da đau đớn với mụn nước. Nguyên nhân chính là do sự tái hoạt của virus Varicella-Zoster (VZV) – cùng loại virus gây bệnh thủy đậu (chickenpox). Sau khi một người mắc thủy đậu và khỏi bệnh, virus VZV không biến mất hoàn toàn mà ẩn mình trong các hạch thần kinh gần tủy sống và não. Khi hệ miễn dịch của cơ thể suy yếu do tuổi tác, stress, bệnh tật, điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch, hoặc một số nguyên nhân khác, virus có thể tái hoạt và di chuyển dọc theo các dây thần kinh ra da, gây ra bệnh zona.
Triệu chứng và cách điều trị bệnh zona thần kinh
Triệu chứng điển hình
- Đau rát, ngứa ran: Thường là triệu chứng đầu tiên, xuất hiện vài ngày trước khi phát ban. Cơn đau có thể từ nhẹ đến dữ dội, bỏng rát, châm chích hoặc nhức nhối.
- Phát ban: Ban đỏ xuất hiện, sau đó nhanh chóng phát triển thành các cụm mụn nước nhỏ, chứa đầy dịch. Các mụn nước thường mọc thành dải hoặc đám, đi theo đường đi của một dây thần kinh và chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể (ví dụ: một bên ngực, một bên lưng, một bên mặt).
- Mụn nước đóng vảy: Sau khoảng 7-10 ngày, các mụn nước sẽ vỡ ra, khô lại và đóng vảy. Vảy sẽ bong tróc trong 2-4 tuần.
- Các triệu chứng khác: Có thể kèm theo sốt nhẹ, đau đầu, mệt mỏi, nhạy cảm với ánh sáng.
Phương pháp điều trị
Mục tiêu của điều trị zona là giảm đau, đẩy nhanh quá trình lành vết thương và ngăn ngừa biến chứng.
- Thuốc kháng virus: Acyclovir, Valacyclovir, Famciclovir là các loại thuốc kháng virus hiệu quả nhất khi được sử dụng trong vòng 72 giờ đầu tiên sau khi phát ban xuất hiện. Chúng giúp giảm thời gian bệnh, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và nguy cơ biến chứng.
- Thuốc giảm đau: Acetaminophen (Paracetamol), Ibuprofen hoặc các thuốc giảm đau mạnh hơn (theo chỉ định của bác sĩ) có thể được dùng để kiểm soát cơn đau.
- Thuốc bôi tại chỗ: Kem bôi chứa Calamine hoặc các loại kem làm dịu da có thể giúp giảm ngứa và khó chịu. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc bôi kháng sinh nếu có dấu hiệu nhiễm trùng da.
- Chăm sóc vết thương: Giữ vùng da sạch sẽ và khô ráo để tránh nhiễm trùng.
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng hoặc gabapentin: Có thể được sử dụng để điều trị đau thần kinh sau zona, một biến chứng phổ biến.
Cách phòng ngừa và chăm sóc đúng cách khi bị zona thần kinh
Chăm sóc da và vết thương
- Vệ sinh nhẹ nhàng: Tắm rửa hàng ngày với nước ấm và xà phòng dịu nhẹ. Lau khô bằng cách thấm nhẹ, tránh cọ xát mạnh.
- Giữ khô thoáng: Để vùng da tổn thương được thông thoáng. Tránh băng bó kín nếu không cần thiết, trừ khi có nguy cơ cọ xát cao.
- Bôi thuốc: Sử dụng thuốc mỡ hoặc kem kháng virus/làm dịu da theo chỉ định của bác sĩ.
Phòng ngừa lây lan
- Che chắn các nốt mụn nước bằng quần áo hoặc băng gạc không dính.
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước.
- Tránh chạm vào hoặc gãi các nốt mụn nước.
- Hạn chế tiếp xúc với các đối tượng dễ bị tổn thương như đã nêu ở trên.
Chế độ sinh hoạt lành mạnh
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Giúp cơ thể phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch.
- Chế độ ăn uống cân bằng: Ưu tiên thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa để hỗ trợ miễn dịch.
- Giảm stress: Tập yoga, thiền, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ nhàng để giữ tinh thần thư thái.
Tiêm vắc xin
Vắc xin zona (Zostavax hoặc Shingrix) là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh zona và biến chứng đau thần kinh sau zona.
- Shingrix: Được khuyến nghị cho người từ 50 tuổi trở lên, gồm 2 liều tiêm.
- Zostavax: Được khuyến nghị cho người từ 60 tuổi trở lên (hiện ít được sử dụng hơn Shingrix).
Bệnh zona thần kinh tuy gây nhiều khó chịu nhưng hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Việc hiểu rõ những điều nên kiêng khem, kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh, vệ sinh cá nhân cẩn thận và tuân thủ chỉ định của bác sĩ sẽ giúp bạn nhanh chóng hồi phục, giảm thiểu các biến chứng và quay trở lại với cuộc sống bình thường. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn y tế ngay khi phát hiện các triệu chứng của bệnh.
Nội dung này có hữu ích với bạn không?
