Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay là gì?

Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay là tình trạng tổn thương các dây thần kinh tạo nên đám rối thần kinh cánh tay. Đám rối này là mạng lưới thần kinh xuất phát từ tủy sống ở cổ, chi phối cảm giác và vận động của vai, cánh tay, cẳng tay và bàn tay.

Tổn thương đám rối thần kinh cánh tay có thể gây ra yếu cơ, mất cảm giác, và đau ở cánh tay và bàn tay. Mức độ nghiêm trọng của bệnh lý này rất khác nhau, từ các trường hợp nhẹ có thể tự hồi phục đến các trường hợp nặng gây tàn tật vĩnh viễn.

Nguyên nhân gây ra Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Nguyên nhân

Nguyên nhân phổ biến nhất gây tổn thương đám rối thần kinh cánh tay là do chấn thương.

• Tai nạn giao thông: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương đám rối thần kinh cánh tay, đặc biệt là tai nạn xe máy. Lực kéo mạnh hoặc va đập trực tiếp vào vai, cổ có thể làm căng hoặc rách các dây thần kinh.
• Chấn thương thể thao: Các môn thể thao đối kháng hoặc có nguy cơ té ngã cao như bóng đá, bóng bầu dục, trượt tuyết có thể dẫn đến tổn thương đám rối thần kinh cánh tay.
• Ngã: Ngã từ trên cao hoặc ngã mạnh cũng có thể gây tổn thương, đặc biệt ở người lớn tuổi xương khớp yếu.
• Vết thương do dao hoặc đạn: Các vết thương xuyên thấu vùng cổ, vai có thể trực tiếp làm tổn thương đám rối thần kinh cánh tay.
• Khối u: Các khối u phát triển trong hoặc xung quanh đám rối thần kinh cánh tay có thể chèn ép và gây tổn thương thần kinh.
• Viêm đám rối thần kinh cánh tay (Hội chứng Parsonage-Turner): Đây là một tình trạng hiếm gặp, nguyên nhân chưa rõ ràng, có thể do rối loạn tự miễn hoặc virus, gây viêm đám rối thần kinh cánh tay đột ngột.
• Tổn thương khi sinh (Liệt đám rối thần kinh cánh tay ở trẻ sơ sinh): Xảy ra khi trẻ sơ sinh bị kéo mạnh ở đầu hoặc vai trong quá trình sinh nở, gây tổn thương đám rối thần kinh cánh tay.
• Xạ trị: Xạ trị vùng ngực hoặc cổ để điều trị ung thư có thể gây tổn thương đám rối thần kinh cánh tay.

Triệu chứng của Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng của bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay rất đa dạng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương của dây thần kinh. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau: Đau có thể dữ dội, như điện giật, hoặc âm ỉ, thường lan dọc theo cánh tay.
• Yếu cơ: Yếu cơ ở vai, cánh tay, cẳng tay hoặc bàn tay, gây khó khăn khi nâng tay, cầm nắm đồ vật, hoặc thực hiện các động tác tinh vi.
• Tê bì và mất cảm giác: Cảm giác tê bì, châm chích, hoặc mất cảm giác ở vùng vai, cánh tay, cẳng tay hoặc bàn tay.
• Liệt: Trong trường hợp nặng, có thể gây liệt hoàn toàn một phần hoặc toàn bộ cánh tay.
• Teo cơ: Nếu tổn thương thần kinh kéo dài, các cơ ở cánh tay và bàn tay có thể bị teo nhỏ do không được vận động thường xuyên.

Triệu chứng theo mức độ

Trường hợp đặc biệt

• Hội chứng lối thoát ngực (Thoracic Outlet Syndrome – TOS): Mặc dù không phải là bệnh lý trực tiếp của đám rối thần kinh cánh tay, TOS có thể gây chèn ép đám rối thần kinh cánh tay và các mạch máu khi chúng đi qua khe giữa xương sườn và xương đòn, dẫn đến các triệu chứng tương tự như đau, tê bì, yếu cơ ở cánh tay và bàn tay.
• Hội chứng Horner: Tổn thương rễ thần kinh T1 của đám rối thần kinh cánh tay có thể gây ra hội chứng Horner, bao gồm sụp mí mắt (ptosis), co đồng tử (miosis), và giảm tiết mồ hôi một bên mặt (anhidrosis) cùng bên tổn thương.

Các biến chứng của Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Đau mạn tính

Đau thần kinh kéo dài là một biến chứng phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng vận động của người bệnh.

Yếu cơ và teo cơ kéo dài

Nếu tổn thương thần kinh không được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả, yếu cơ và teo cơ có thể trở nên vĩnh viễn, gây hạn chế chức năng tay và cánh tay.

Khớp cứng

Do ít vận động và mất cân bằng cơ bắp, các khớp ở vai, khuỷu tay, cổ tay và ngón tay có thể bị cứng, gây khó khăn trong vận động.

Biến dạng chi

Trong trường hợp liệt đám rối thần kinh cánh tay ở trẻ sơ sinh không được điều trị, có thể dẫn đến biến dạng chi, ảnh hưởng đến sự phát triển của xương và khớp.

Ảnh hưởng tâm lý

Đau mạn tính, hạn chế vận động và tàn tật do bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay có thể gây ra các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu, và giảm tự tin.

Đối tượng nguy cơ mắc Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

• Nam giới trẻ tuổi: Nam giới trong độ tuổi từ 15-25 tuổi có nguy cơ cao bị tổn thương đám rối thần kinh cánh tay do tai nạn giao thông và chấn thương thể thao.
• Trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh có thể bị liệt đám rối thần kinh cánh tay do sang chấn trong quá trình sinh nở, đặc biệt là trẻ có cân nặng lớn hoặc sinh khó.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Người có khối u vùng cổ, vai: Khối u có thể chèn ép đám rối thần kinh cánh tay, gây tổn thương.
• Người mắc bệnh viêm nhiễm: Viêm đám rối thần kinh cánh tay (Hội chứng Parsonage-Turner) có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và giới tính.
• Người béo phì: Béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng lối thoát ngực, gây chèn ép đám rối thần kinh cánh tay.

Phòng ngừa Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

An toàn giao thông

Tuân thủ luật lệ giao thông, đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, thắt dây an toàn khi đi ô tô để giảm nguy cơ tai nạn giao thông.

An toàn lao động và thể thao

Sử dụng thiết bị bảo hộ lao động phù hợp, khởi động kỹ trước khi chơi thể thao, và tuân thủ các quy tắc an toàn trong lao động và thể thao.

Phòng ngừa ngã

Đảm bảo môi trường sống an toàn, tránh trơn trượt, đặc biệt là ở người lớn tuổi và trẻ nhỏ.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các khối u hoặc bệnh lý tiềm ẩn có thể gây tổn thương đám rối thần kinh cánh tay.

Chẩn đoán Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử, khám thần kinh để đánh giá sức cơ, cảm giác, phản xạ và xác định vị trí tổn thương.

Điện cơ (EMG) và đo tốc độ dẫn truyền thần kinh (NCV)

Giúp đánh giá chức năng của dây thần kinh và cơ, xác định mức độ và vị trí tổn thương.

Chẩn đoán hình ảnh

Chụp X-quang: Loại trừ các tổn thương xương kèm theo.

Chụp CT scan hoặc MRI: Giúp phát hiện các khối u, tổn thương dây chằng, hoặc các bất thường khác ở vùng đám rối thần kinh cánh tay.

Siêu âm: Có thể được sử dụng để đánh giá các khối u nông hoặc tổn thương dây thần kinh ngoại biên.

Điều trị Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

Phương pháp y khoa

• Thuốc giảm đau: Sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn hoặc kê đơn để kiểm soát cơn đau.
• Thuốc kháng viêm: Corticosteroid có thể được sử dụng để giảm viêm trong các trường hợp viêm đám rối thần kinh cánh tay.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được chỉ định trong các trường hợp tổn thương dây thần kinh nghiêm trọng, như đứt dây thần kinh, hoặc có khối u chèn ép. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm ghép thần kinh, chuyển thần kinh, giải ép thần kinh.
• Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng: Đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng vận động, tăng cường sức cơ, cải thiện tầm vận động khớp, và giảm đau.

Lối sống hỗ trợ

• Nghỉ ngơi hợp lý: Tránh các hoạt động gắng sức hoặc gây căng thẳng cho cánh tay bị tổn thương.
• Chườm lạnh hoặc chườm nóng: Chườm lạnh giúp giảm đau và viêm trong giai đoạn cấp tính, chườm nóng giúp giảm co cứng cơ và cải thiện tuần hoàn máu trong giai đoạn phục hồi.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Thực hiện các bài tập nhẹ nhàng theo hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu để duy trì sức cơ và tầm vận động khớp.

Lưu ý khi điều trị

• Kiên trì: Quá trình phục hồi chức năng đám rối thần kinh cánh tay có thể kéo dài, cần kiên trì thực hiện các bài tập và tuân thủ phác đồ điều trị.
• Theo dõi sát sao: Tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi tiến triển và điều chỉnh phác đồ điều trị khi cần thiết.
• Phối hợp đa chuyên khoa: Điều trị bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay thường cần sự phối hợp của nhiều chuyên khoa như thần kinh, chấn thương chỉnh hình, vật lý trị liệu và phục hồi chức năng.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Hội chứng ống cổ tay (Carpal Tunnel Syndrome): Gây chèn ép dây thần kinh giữa ở cổ tay, gây đau, tê bì, yếu cơ ở bàn tay và ngón tay, nhưng không ảnh hưởng đến vai và cánh tay như bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Có thể chèn ép rễ thần kinh cổ, gây đau lan xuống cánh tay, tê bì, yếu cơ, nhưng thường có đau cổ rõ rệt và không gây tổn thương toàn bộ đám rối thần kinh cánh tay.
• Viêm khớp vai: Gây đau và hạn chế vận động khớp vai, nhưng không gây yếu cơ và mất cảm giác lan xuống cánh tay và bàn tay do tổn thương thần kinh.
• Đau cơ xơ hóa (Fibromyalgia): Gây đau nhức lan tỏa khắp cơ thể, bao gồm cả vùng vai và cánh tay, nhưng không có yếu cơ hoặc mất cảm giác khu trú theo phân bố thần kinh như bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm của bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay phụ thuộc vào mức độ và vị trí tổn thương. Các trường hợp nhẹ có thể tự hồi phục hoàn toàn, trong khi các trường hợp nặng có thể gây liệt vĩnh viễn, đau mạn tính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng để giảm thiểu biến chứng.

Thời gian hồi phục bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay là bao lâu?

Thời gian hồi phục rất khác nhau tùy thuộc vào mức độ tổn thương. Tổn thương nhẹ có thể hồi phục trong vài tuần hoặc vài tháng. Tổn thương nặng có thể mất nhiều tháng hoặc nhiều năm để hồi phục, và đôi khi không thể hồi phục hoàn toàn. Phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa quá trình hồi phục.

Phương pháp điều trị bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay nào hiệu quả nhất?

Phương pháp điều trị hiệu quả nhất phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. Các phương pháp điều trị bao gồm thuốc giảm đau, vật lý trị liệu, và phẫu thuật. Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng là nền tảng của điều trị, giúp cải thiện sức cơ và chức năng vận động. Phẫu thuật có thể cần thiết trong các trường hợp tổn thương nặng để sửa chữa dây thần kinh bị tổn thương.

Làm thế nào để phòng ngừa bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay?

Phòng ngừa bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay chủ yếu tập trung vào việc giảm nguy cơ chấn thương. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm tuân thủ luật lệ giao thông, sử dụng thiết bị bảo hộ lao động và thể thao, đảm bảo an toàn môi trường sống để tránh ngã, và kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay có di truyền không?

Hầu hết các trường hợp bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay không di truyền, thường do chấn thương hoặc các yếu tố bên ngoài khác gây ra. Tuy nhiên, có một số ít trường hợp viêm đám rối thần kinh cánh tay (Hội chứng Parsonage-Turner) có thể liên quan đến yếu tố di truyền, nhưng điều này rất hiếm gặp và cần nghiên cứu thêm.

Tài liệu tham khảo về Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay

• Mayo Clinic
• National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS)
• American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS)
• UpToDate