Bệnh đậu mùa có phải là bệnh thủy đậu không?

Rất nhiều người thường nhầm lẫn giữa bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu, thậm chí cho rằng chúng là một. Tuy nhiên, đây là một quan niệm sai lầm phổ biến. Mặc dù cả hai bệnh đều gây ra phát ban trên da và có tên gọi khá tương đồng trong một số ngôn ngữ, nhưng chúng là hai bệnh lý hoàn toàn khác biệt, do các loại virus khác nhau gây ra với mức độ nghiêm trọng và lịch sử y học cũng rất khác biệt. Bài viết này sẽ làm rõ sự khác biệt cơ bản giữa bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu, giúp bạn có cái nhìn đúng đắn và đầy đủ về hai căn bệnh này.

Bệnh đậu mùa có phải là bệnh thủy đậu không?

Bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu KHÔNG phải là một. Chúng là hai bệnh riêng biệt do hai loại virus khác nhau gây ra.

Sự khác biệt chính giữa bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu

• Tác nhân gây bệnh: Bệnh đậu mùa do virus Variola gây ra, thuộc họ Poxviridae. Bệnh thủy đậu do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra, thuộc họ Herpesviridae.
• Mức độ nguy hiểm: Bệnh đậu mùa là một bệnh rất nghiêm trọng, thường gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề như sẹo rỗ vĩnh viễn, mù lòa. Bệnh thủy đậu thường nhẹ hơn, tuy nhiên cũng có thể gây biến chứng nghiêm trọng ở một số đối tượng (trẻ sơ sinh, người suy giảm miễn dịch).
• Đặc điểm phát ban:
  • Đậu mùa: Các nốt ban xuất hiện đồng loạt, có cùng kích thước và ở cùng một giai đoạn phát triển (sẩn, mụn nước, mụn mủ, đóng vảy). Phát ban thường tập trung nhiều ở mặt và tứ chi, ít hơn ở thân mình.
  • Thủy đậu: Các nốt ban xuất hiện rải rác, không đồng loạt, có thể thấy nhiều giai đoạn khác nhau của nốt ban cùng lúc trên cơ thể (nốt sẩn, mụn nước, vảy đóng). Phát ban thường xuất hiện nhiều ở thân mình, sau đó lan ra mặt và tứ chi.
• Diễn biến bệnh: Bệnh đậu mùa thường có giai đoạn tiền triệu chứng (sốt cao, đau cơ, đau đầu) nặng nề hơn trước khi phát ban. Bệnh thủy đậu thường khởi phát nhẹ hơn.
• Lịch sử: Bệnh đậu mùa đã được tiệt trừ hoàn toàn trên toàn cầu nhờ chương trình tiêm chủng rộng rãi. Bệnh thủy đậu vẫn còn lưu hành nhưng có vắc xin phòng ngừa hiệu quả.

Bệnh đậu mùa là gì?

Bệnh đậu mùa là một bệnh truyền nhiễm cấp tính rất nguy hiểm, do virus Variola gây ra. Virus này có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ nốt ban của người bệnh. Đặc trưng của bệnh là sốt cao đột ngột, đau nhức toàn thân, sau đó là phát ban dạng sẩn, mụn nước, mụn mủ và cuối cùng đóng vảy, để lại sẹo rỗ vĩnh viễn. Bệnh đậu mùa từng là một trong những căn bệnh chết người nhất trong lịch sử nhân loại, gây ra hàng trăm triệu ca tử vong. Tuy nhiên, nhờ nỗ lực tiêm chủng toàn cầu, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chính thức tuyên bố bệnh đậu mùa được tiệt trừ vào năm 1980.

Bệnh thủy đậu là gì?

Bệnh thủy đậu, hay còn gọi là trái rạ, là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Bệnh lây lan chủ yếu qua đường hô hấp (ho, hắt hơi) và tiếp xúc trực tiếp với dịch từ nốt mụn nước. Các triệu chứng điển hình bao gồm sốt nhẹ, mệt mỏi, và đặc biệt là phát ban dạng mụn nước trong suốt, ngứa ngáy, xuất hiện rải rác khắp cơ thể. Các nốt mụn nước này sau đó sẽ vỡ ra, khô lại và đóng vảy. Mặc dù thường là một bệnh lành tính và tự khỏi trong khoảng 1-2 tuần, thủy đậu vẫn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm não, nhiễm trùng da thứ phát, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, người lớn và người có hệ miễn dịch suy yếu. Sau khi khỏi bệnh, virus VZV không biến mất mà cư trú trong cơ thể, có thể tái hoạt động gây bệnh zona thần kinh (bệnh giời leo) về sau.

Lịch sử và tình trạng hiện tại: Bệnh đậu mùa đã được tiệt trừ

Bệnh đậu mùa từng là một nỗi ám ảnh kinh hoàng của nhân loại trong hàng ngàn năm. Ước tính có khoảng 300 triệu người đã chết vì bệnh đậu mùa chỉ riêng trong thế kỷ 20. Tuy nhiên, một chiến dịch tiêm chủng toàn cầu chưa từng có tiền lệ do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dẫn đầu đã thành công trong việc tiệt trừ hoàn toàn căn bệnh này. Ca bệnh đậu mùa tự nhiên cuối cùng được ghi nhận vào năm 1977. Ngày nay, virus Variola chỉ còn được lưu giữ an toàn trong các phòng thí nghiệm được kiểm soát nghiêm ngặt. Điều này có nghĩa là con người ngày nay không còn nguy cơ mắc bệnh đậu mùa tự nhiên nữa.

Ngược lại, bệnh thủy đậu vẫn là một bệnh phổ biến trên toàn thế giới, đặc biệt là ở trẻ em. Tuy nhiên, đã có vắc xin thủy đậu an toàn và hiệu quả giúp phòng ngừa bệnh và giảm mức độ nghiêm trọng của nó. Nhiều quốc gia đã đưa vắc xin thủy đậu vào chương trình tiêm chủng định kỳ cho trẻ em.

Phòng ngừa và điều trị

• Đối với bệnh đậu mùa: Không cần phòng ngừa hay điều trị vì bệnh đã được tiệt trừ. Tuy nhiên, trước đây, vắc xin đậu mùa là biện pháp phòng ngừa hiệu quả duy nhất, và việc điều trị chỉ mang tính hỗ trợ.
• Đối với bệnh thủy đậu:
  • Phòng ngừa: Cách hiệu quả nhất là tiêm vắc xin thủy đậu. Vắc xin thường được tiêm 2 liều, giúp bảo vệ lâu dài.
  • Điều trị: Chủ yếu là điều trị triệu chứng để giảm ngứa và ngăn ngừa biến chứng. Bao gồm:
    • Giữ vệ sinh da sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.
    • Sử dụng thuốc kháng histamine để giảm ngứa.
    • Thuốc hạ sốt (Paracetamol) nếu có sốt.
    • Trong một số trường hợp nặng hoặc ở người có nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng virus (ví dụ: Acyclovir).
    • Tránh gãi để không làm vỡ mụn nước và để lại sẹo.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Mặc dù bệnh thủy đậu thường nhẹ, bạn nên đi khám bác sĩ nếu:

• Bạn nghi ngờ mình hoặc con bạn mắc thủy đậu, đặc biệt nếu chưa tiêm vắc xin.
• Các triệu chứng trở nên nghiêm trọng (sốt cao kéo dài, đau đầu dữ dội, khó thở, ho nhiều, phát ban lan rộng hoặc nhiễm trùng).
• Bạn là người lớn, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch suy yếu mắc thủy đậu, vì nguy cơ biến chứng cao hơn.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn phân biệt rõ ràng giữa bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu. Việc hiểu rõ sự khác biệt này không chỉ làm sáng tỏ một nhầm lẫn phổ biến mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của vắc xin trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm. Trong khi bệnh đậu mùa đã trở thành lịch sử nhờ thành tựu y học vĩ đại, thì bệnh thủy đậu vẫn cần được phòng ngừa chủ động bằng vắc xin để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.