Bàn chân vẹo

Bàn chân vẹo là gì?

Bàn chân vẹo, hay còn gọi là clubfoot, là một dị tật bẩm sinh phổ biến, khiến bàn chân của trẻ sơ sinh bị xoắn vào trong và xuống dưới. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai bàn chân. Bàn chân vẹo không gây đau đớn cho trẻ sơ sinh, nhưng nếu không được điều trị, nó có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng khi trẻ lớn lên, bao gồm khó khăn trong việc đi lại, dáng đi bất thường, và đau khớp.

Theo thống kê, tỷ lệ trẻ sơ sinh mắc bàn chân vẹo là khoảng 1 trên 1.000 ca sinh sống. Bàn chân vẹo chiếm khoảng 50% các dị tật bàn chân bẩm sinh. Nếu không được điều trị, bàn chân vẹo có thể dẫn đến tàn tật vĩnh viễn.

Nguyên nhân gây ra Bàn chân vẹo

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác gây ra bàn chân vẹo vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các nhà khoa học tin rằng đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố di truyền và môi trường.

Nguyên nhân khác

• Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc bàn chân vẹo làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra cũng mắc dị tật này.
• Vị trí thai nhi trong tử cung: Tư thế thai nhi không thuận lợi trong tử cung có thể hạn chế sự phát triển bình thường của bàn chân.
• Yếu tố môi trường: Mẹ bầu hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với một số chất độc hại trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ gây bàn chân vẹo.
• Dị tật bẩm sinh khác: Bàn chân vẹo có thể xuất hiện cùng với các dị tật bẩm sinh khác như nứt đốt sống.

Triệu chứng của Bàn chân vẹo

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng rõ ràng nhất của bàn chân vẹo là hình dạng bất thường của bàn chân ngay từ khi sinh ra. Các dấu hiệu khác có thể bao gồm:

• Bàn chân xoay vào trong và xuống dưới: Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất của bàn chân vẹo.
• Vòm bàn chân lõm sâu hơn bình thường: Do sự xoắn của bàn chân, vòm bàn chân có thể trở nên lõm sâu hơn.
• Gân gót chân ngắn: Gân gót chân có thể bị căng và ngắn lại, hạn chế khả năng cử động của bàn chân.
• Bắp chân nhỏ hơn ở bên chân bị vẹo: Các cơ bắp ở bắp chân bên chân bị vẹo có thể kém phát triển hơn so với bên chân bình thường.

Triệu chứng theo mức độ

Bàn chân vẹo được phân loại theo mức độ nghiêm trọng, từ nhẹ đến nặng. Mức độ nghiêm trọng được xác định dựa trên độ cứng của bàn chân và khả năng nắn chỉnh bàn chân về vị trí bình thường.

Các biến chứng của Bàn chân vẹo

Nếu không được điều trị, bàn chân vẹo có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh:

Khó khăn khi đi lại

Bàn chân vẹo khiến việc đi lại trở nên khó khăn và dáng đi bất thường. Trẻ em có thể phải đi bằng cạnh ngoài bàn chân, gây đau đớn và mệt mỏi.

Đau khớp

Dáng đi bất thường do bàn chân vẹo có thể gây áp lực lên các khớp ở bàn chân, mắt cá chân, đầu gối và hông, dẫn đến đau khớp mãn tính.

Viêm khớp

Theo thời gian, áp lực bất thường lên các khớp có thể dẫn đến viêm khớp, làm suy giảm chức năng khớp và gây đau đớn.

Biến dạng bàn chân vĩnh viễn

Nếu không được điều trị, bàn chân vẹo có thể trở nên cứng nhắc và biến dạng vĩnh viễn, gây khó khăn trong việc đi giày dép và ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Tự ti về ngoại hình

Hình dạng bất thường của bàn chân có thể khiến người bệnh cảm thấy tự ti và mặc cảm về ngoại hình, ảnh hưởng đến tâm lý và các hoạt động xã hội.

Đối tượng nguy cơ mắc Bàn chân vẹo

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

Bàn chân vẹo là dị tật bẩm sinh, do đó trẻ sơ sinh là đối tượng duy nhất mắc bệnh. Không có sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ mắc bệnh giữa bé trai và bé gái, mặc dù một số nghiên cứu cho thấy bé trai có nguy cơ mắc bệnh cao hơn một chút.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Tiền sử gia đình: Trẻ có tiền sử gia đình có người mắc bàn chân vẹo có nguy cơ cao hơn.
• Thiếu ối: Lượng nước ối thấp trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ.
• Hút thuốc lá khi mang thai: Mẹ hút thuốc lá trong quá trình mang thai làm tăng nguy cơ trẻ bị bàn chân vẹo.
• Sử dụng một số loại thuốc trong thai kỳ: Một số loại thuốc nhất định dùng trong thai kỳ có thể liên quan đến tăng nguy cơ bàn chân vẹo.

Phòng ngừa Bàn chân vẹo

Hiện tại, không có biện pháp phòng ngừa bàn chân vẹo một cách cụ thể do nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, mẹ bầu có thể thực hiện một số biện pháp để giảm thiểu nguy cơ:

Chăm sóc sức khỏe thai kỳ tốt

Khám thai định kỳ và tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và bé.

Tránh các yếu tố nguy cơ môi trường

Không hút thuốc lá, tránh tiếp xúc với các chất độc hại và hóa chất trong quá trình mang thai.

Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh

Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của thai nhi.

Chẩn đoán Bàn chân vẹo

Bàn chân vẹo thường được chẩn đoán dễ dàng ngay sau khi sinh dựa trên khám lâm sàng. Bác sĩ sẽ kiểm tra hình dạng bàn chân của trẻ để xác định xem có các dấu hiệu đặc trưng của bàn chân vẹo hay không.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ quan sát hình dạng bàn chân, kiểm tra độ linh hoạt của bàn chân và mắt cá chân, và đánh giá mức độ nghiêm trọng của dị tật.

Siêu âm trước sinh

Trong một số trường hợp, bàn chân vẹo có thể được phát hiện trước sinh thông qua siêu âm thai kỳ định kỳ.

Chụp X-quang

Chụp X-quang có thể được sử dụng ở trẻ lớn hơn để đánh giá cấu trúc xương bàn chân và theo dõi quá trình điều trị.

Điều trị Bàn chân vẹo

Phương pháp y khoa

• Phương pháp Ponseti: Đây là phương pháp điều trị bàn chân vẹo phổ biến và hiệu quả nhất. Phương pháp này bao gồm việc bó bột chỉnh hình bàn chân theo từng giai đoạn và phẫu thuật cắt gân gót chân (tenotomy) nếu cần thiết.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được chỉ định trong trường hợp bàn chân vẹo nặng hoặc không đáp ứng với phương pháp Ponseti. Phẫu thuật nhằm giải phóng các gân và dây chằng bị căng, chỉnh hình xương bàn chân và mắt cá chân.

Lối sống hỗ trợ

• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự linh hoạt của bàn chân và tăng cường sức mạnh cơ bắp sau khi điều trị.
• Sử dụng nẹp chỉnh hình: Sau khi điều trị bằng phương pháp Ponseti hoặc phẫu thuật, trẻ có thể cần sử dụng nẹp chỉnh hình bàn chân trong một thời gian dài để ngăn ngừa tái phát.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ: Điều quan trọng là phải tuân thủ chặt chẽ lịch bó bột, mang nẹp và thực hiện các bài tập vật lý trị liệu theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Kiên trì và theo dõi lâu dài: Điều trị bàn chân vẹo là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và theo dõi sát sao của cả gia đình và bác sĩ để đạt được kết quả tốt nhất.
• Phát hiện và điều trị sớm: Điều trị bàn chân vẹo càng sớm, hiệu quả càng cao và nguy cơ biến chứng càng thấp.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Bàn chân bẹt: Tình trạng vòm bàn chân bị xẹp xuống, khiến toàn bộ lòng bàn chân tiếp xúc với mặt đất.
• Bàn chân khèo: Dị tật bàn chân xoay vào trong, nhưng không kèm theo các biến dạng khác như bàn chân vẹo.
• Vẹo gót chân: Gót chân bị lệch ra ngoài hoặc vào trong so với trục cẳng chân.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Bàn chân vẹo có tự khỏi không?

Không, bàn chân vẹo không thể tự khỏi nếu không được điều trị. Đây là một dị tật bẩm sinh cần can thiệp y tế để chỉnh hình và cải thiện chức năng bàn chân. Nếu không điều trị, bàn chân vẹo có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng khi trẻ lớn lên, bao gồm khó khăn trong việc đi lại, đau khớp và biến dạng bàn chân vĩnh viễn.

Phương pháp Ponseti điều trị bàn chân vẹo là gì?

Phương pháp Ponseti là phương pháp điều trị bàn chân vẹo không phẫu thuật, được coi là tiêu chuẩn vàng hiện nay. Phương pháp này bao gồm việc bó bột chỉnh hình bàn chân theo từng giai đoạn, thường bắt đầu ngay sau khi sinh. Bác sĩ sẽ nhẹ nhàng nắn chỉnh bàn chân của bé về vị trí đúng và bó bột để giữ vị trí đó. Quá trình này được lặp lại hàng tuần, mỗi lần bó bột sẽ giúp chỉnh hình bàn chân thêm một chút. Giai đoạn bó bột thường kéo dài khoảng 6-8 tuần. Sau khi bó bột, hầu hết trẻ sẽ cần thực hiện một tiểu phẫu cắt gân gót chân (tenotomy) để giải phóng gân gót chân bị căng. Cuối cùng, trẻ sẽ cần mang nẹp chỉnh hình (brace) trong khoảng 23 giờ mỗi ngày trong 3 tháng đầu, sau đó giảm xuống chỉ mang vào ban đêm và khi ngủ đến 4 tuổi.

Điều trị bàn chân vẹo có đau không?

Bản thân việc điều trị bàn chân vẹo bằng phương pháp Ponseti thường không gây đau đớn cho trẻ. Quá trình nắn chỉnh và bó bột được thực hiện nhẹ nhàng. Tuy nhiên, trẻ có thể cảm thấy khó chịu hoặc quấy khóc trong những lần bó bột đầu tiên do chưa quen. Sau khi cắt gân gót chân, trẻ có thể cảm thấy một chút đau nhẹ, nhưng thường sẽ nhanh chóng hồi phục. Việc mang nẹp chỉnh hình cũng có thể gây khó chịu ban đầu, nhưng trẻ sẽ dần thích nghi. Nếu trẻ cảm thấy đau nhiều hoặc có dấu hiệu bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được kiểm tra.

Chi phí điều trị bàn chân vẹo là bao nhiêu?

Chi phí điều trị bàn chân vẹo có thể khác nhau tùy thuộc vào phương pháp điều trị, cơ sở y tế và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Phương pháp Ponseti thường có chi phí thấp hơn so với phẫu thuật. Nhìn chung, chi phí điều trị bàn chân vẹo có thể dao động từ vài triệu đến vài chục triệu đồng. Bảo hiểm y tế thường chi trả một phần hoặc toàn bộ chi phí điều trị bàn chân vẹo, đặc biệt là đối với phương pháp Ponseti. Cha mẹ nên tìm hiểu kỹ về các chính sách bảo hiểm và các chương trình hỗ trợ chi phí điều trị để giảm gánh nặng tài chính.

Bàn chân vẹo có tái phát không?

Nguy cơ tái phát bàn chân vẹo sau điều trị là có thể xảy ra, đặc biệt là trong những năm đầu đời. Tuy nhiên, tỷ lệ tái phát đã giảm đáng kể nhờ phương pháp Ponseti và việc tuân thủ mang nẹp chỉnh hình. Để giảm nguy cơ tái phát, việc quan trọng là phải tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ về việc mang nẹp, tái khám định kỳ và thực hiện các bài tập vật lý trị liệu. Nếu phát hiện dấu hiệu tái phát sớm, bác sĩ có thể can thiệp kịp thời để ngăn chặn tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Tài liệu tham khảo về Bàn chân vẹo

• World Health Organization
• National Institutes of Health
• Mayo Clinic