Babesiosis

Babesiosis là gì?

Babesiosis là một bệnh nhiễm trùng do ký sinh trùng Babesia gây ra, lây truyền qua vết cắn của ve Ixodes. Ký sinh trùng này tấn công và phá hủy các tế bào hồng cầu, dẫn đến thiếu máu tán huyết. Babesiosis có thể gây ra một loạt các triệu chứng, từ nhẹ đến nặng, và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể.

Nguyên nhân gây ra Babesiosis

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính gây ra Babesiosis là do bị nhiễm ký sinh trùng Babesia, chủ yếu là loài Babesia microti ở Hoa Kỳ và Babesia divergens ở châu Âu.

Các nguyên nhân khác

• Truyền máu: Babesiosis có thể lây truyền qua truyền máu từ người nhiễm bệnh, ngay cả khi người hiến máu không có triệu chứng.
• Ghép tạng: Tương tự như truyền máu, Babesiosis có thể lây truyền qua ghép tạng từ người hiến tạng bị nhiễm bệnh.
• Từ mẹ sang con (bẩm sinh): Trong một số trường hợp hiếm hoi, phụ nữ mang thai bị nhiễm Babesiosis có thể truyền bệnh cho con trong quá trình mang thai hoặc sinh nở.

Triệu chứng của Babesiosis

Triệu chứng phổ biến

Các triệu chứng của Babesiosis có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh. Một số người nhiễm Babesiosis có thể không có triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng rất nhẹ. Tuy nhiên, ở những người khác, bệnh có thể gây ra các triệu chứng đáng kể, bao gồm:

• Sốt: Sốt là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của Babesiosis, có thể từ sốt nhẹ đến sốt cao.
• Ớn lạnh: Người bệnh có thể cảm thấy ớn lạnh, run rẩy.
• Đổ mồ hôi: Đổ mồ hôi nhiều, đặc biệt là vào ban đêm, là một triệu chứng thường gặp.
• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi, suy nhược kéo dài.
• Đau đầu: Đau đầu có thể từ nhẹ đến dữ dội.
• Đau nhức cơ và khớp: Đau mỏi cơ bắp và khớp xương.
• Chán ăn, buồn nôn: Mất cảm giác ngon miệng, cảm thấy buồn nôn hoặc nôn mửa.

Triệu chứng theo mức độ

Trường hợp đặc biệt

• Người suy giảm miễn dịch: Ở những người có hệ miễn dịch suy yếu (ví dụ: người nhiễm HIV/AIDS, người đang điều trị ung thư, người dùng thuốc ức chế miễn dịch), Babesiosis có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và kéo dài hơn, thậm chí đe dọa tính mạng.
• Người lớn tuổi: Người lớn tuổi cũng có nguy cơ cao mắc Babesiosis nặng hơn so với người trẻ tuổi khỏe mạnh.
• Người không có lá lách: Những người đã cắt bỏ lá lách có nguy cơ đặc biệt cao bị Babesiosis nặng, vì lá lách đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ các tế bào hồng cầu bị nhiễm bệnh.

Đường lây truyền của Babesiosis

Ve đốt

Babesiosis chủ yếu lây truyền qua vết đốt của ve Ixodes bị nhiễm ký sinh trùng Babesia. Loài ve này cũng là trung gian truyền bệnh Lyme và bệnh Anaplasmosis. Ve Ixodes thường được tìm thấy ở các khu vực có cây cối rậm rạp, bụi rậm, và cỏ cao.

Truyền máu

Babesiosis có thể lây truyền qua truyền máu từ người nhiễm bệnh sang người khỏe mạnh. Điều này có thể xảy ra vì ký sinh trùng Babesia có thể tồn tại trong máu được hiến tặng.

Ghép tạng

Tương tự như truyền máu, Babesiosis có thể lây truyền qua ghép tạng nếu người hiến tạng bị nhiễm bệnh.

Từ mẹ sang con

Trong một số trường hợp hiếm gặp, Babesiosis có thể lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình mang thai hoặc sinh nở.

Các biến chứng của Babesiosis

Thiếu máu tán huyết

Ký sinh trùng Babesia phá hủy các tế bào hồng cầu, dẫn đến thiếu máu tán huyết. Thiếu máu có thể gây ra mệt mỏi, suy nhược, khó thở, và vàng da.

Giảm tiểu cầu

Babesiosis có thể gây ra giảm tiểu cầu, làm tăng nguy cơ chảy máu và bầm tím.

Suy đa tạng

Trong các trường hợp nặng, Babesiosis có thể dẫn đến suy đa tạng, bao gồm suy thận, suy gan, và suy hô hấp (ARDS – Hội chứng suy hô hấp cấp tính).

Đông máu nội mạch lan tỏa (DIC)

Đây là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, đặc trưng bởi sự hình thành các cục máu đông nhỏ khắp cơ thể, dẫn đến suy tạng và chảy máu.

Tử vong

Mặc dù hiếm gặp, Babesiosis có thể gây tử vong, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, người lớn tuổi, và những người có các bệnh lý nền khác.

Đối tượng nguy cơ mắc Babesiosis

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

• Người lớn tuổi: Nguy cơ mắc Babesiosis và các biến chứng nghiêm trọng tăng lên theo tuổi tác.
• Không phân biệt giới tính: Babesiosis ảnh hưởng đến cả nam và nữ như nhau.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Người suy giảm miễn dịch: Những người có hệ miễn dịch suy yếu do HIV/AIDS, ung thư, ghép tạng, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao mắc Babesiosis nặng.
• Người không có lá lách (sau cắt lách): Lá lách đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại nhiễm trùng Babesia, do đó người đã cắt lách dễ bị bệnh nặng hơn.
• Người sống hoặc đi du lịch đến vùng dịch tễ: Những người sống hoặc đến các khu vực có ve Ixodes mang ký sinh trùng Babesia (ví dụ: vùng Đông Bắc và Trung Tây Hoa Kỳ, châu Âu, châu Á) có nguy cơ cao hơn.
• Người thường xuyên hoạt động ngoài trời: Những người làm việc hoặc tham gia các hoạt động ngoài trời ở khu vực có ve (ví dụ: đi bộ đường dài, cắm trại, làm vườn) có nguy cơ bị ve đốt cao hơn.
• Người có bệnh đồng nhiễm Lyme hoặc Anaplasmosis: Nhiễm đồng thời Babesiosis với các bệnh do ve truyền khác như Lyme hoặc Anaplasmosis có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Phòng ngừa Babesiosis

Tránh bị ve đốt

Biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất là tránh bị ve đốt. Điều này bao gồm:

• Sử dụng thuốc xịt côn trùng chứa DEET trên da và quần áo khi ra ngoài trời, đặc biệt là ở những khu vực có nhiều ve.
• Mặc quần áo dài tay, quần dài và đi tất khi đi vào khu vực có cây cối rậm rạp, bụi rậm và cỏ cao.
• Sử dụng permethrin để xử lý quần áo và dụng cụ cắm trại (chú ý không bôi trực tiếp lên da).
• Tránh đi vào khu vực có nhiều ve nếu có thể, đặc biệt là vào mùa ve hoạt động mạnh (mùa xuân, hè và thu).
• Kiểm tra ve trên cơ thể và quần áo sau khi ở ngoài trời, đặc biệt là ở các vùng da ấm và ẩm như nách, háng, sau tai và chân tóc.
• Tắm vòi sen trong vòng hai giờ sau khi ở ngoài trời để dễ dàng tìm và loại bỏ ve.

Loại bỏ ve đúng cách

Nếu phát hiện ve bám trên da, cần loại bỏ ve càng sớm càng tốt và đúng cách:

• Sử dụng nhíp đầu nhọn để gắp ve càng gần da càng tốt.
• Kéo ve lên một cách từ từ và đều đặn, tránh xoắn hoặc giật mạnh vì có thể khiến phần miệng ve bị đứt và còn sót lại trên da.
• Sau khi loại bỏ ve, rửa sạch vết đốt và tay bằng xà phòng và nước hoặc chất khử trùng.
• Theo dõi các triệu chứng của Babesiosis trong vòng vài tuần sau khi bị ve đốt và đi khám bác sĩ nếu có bất kỳ triệu chứng nào.

Sàng lọc máu hiến tặng

Để ngăn ngừa lây truyền Babesiosis qua đường truyền máu, các ngân hàng máu thực hiện sàng lọc máu hiến tặng ở các khu vực có nguy cơ cao.

Chẩn đoán Babesiosis

Soi tươi máu ngoại vi

Phương pháp chẩn đoán trực tiếp và truyền thống nhất là soi tươi máu ngoại vi dưới kính hiển vi để tìm ký sinh trùng Babesia trong tế bào hồng cầu. Tuy nhiên, độ nhạy của phương pháp này có thể hạn chế, đặc biệt là trong giai đoạn nhiễm trùng sớm hoặc khi mật độ ký sinh trùng thấp.

Xét nghiệm PCR (Phản ứng chuỗi polymerase)

Xét nghiệm PCR là một phương pháp xét nghiệm phân tử có độ nhạy cao, giúp phát hiện DNA của ký sinh trùng Babesia trong máu. PCR có thể phát hiện nhiễm trùng Babesia ở giai đoạn sớm và ngay cả khi mật độ ký sinh trùng rất thấp.

Xét nghiệm huyết thanh học (Xét nghiệm kháng thể)

Xét nghiệm huyết thanh học phát hiện kháng thể kháng Babesia trong máu. Xét nghiệm này có thể giúp xác định xem một người đã từng bị nhiễm Babesiosis hay chưa. Tuy nhiên, kháng thể có thể tồn tại trong máu một thời gian dài sau khi nhiễm trùng đã khỏi, nên xét nghiệm huyết thanh học không thể phân biệt được nhiễm trùng hiện tại và nhiễm trùng trong quá khứ.

Điều trị Babesiosis

Phương pháp y khoa

• Atovaquone và azithromycin: Đây là phác đồ điều trị thường được sử dụng cho Babesiosis mức độ nhẹ đến trung bình. Atovaquone ức chế sự phát triển của ký sinh trùng, trong khi azithromycin là một loại kháng sinh giúp tiêu diệt ký sinh trùng.
• Quinine và clindamycin: Phác đồ này thường được sử dụng cho Babesiosis nặng. Quinine là một loại thuốc chống sốt rét có tác dụng chống lại Babesia, và clindamycin là một loại kháng sinh khác.
• Truyền máu thay thế: Trong trường hợp Babesiosis rất nặng, đặc biệt là ở những người có thiếu máu tán huyết nghiêm trọng, truyền máu thay thế có thể được sử dụng để loại bỏ các tế bào hồng cầu bị nhiễm bệnh và thay thế bằng máu khỏe mạnh.

Lối sống hỗ trợ

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.
• Uống đủ nước: Uống đủ nước để tránh mất nước do sốt và đổ mồ hôi.
• Dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để hỗ trợ hệ miễn dịch.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ phác đồ điều trị: Uống thuốc đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc điều trị Babesiosis có thể gây ra tác dụng phụ. Báo cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào.
• Tái khám theo lịch hẹn: Tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ để theo dõi tiến triển bệnh và hiệu quả điều trị.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Bệnh Lyme: Cũng là bệnh do ve truyền, có triệu chứng ban đầu tương tự như sốt, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ. Tuy nhiên, bệnh Lyme do vi khuẩn Borrelia burgdorferi gây ra và có thể có ban đỏ hình vòng đặc trưng (erythema migrans).
• Bệnh Anaplasmosis: Một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Anaplasma phagocytophilum lây truyền qua ve đốt. Triệu chứng ban đầu tương tự Babesiosis và Lyme, nhưng Anaplasmosis thường gây giảm bạch cầu và tiểu cầu rõ rệt hơn.
• Bệnh Ehrlichiosis: Tương tự Anaplasmosis, do vi khuẩn Ehrlichia chaffeensis hoặc Ehrlichia ewingii gây ra, lây truyền qua ve đốt, với triệu chứng sốt, đau đầu, đau cơ.
• Sốt rét (Malaria): Một bệnh nhiễm trùng do ký sinh trùng Plasmodium lây truyền qua muỗi đốt. Sốt rét cũng gây sốt, ớn lạnh, đổ mồ hôi và thiếu máu tán huyết, nhưng do ký sinh trùng khác và đường lây truyền khác.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Babesiosis có nguy hiểm không?

Babesiosis có thể nguy hiểm, đặc biệt đối với những người có hệ miễn dịch suy yếu, người lớn tuổi và những người có các bệnh lý nền khác. Bệnh có thể gây ra thiếu máu tán huyết nghiêm trọng và các biến chứng đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, ở những người khỏe mạnh, Babesiosis thường có thể điều trị khỏi và ít gây ra biến chứng nghiêm trọng.

Babesiosis lây truyền như thế nào?

Babesiosis chủ yếu lây truyền qua vết đốt của ve Ixodes bị nhiễm ký sinh trùng Babesia. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây truyền qua đường truyền máu, ghép tạng và từ mẹ sang con (bẩm sinh), mặc dù các đường lây truyền này ít phổ biến hơn.

Triệu chứng của Babesiosis là gì?

Các triệu chứng của Babesiosis có thể bao gồm sốt, ớn lạnh, đổ mồ hôi, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ, chán ăn và buồn nôn. Ở những trường hợp nặng, có thể xuất hiện vàng da, nước tiểu sẫm màu, khó thở và các biến chứng khác. Một số người nhiễm Babesiosis có thể không có triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ.

Babesiosis được chẩn đoán như thế nào?

Babesiosis thường được chẩn đoán bằng cách soi tươi máu ngoại vi dưới kính hiển vi để tìm ký sinh trùng Babesia trong tế bào hồng cầu. Các xét nghiệm khác như xét nghiệm PCR và xét nghiệm huyết thanh học cũng có thể được sử dụng để chẩn đoán bệnh, đặc biệt là trong các trường hợp khó chẩn đoán bằng soi tươi máu.

Babesiosis được điều trị như thế nào?

Babesiosis thường được điều trị bằng thuốc kháng ký sinh trùng. Phác đồ điều trị phổ biến bao gồm atovaquone kết hợp với azithromycin cho các trường hợp nhẹ đến trung bình, và quinine kết hợp với clindamycin cho các trường hợp nặng. Trong một số trường hợp nặng, có thể cần truyền máu thay thế.

Làm thế nào để phòng ngừa Babesiosis?

Phòng ngừa Babesiosis chủ yếu tập trung vào việc tránh bị ve đốt. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm sử dụng thuốc xịt côn trùng, mặc quần áo bảo hộ khi ra ngoài trời, kiểm tra ve sau khi ở ngoài trời và loại bỏ ve đúng cách nếu phát hiện ve bám trên da. Sàng lọc máu hiến tặng cũng là một biện pháp phòng ngừa quan trọng để ngăn ngừa lây truyền Babesiosis qua đường truyền máu.

Babesiosis có thể tái phát không?

Trong một số trường hợp, Babesiosis có thể tái phát, đặc biệt là ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc không được điều trị đầy đủ. Tái phát có thể xảy ra sau vài tuần hoặc vài tháng sau lần nhiễm trùng ban đầu. Do đó, việc tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám theo dõi là rất quan trọng.

Babesiosis có phổ biến ở Việt Nam không?

Babesiosis không phổ biến ở Việt Nam như ở một số khu vực khác trên thế giới, ví dụ như vùng Đông Bắc và Trung Tây Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nguy cơ mắc Babesiosis có thể tồn tại ở những khu vực có ve Ixodes và những người đi du lịch hoặc sinh sống ở vùng dịch tễ. Cần có thêm nghiên cứu để xác định rõ hơn về tình hình dịch tễ Babesiosis ở Việt Nam.

Tôi nên làm gì nếu nghi ngờ mình bị Babesiosis?

Nếu bạn nghi ngờ mình bị Babesiosis, đặc biệt nếu bạn có các triệu chứng như sốt, ớn lạnh, mệt mỏi và đã từng bị ve đốt hoặc sống ở vùng dịch tễ, bạn nên đi khám bác sĩ ngay lập tức. Bác sĩ sẽ đánh giá triệu chứng, tiền sử tiếp xúc với ve và thực hiện các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán và điều trị Babesiosis kịp thời.

Babesiosis có thể gây tử vong không?

Babesiosis có thể gây tử vong, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, người lớn tuổi và những người có các bệnh lý nền khác. Tuy nhiên, tử vong do Babesiosis là hiếm gặp, đặc biệt nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nguy cơ tử vong cao hơn ở những trường hợp bệnh nặng và có biến chứng.

Tài liệu tham khảo về Babesiosis

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
• World Health Organization (WHO)
• National Institutes of Health (NIH)
• The New England Journal of Medicine
• The Lancet