Áp xe hậu môn trực tràng

Áp xe hậu môn trực tràng là gì?

Áp xe hậu môn trực tràng là tình trạng nhiễm trùng có mủ hình thành gần hậu môn hoặc trực tràng. Tình trạng này xảy ra khi các tuyến nhỏ bên trong hậu môn bị tắc nghẽn, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây nhiễm trùng. Áp xe hậu môn trực tràng có thể gây đau đớn dữ dội, sưng tấy và sốt, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nếu không được điều trị kịp thời, áp xe hậu môn trực tràng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như rò hậu môn, nhiễm trùng huyết, thậm chí đe dọa tính mạng. Theo thống kê, khoảng 50% bệnh nhân áp xe hậu môn trực tràng sẽ phát triển thành rò hậu môn nếu không được can thiệp phẫu thuật đúng cách.

Nguyên nhân gây ra Áp xe hậu môn trực tràng

Nguyên nhân

Nguyên nhân trực tiếp và phổ biến nhất gây áp xe hậu môn trực tràng là nhiễm trùng các tuyến hậu môn. Các tuyến này nằm bên trong ống hậu môn và có chức năng tiết chất dịch giúp bôi trơn. Khi các tuyến này bị tắc nghẽn bởi phân hoặc dị vật, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây nhiễm trùng, dẫn đến hình thành áp xe.

Các nguyên nhân khác

• Bệnh Crohn: Đây là một bệnh viêm ruột mãn tính có thể gây viêm loét và áp xe ở bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, bao gồm cả vùng hậu môn trực tràng.
• Viêm túi thừa: Tình trạng viêm nhiễm các túi nhỏ hình thành trong thành ruột già có thể lan rộng và gây áp xe ở khu vực lân cận hậu môn trực tràng.
• Bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs): Một số bệnh STIs như Chlamydia và Lậu có thể gây nhiễm trùng và áp xe ở vùng hậu môn trực tràng, đặc biệt ở những người có quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch suy yếu do HIV/AIDS, ung thư, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch dễ bị nhiễm trùng hơn, bao gồm cả áp xe hậu môn trực tràng.
• Nứt hậu môn: Vết rách ở niêm mạc hậu môn có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng, dẫn đến áp xe.
• Chấn thương vùng hậu môn trực tràng: Các chấn thương do phẫu thuật, thụt tháo, hoặc các thủ thuật y tế khác ở vùng hậu môn trực tràng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hình thành áp xe.

Cơ chế

Cơ chế hình thành áp xe hậu môn trực tràng bắt đầu khi các tuyến hậu môn bị tắc nghẽn. Sự tắc nghẽn này có thể do phân, dị vật, hoặc tình trạng viêm nhiễm. Khi tuyến bị tắc, chất dịch tiết ra từ tuyến không thể thoát ra ngoài, tạo môi trường ẩm ướt và kín đáo, lý tưởng cho vi khuẩn sinh sôi và phát triển. Vi khuẩn, thường là các loại vi khuẩn thường trú trong ruột già như E. coli và các vi khuẩn kỵ khí, xâm nhập vào tuyến bị tắc và gây nhiễm trùng. Quá trình nhiễm trùng kích hoạt phản ứng viêm của cơ thể, dẫn đến sự hình thành mủ. Mủ là một hỗn hợp của bạch cầu, vi khuẩn chết, và các mảnh vụn tế bào. Mủ tích tụ tạo thành một ổ áp xe, gây sưng đau và các triệu chứng khác.

Triệu chứng của Áp xe hậu môn trực tràng

Triệu chứng phổ biến

Triệu chứng phổ biến nhất của áp xe hậu môn trực tràng là đau liên tục và dữ dội ở vùng hậu môn. Cơn đau thường tăng lên khi đi tiêu, ngồi hoặc ho. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng khác như:

• Sưng tấy: Vùng da xung quanh hậu môn bị sưng, đỏ và nóng khi chạm vào.
• Đau nhức: Cảm giác đau nhức, khó chịu ở vùng hậu môn.
• Chảy mủ: Áp xe có thể tự vỡ hoặc cần được chích rạch để dẫn lưu mủ.
• Sốt: Nhiễm trùng có thể gây sốt, đặc biệt là khi áp xe lớn hoặc nhiễm trùng lan rộng.
• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi, khó chịu toàn thân.
• Khó chịu khi đi tiêu: Đau rát hoặc khó chịu khi đi tiêu.

Triệu chứng theo mức độ

Triệu chứng của áp xe hậu môn trực tràng có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng:

Trường hợp đặc biệt

Trong một số trường hợp đặc biệt, áp xe hậu môn trực tràng có thể biểu hiện khác thường:

• Áp xe gian cơ thắt: Loại áp xe này nằm sâu giữa các cơ thắt hậu môn, có thể gây đau sâu bên trong và khó xác định vị trí sưng tấy bên ngoài.
• Áp xe trên cơ nâng hậu môn: Đây là loại áp xe hiếm gặp và nghiêm trọng nhất, nằm trên cơ nâng hậu môn. Triệu chứng có thể không rõ ràng ở giai đoạn đầu, nhưng có thể gây đau vùng chậu, đau bụng dưới và sốt cao khi tiến triển.
• Áp xe ở người suy giảm miễn dịch: Ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, triệu chứng có thể không điển hình và dễ bị bỏ qua. Nhiễm trùng có thể lan nhanh và gây biến chứng nghiêm trọng hơn.

Các biến chứng của Áp xe hậu môn trực tràng

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, áp xe hậu môn trực tràng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:

Rò hậu môn

Đây là biến chứng phổ biến nhất của áp xe hậu môn trực tràng. Rò hậu môn là một đường hầm bất thường hình thành giữa tuyến hậu môn bị nhiễm trùng (nơi áp xe ban đầu) và da xung quanh hậu môn. Rò hậu môn gây chảy mủ, ngứa ngáy, và khó chịu dai dẳng. Phẫu thuật thường là phương pháp điều trị cần thiết cho rò hậu môn.

Nhiễm trùng lan rộng

Nhiễm trùng từ áp xe có thể lan rộng ra các mô xung quanh, gây viêm mô tế bào hoặc thậm chí nhiễm trùng huyết (sepsis), một tình trạng nhiễm trùng máu đe dọa tính mạng. Nhiễm trùng lan rộng cần được điều trị kháng sinh mạnh và có thể phải nhập viện.

Tái phát áp xe

Ngay cả sau khi điều trị thành công, áp xe hậu môn trực tràng vẫn có thể tái phát, đặc biệt nếu nguyên nhân gây tắc nghẽn tuyến hậu môn không được giải quyết triệt để.

Hẹp hậu môn

Trong một số trường hợp hiếm gặp, quá trình viêm nhiễm và phẫu thuật điều trị áp xe có thể dẫn đến hẹp hậu môn, gây khó khăn khi đi tiêu.

Ung thư hậu môn (rất hiếm)

Mặc dù cực kỳ hiếm gặp, nhưng viêm nhiễm mãn tính liên quan đến áp xe và rò hậu môn kéo dài có thể làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư hậu môn về sau.

Đối tượng nguy cơ mắc Áp xe hậu môn trực tràng

Nhóm tuổi, giới tính dễ mắc bệnh (phổ biến)

Áp xe hậu môn trực tràng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở nam giới trong độ tuổi từ 30 đến 50 tuổi. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới, có thể do cấu trúc giải phẫu và hoạt động nội tiết tố khác biệt.

Nhóm yếu tố nguy cơ khác (hiếm hoặc ít phổ biến hơn)

• Bệnh viêm ruột (IBD): Những người mắc bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng có nguy cơ cao hơn do tình trạng viêm mãn tính và các biến chứng liên quan đến bệnh.
• Tiểu đường: Bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng hơn do hệ miễn dịch suy yếu và tuần hoàn máu kém.
• Suy giảm miễn dịch: Các tình trạng suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS, ung thư, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nói chung, bao gồm cả áp xe hậu môn trực tràng.
• Táo bón mãn tính: Táo bón kéo dài có thể làm tăng nguy cơ tắc nghẽn tuyến hậu môn và gây áp xe.
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn: Làm tăng nguy cơ chấn thương và nhiễm trùng vùng hậu môn trực tràng.

Phòng ngừa Áp xe hậu môn trực tràng

Mặc dù không có cách phòng ngừa áp xe hậu môn trực tràng hoàn toàn, nhưng có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ:

Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ

Rửa sạch vùng hậu môn bằng nước ấm và xà phòng nhẹ sau mỗi lần đi tiêu và tắm hàng ngày. Tránh sử dụng giấy vệ sinh khô ráp, có thể gây kích ứng và tổn thương da.

Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ

Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và uống đủ nước để duy trì nhu động ruột đều đặn và ngăn ngừa táo bón.

Điều trị các bệnh lý nền

Kiểm soát tốt các bệnh lý như tiểu đường, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Thói quen đi tiêu lành mạnh

Không rặn mạnh khi đi tiêu và không ngồi bồn cầu quá lâu để tránh gây áp lực lên vùng hậu môn.

Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn

Giúp giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục, một trong những yếu tố nguy cơ gây áp xe hậu môn trực tràng.

Chẩn đoán Áp xe hậu môn trực tràng

Chẩn đoán áp xe hậu môn trực tràng thường dựa vào thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ khi cần thiết:

Thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng, tiền sử bệnh và thăm khám trực tràng bằng tay để xác định vị trí, kích thước và mức độ đau của áp xe. Thăm khám lâm sàng thường đủ để chẩn đoán áp xe nông.

Siêu âm

Siêu âm vùng hậu môn trực tràng có thể giúp xác định vị trí và kích thước của áp xe, đặc biệt là các áp xe sâu hoặc khó thăm khám bằng tay. Siêu âm cũng có thể giúp phân biệt áp xe với các tình trạng khác như u nang hoặc khối u.

Chụp MRI

Trong trường hợp áp xe phức tạp hoặc nghi ngờ có rò hậu môn, chụp MRI có thể được chỉ định để đánh giá chi tiết hơn về cấu trúc vùng hậu môn trực tràng và các đường rò.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng nhiễm trùng, đặc biệt là số lượng bạch cầu và CRP (C-reactive protein). Tuy nhiên, xét nghiệm máu không phải là yếu tố quyết định trong chẩn đoán áp xe hậu môn trực tràng.

Điều trị Áp xe hậu môn trực tràng

Phương pháp y khoa

• Chích rạch và dẫn lưu áp xe: Đây là phương pháp điều trị chính cho áp xe hậu môn trực tràng. Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ trên da hoặc niêm mạc để dẫn lưu mủ ra ngoài. Thủ thuật này thường được thực hiện tại phòng khám hoặc bệnh viện dưới gây tê tại chỗ hoặc gây mê toàn thân tùy thuộc vào kích thước và vị trí của áp xe.
• Kháng sinh: Kháng sinh thường không cần thiết cho áp xe hậu môn trực tràng đơn giản sau khi đã được dẫn lưu mủ. Tuy nhiên, kháng sinh có thể được chỉ định trong các trường hợp nhiễm trùng lan rộng, viêm mô tế bào, hoặc ở bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu.

Lối sống hỗ trợ

• Ngâm hậu môn trong nước ấm (Sitz bath): Ngâm hậu môn trong nước ấm 15-20 phút, 2-3 lần mỗi ngày, giúp giảm đau, giảm sưng và tăng cường lưu thông máu đến vùng tổn thương.
• Thuốc giảm đau: Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau và hạ sốt.
• Chế độ ăn uống mềm, dễ tiêu: Trong giai đoạn phục hồi, nên ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu và tránh các thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ để giảm áp lực lên đường tiêu hóa và vùng hậu môn.

Lưu ý khi điều trị

• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ: Uống thuốc kháng sinh (nếu được kê đơn) đúng liều lượng và thời gian. Tái khám theo lịch hẹn để bác sĩ theo dõi quá trình phục hồi và phát hiện sớm các biến chứng.
• Vệ sinh vùng hậu môn sau phẫu thuật: Giữ vết thương sạch sẽ và khô ráo sau khi chích rạch áp xe. Rửa vết thương nhẹ nhàng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Nếu xuất hiện các triệu chứng như sốt cao trở lại, đau tăng lên, sưng tấy lan rộng, hoặc chảy mủ nhiều, cần liên hệ với bác sĩ ngay lập tức.

So sánh với bệnh lý tương tự

Bệnh lý tương tự

• Rò hậu môn: Đây là một đường hầm bất thường nối tuyến hậu môn với da quanh hậu môn, thường là hậu quả của áp xe hậu môn trực tràng.
• Nứt hậu môn: Vết rách nhỏ ở niêm mạc hậu môn gây đau rát khi đi tiêu và chảy máu.
• Trĩ: Tình trạng các tĩnh mạch ở hậu môn và trực tràng dưới bị sưng và phồng lên, gây đau, chảy máu và ngứa.

Phân biệt giữa các bệnh lý

Mọi người cũng hỏi

Áp xe hậu môn trực tràng có tự khỏi được không?

Áp xe hậu môn trực tràng hiếm khi tự khỏi hoàn toàn. Trong một số trường hợp, áp xe nhỏ có thể tự vỡ và dẫn lưu mủ, giúp giảm triệu chứng tạm thời. Tuy nhiên, ngay cả khi áp xe tự vỡ, nhiễm trùng thường không được loại bỏ hoàn toàn và có nguy cơ tái phát hoặc hình thành rò hậu môn. Do đó, việc điều trị y tế, đặc biệt là chích rạch và dẫn lưu áp xe bởi bác sĩ là rất quan trọng để đảm bảo loại bỏ nhiễm trùng triệt để và ngăn ngừa biến chứng.

Áp xe hậu môn trực tràng có nguy hiểm không?

Áp xe hậu môn trực tràng có thể nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Mặc dù bản thân áp xe không trực tiếp đe dọa tính mạng, nhưng các biến chứng của nó có thể rất nghiêm trọng. Biến chứng phổ biến nhất là rò hậu môn, gây khó chịu dai dẳng và cần phẫu thuật phức tạp hơn để điều trị. Nguy hiểm hơn, nhiễm trùng từ áp xe có thể lan rộng, gây viêm mô tế bào, nhiễm trùng huyết, thậm chí tử vong trong những trường hợp hiếm gặp, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch suy yếu. Vì vậy, khi có triệu chứng nghi ngờ áp xe hậu môn trực tràng, cần đi khám bác sĩ sớm để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Điều trị áp xe hậu môn trực tràng có đau không?

Thủ thuật chích rạch và dẫn lưu áp xe hậu môn trực tràng có thể gây đau, nhưng thường được thực hiện dưới gây tê tại chỗ hoặc gây mê toàn thân để giảm thiểu sự khó chịu cho bệnh nhân. Sau thủ thuật, vùng hậu môn có thể vẫn còn đau nhức trong vài ngày, nhưng cơn đau sẽ giảm dần khi mủ được dẫn lưu và tình trạng viêm nhiễm cải thiện. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau để giúp kiểm soát cơn đau sau phẫu thuật. Ngâm hậu môn trong nước ấm (Sitz bath) cũng là một biện pháp hiệu quả để giảm đau và thúc đẩy quá trình lành vết thương sau điều trị áp xe.

Áp xe hậu môn trực tràng có lây không?

Áp xe hậu môn trực tràng không phải là bệnh lây nhiễm. Bệnh hình thành do nhiễm trùng các tuyến hậu môn bên trong cơ thể, chứ không phải do vi khuẩn hoặc virus từ bên ngoài xâm nhập và lây lan từ người sang người. Tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ gây áp xe, như quan hệ tình dục không an toàn qua đường hậu môn, có thể liên quan đến các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Trong trường hợp này, bản thân áp xe không lây, nhưng nguyên nhân gây bệnh có thể liên quan đến các bệnh lây nhiễm.

Thời gian phục hồi sau điều trị áp xe hậu môn trực tràng là bao lâu?

Thời gian phục hồi sau điều trị áp xe hậu môn trực tràng phụ thuộc vào kích thước, vị trí và mức độ phức tạp của áp xe, cũng như phương pháp điều trị và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Đối với áp xe đơn giản được chích rạch và dẫn lưu mủ, thời gian phục hồi thường khoảng vài tuần. Vết thương có thể cần thời gian để lành hoàn toàn và người bệnh cần tuân thủ các hướng dẫn chăm sóc sau phẫu thuật của bác sĩ, như giữ vệ sinh vết thương, ngâm hậu môn trong nước ấm, và dùng thuốc theo chỉ định. Trong trường hợp áp xe phức tạp hoặc có biến chứng rò hậu môn, thời gian phục hồi có thể kéo dài hơn và cần các biện pháp điều trị bổ sung.

Tài liệu tham khảo về Áp xe hậu môn trực tràng

• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)
• Mayo Clinic
• Cleveland Clinic
• American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS)